Satış Bedeli Yöntemi

Eşyanın gümrük kıymeti ithalata konu olması durumunda satış bedelidir. Satış bedeli ise, Türkiye'ye ihraç amacı ile yapılan satışta gümrük mevzuatına göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Satış bedelinin gümrük kıymetine esas alınabilmesi aşağıdaki koşullara bağlıdır(466);

(463) 4458 s. GK. md. 25.1. (464) 4458 s. GK. md. 25.2. (465) GY. md. 46. (466) 4458 s. GK. md. 24.

 Eşyanın alıcısı tarafından elden çıkartılması veya kullanımı, Türkiye Cumhuriyeti kanunları, tüzükleri ve bunların yetkili kıldığı merciler tarafından konulmuş olan, eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi bölgeyi sınırlayan ve eşyanın kıymetini önemli bir ölçüde etkilemeyen kısıtlamalar dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdır.

 Kıymeti belirlenmekte olan eşya bakımından satış veya fiyat, kıymeti tespit edilemez bir koşul veya edim konusu olmamalıdır.

 Eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına gümrük mevzuatına göre ilave yapılabilmelidir.

 Alıcı ve satıcı arasında bir ilişki bulunmamalı, ilişkinin varlığı durumunda ise, satış bedeli gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük kıymeti olarak kabul edilebilir nitelikte olmalıdır.

Alıcı ile satıcı arasında bir ilişkinin mevcut olması halinde, her zaman satış bedelinin reddedilmesi için tek başına yeterli bir neden oluşturmamaktadır. Böyle durumlarda satışa ilişkin koşullar incelenerek, bu ilişkinin fiyatı etkilemediği belirlenirse, satış bedeli kabul edilmektedir. Ancak, beyan sahibi veya diğer kaynaklardan elde edilen bilgiler çerçevesinde, söz konusu ilişkinin fiyatı etkilediği sonucuna ulaşılırsa, bu durum gümrük idaresi tarafından beyan sahibine yazılı olarak bildirilmektedir. Beyan sahibinin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde olmak şartıyla cevap hakkı bulunmaktadır. Beyan, sahibi satış bedelinin aynı veya yakın bir tarihte gerçekleşen ve Türkiye'ye ihraç amacıyla satılan aynı veya benzer eşyanın birbiri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan satıcılar ve alıcılar arasında satışındaki satış bedelinin, aynı veya benzer eşyanın indirgeme yöntemi hükümlerine göre belirlenen ya da aynı veya benzer eşyanın hesaplanmış kıymet yöntemi hükümlerine göre belirlenen emsal kıymetlerden birine çok yakın olduğunu ispatlarsa eşyanın kıymeti satış bedeli yöntemine göre belirlenmektedir. Ancak bu şekilde emsal kıymetlerle yapılan kıyaslama sırasında, ticari düzeye, miktara, fiilen ödenen veya ödenecek olan fiyata ilave edilecek unsurlar ve alıcı ile satıcı arasında ilişki bulunmayan satışlarda,

satıcının üstlendiği, satıcı ile alıcı arasında ilişki bulunan durumlarda ise satıcının üstlenmediği giderlere ilişkin ispatlanmış farklılıklar dikkate alınmaktadır. Burada belirtilen emsal kıymetler, beyan sahibinin girişimi ile ve yalnız kıyaslama amacıyla kullanılmakta olup satış bedelinin yerini alacak bir kıymet tespit edilememektedir(467).

Gümrük kıymetinin belirlenmesinde alıcı ile satıcı arasındaki ilişkinin varlığı yalnızca şu durumlarda kabul edilmektedir(468);

 Birbirlerinin memuru veya idarecileri olmaları,  Birbirlerinin yasal ortakları olmaları,

 İşçi ve işveren ilişkisi içinde bulunmaları,

 Her iki firmanın oy hakkı veren hisse senedi veya sermaye paylarının en az %5'i doğrudan veya dolaylı olarak aynı kişilere ait veya bu kişilerin kontrolü altında veya elinde bulunması,

 Birinin diğerini dolaylı veya dolaysız olarak kontrol etmesi,

 Her ikisinin de doğrudan veya dolaylı olarak bir üçüncü kişi tarafından kontrol edilmesi,

 Her ikisinin birlikte, bir üçüncü kişiyi doğrudan veya dolaylı olarak kontrol etmesi,

 Aynı ailenin üyeleri olmaları(469),

 Yukarıdaki kıstasları taşımaları şartıyla, kişilerin, tek acente, tek distribütör veya tek bayii olarak birbiri ile iş ilişkisi içinde bulunmaları.

Gümrük mevzuatına göre eşyanın kıymetinin satış bedeli esas alınarak tespit edilmesi halinde, bazı istisnai durumlarda ve beyan sahibinin talebi üzerine eşyanın

(467) 4458 s. GK. md. 24.2. (468) GY. md. 48. (469)

Aynı ailenin üyeleri; karı, koca, anne, baba, çocuk, erkek ve kız kardeş (öz ya da anne veya babadan biri öz), büyükbaba, büyükanne, torun, amca, dayı, hala, teyze, yeğen, eşlerin anne ve babası, çocukların eşleri (gelin ve damat), eşlerin kardeşleri ve kardeşlerin eşleridir. GY md 35.i.

gümrük kıymetinin basitleştirilmiş usuller çerçevesinde belirlenmesi mümkündür. Buna göre(470);

 Konsinye şekilde teslim edilen çabuk bozulabilir eşyanın,

 Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet unsurları gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten sonra belli olacak eşyanın,

 Satış sözleşmesinde, fiyatın sonradan gözden geçirilmesini öngören hükümler içeren eşyanın,

 Boru hatları veya elektrik telleri ile taşınan ve depolama imkanı olmayan sürekli akış halinde olan eşyanın,

gümrük kıymetinin tespitinde, beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idaresince basitleştirilmiş usuller uygulanmaktadır. Uygulamada, vergi tahakkuku mevcut belgelerde belirtilen kıymet esas alınarak yapılmaktadır. Basitleştirilmiş usuller çerçevesinde daha sonra verilecek olan tamamlayıcı beyana göre gözden geçirilmiş kıymetin yüksek olması halinde ek vergi tahakkuku yapılırken, düşük olması halinde ise farka isabet eden kıymetin iade alındığının belgelenmesi, satış sözleşmesine göre kıymetin yeniden belirlenmesini gerektiren işleme ait belgenin onaylı örneğinin sunulması koşullarıyla ve gümrük idaresince yapılacak inceleme sonucunda söz konusu hususların tespiti üzerine gümrük vergileri geri verilmekte ya da kaldırılmaktadır(471).

Yukarıda, eşyanın gümrük kıymetinin, eşyanın satış bedeli olduğu ve satış bedelinin de gümrük mevzuatı çerçevesinde yapılacak düzeltmelerin de yapıldığı fiilen ödenen veya ödenecek fiyat olduğu belirtilmiştir. Gümrük mevzuatı çerçevesinde yapılacak düzeltmeler, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilaveler yapma şeklinde olabileceği gibi İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla bu fiyatta dahil edilmeme şeklinde olabilmektedir. (470) 4458 s. GK. md. 31.2. (471) GY. md. 45.3.

İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına daha önce dahil edilmemiş olması nedeniyle bu fiyata yapılacak olan ilaveler şunlardır(472);

 Satın alma komisyonları dışındaki komisyonların ve tellaliyenin alıcı tarafından üstlenilen bölümü,

 Gümrük işlemleri sırasında söz konusu eşya ile tek eşya muamelesi gören kapların maliyetinin alıcı tarafından üstlenilen bölümü,

 İşçilik ve malzeme giderleri dahil ambalaj bedeli nin alıcı tarafından üstlenilen bölümü,

 Alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan ve ithal eşyasına katılan malzeme, aksam, parça ve benzerlerinin kıymetinden verilecek uygun miktarda pay,

 Alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan ve ithal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp ve benzeri aletlerin kıymetinden verilecek uygun miktarda pay,

 Alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan ve ithal eşyasının üretimi sırasında tüketilen maddelerin kıymetinden verilecek uygun miktarda pay,

 Alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan ve ithal eşyasının üretimi için gereken ve ithal ülkesi dışında gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetlerin kıymetinden verilecek uygun miktarda pay,  Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya

dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan royalti ve lisans ücretleri,

 İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkarılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmı,

(472)

 İthal eşyası için Türkiye'deki giriş liman veya mahalline kadar yapılan nakliye ve sigorta giderleri.

Bu unsurların fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilebilmesi için objektif ve ölçülebilir verilere dayanması esas olup öngörülen bunların dışında gümrük kıymetine herhangi bir unsur ilave edilememektedir(473). İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla, gümrük kıymetine dahil edilmeyecek unsurlar ise şunlardır(474);

 Eşyanın, TCGB ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil olduğu GB gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve sigorta giderleri,  Sınai tesis, makine veya teçhizat gibi ithal eşyası için ithalattan sonra yapılan

inşa, kurma, montaj, bakım veya teknik yardıma ilişkin giderler,

 İthal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı tarafından üstlenilen faiz giderleri,

 İthal eşyasının Türkiye'de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler,  Satın alma komisyonları,

 Eşyanın ithali veya satışı nedeniyle Türkiye'de ödenecek ithalat vergileri.