TABLO III. 1.5

K R E D İL E R D E K İ G E L İŞ M E L E R (Trilyon TL)

2001 2002 2003

Aralık Aralık Mart Haziran Eylül A ralık

TL K rediler' 17.544 17.409 20.834 23.983 27.753 33.678 YP K rediler1'2 13.705 14.436 15.608 13.137 13.196 14.492 Toplam K rediler1 31.249 31.845 40.011 40.521 44.366 51.748 Mevduat Bankaları3 Ticari K rediler 27.437 27.896 32.457 32.365 35.993 42.653 İhtisas Kredileri 3.812 3.949 4.102 4.712 4.866 5.365

Banka Türlerinin Toplam İçindeki Paylan (yüzde)

Kamu M evduat Bankaları 23,6 22,8 20,9 23,0 22,7 23,2

Özel M evduat Bankaları 72,2 70,4 72,7 71,3 71,8 71,3

Y abancı M evduat Bankaları 4,1 6,8 6,3 5,7 5,5 5,5

Kaynak: TCM B.(Haftalık Basın Bülteni geçici veriler).

(1) M evduat ve K Y B 'nm Yurt içinde Mali Olmayan Kesime Verdikleri Kredilerdir.

(2) Yapı Kredi Bankası’nın yurtdışı şubesinde kullandırılan ve Mart 2003 itibarıyla Finansal Yeniden Y apılandırm a Sözleşmesi çerçevesinde yurtiçi şubeye devredilen toplam 3.335 trilyon Türk lirası tutarındaki krediler, Haftalık Basın Bülteninde verilen YP krediler toplamından çıkarılmıştır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

III.2. M E R K E Z BANKASI İŞ L E M L E R İ

M e rk e z Bankası 2003 yılında tem el politika aracı olan kısa vadeli faiz

oranlarını, en flasy o n u etkileyen değişkenlerin g elecek d ö n em lerd ek i olası

hareketlerini a n aliz ed erek b elirlem eye d ev am etm iştir. Bu ç e rçev ed e, dışsal b elirsizliklerin büyiik ölçü d e ortadan k alkm asıyla, e k o n o m ik p ro g ra m ın uzun vadeli bir bakış açısıyla kararlılıkla u y g u la n m a y a d ev am edileceği, mali disiplin ve yapısal re fo rm la rd an sapm a olm ayacağı varsayım ı altında, kısa vadeli faizlerin seviyesi belirlenm iştir. 2003 yılı para politikası u y g u la m a s ın d a M e rk e z Bankası işlemleri. M e rk e z B a n k a s ı’nın tem el am acı olan fiyat istikrarı çe rç e v esin d e , yıl sonu için belirlenen y ü z d e 20 e nflasyon h ed efin e u la şm a y a odaklanm ıştır.

Enflasyon hedefi ile Beklenti Anketi verilerin d en çıkarılan yıl sonu e nflasyon beklentisi arasındaki fark 2002 yılı başında 15,1 puan iken 2003 yılı b aşın d a 4,7 p uana inmiştir. G ü v en ilirlik te böyle bir gelişm e, 2002 y ılın d a y ü z d e 5 9 'd a ıı y ü zd e 4 4 ' e kadar dü şü rü len g ecelik b o rç la n m a faizlerinin, 2003 yılı b o y u n c a da d ü şm e eğilim ini sürdüreceği beklentisini y aratm ıştır. G e rç e k le ş m e le r de beklentiler y ö n ü n d e o lm u ş ve en so n u n cu su Ekim 2003 de yapılan indirim ler ile yıl içinde faizler y ü zd e 4 4 'd e n y ü z d e 26 seviyesine kad ar dü şü rü lm ü ştü r.

Yıl içinde M e rk e z Bankası işlemlerini etkileyen en ö n em li unsur, Irak savaşı olm uştur. Ö zellikle, T ü rk Silahlı K u v v e tle ri’nin K uzey I r a k 'a g ö n d e rilm e sin e ilişkin tezkerenin T B M M tarafından reddi üzerine T ü r k i y e ’nin savaşın dışın d a kalm asıyla, bek len tilerd e b o zu lm a gözlenm iştir. M erk ez Bankası, savaş öncesi sürecin en önem li kararını 3 M a r t 't a alınış ve piyasalardaki likidite fazlalığına rağm en ortaya ç ık ab ilecek herhangi bir ihtiyaç halin d e kredi veren son merci görevini yerine getireceğini hatırlatm ıştır. Ek olarak, dö v iz p iy a sa la rın d a savaş y ü z ü n d e n ortaya çıkabilecek bir oynaklığın da m ü d ah ale nedeni sayılabileceği vurg u lan m ıştır. 20 M a r t ’ta başlayan Irak savaşı ile birlikte, G eç Likidite Penceresi faizi 5 puan d ü şü rü lerek y ü zd e 56 seviyesine indirilm iş, bankalara sağlanan fo n lam an ın limitsiz o lm a sın a da karar verilm iştir.

D öviz işlemleri açısından ise aynı ta rihte iki karar alınm ıştır: B ir taraftan dö v iz likiditesindeki d ü şü şü e n g e lle m e k için A B D doları dö v iz d e p o su s a ğ la n m a sın a karar verilm iş ve faiz oram da y ü z d e 1 2 'd e n y ü z d e 8 'e d ü şü rü lm ü ştü r. D iğer taraftan, bankacılık sistem inde o rta y a ç ık ab ilecek e f e k tif ihtiyacı için D ö v iz ve E fe k tif Piyasaları aracılığı ile e fe k tif taleplerinin karşılanacağı hatırlatılm ıştır. 24 M art tarihinde, bankacılık sistem in e ek bir destek olarak, d ö v iz depoları için talep edilen faiz oranı 2 puan d aha d ü şü rü le re k y ü zd e 6 seviyesine çekilm iştir. Savaşın b e k le n e n d e n kısa sü rm esin in de yardım ı ile bu ö n le m le r başarılı bir şekilde etkisini

Merkez Bankası 2003 yılında temel politika aracı olan kısa vadeli Jai: oranlarını, enflasyonu etkileyen değişkenlerin gelecek

dönem lerdeki olası hareketlerim analiz ederek belirlemeye devam etmiştir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

25 Nisan 'da yılın ilk fa iz indirimi yapılmış ve gecelik faiz oranı yüzde 44 'den yüzde 41 ’e düşürülm üştür

g ö sterm iş ve savaş s ırasın d a fiyat istikrarını te h d it e d e b ile c ek bir p iy asa sarsıntısı y a şa n m a sı engellenm iştir.

25 N i s a n 'd a ise yılın ilk faiz indirimi y a p ılm ış ve g e c e lik faiz y ü z d e 4 4 ’den y ü z d e 4 1 ’e d ü şü rü lm ü ştü r. M ay ıs a yından itibaren beklentilerdeki d ü z e lm e hızını arttırm a y a b aşlam ıştır. Savaş nedeni ile b a n k a c ılık s iste m in d e n çıkan yerli ve y a b a n c ı para m e v d u a tın sistem e d ö n ü ş ü ile o rta y a çık an d ö v iz arz fazlası, T ü rk lirasının d e ğ e r k a z a n m a s ın a n ed en olm uştur. Bu d u ru m u n ters p ara ikamesi nedeni ile kalıcı olacağ ın ın a n laşılm ası üzerine, 6 M a y ıs tarih in d e n itibaren d ö v iz alım ihalelerine başlanm ıştır. Bu alım lar, E k im ay ın a k a d a r d e v a m etm iştir. Düzenli ihaleler ile yapılan alıınlara, ilki 21 M a y ı s ’ta o lm a k üzere, to p la m 6 kez aşırı o y n ak lık nedeni ile y a p ılan d o ğ ru d a n m ü d a h a le alım ları da eklenm iştir. D ö v iz a lım la rm ın tam am ı m ü d a h a le le r dahil, 9,9 m ily a r A B D doları se v iy e sin e ulaşmıştır. H e r m ü d a h a le d e , ku r rejim in d e h erhangi bir değ işik lik olm ad ığ ı ve am a c ın sad ece oynaklığı e n g e lle m e k o lduğu a ç ık ça belirtilm iştir. M ü d a h a le le r ve d ö v iz alım ları, u y g u lan an p ara p o litikasının bir parçası olan dalgalı k u r rejim i genel çe rç e v esin e aykırı bir o p e ra sy o n olarak y ü rü tü lm em iştir.

K a s ı n f da İ s t a n b u l'd a y aşan an bom balı saldırılar. M e rk e z B ankası işlem lerinde ek te d b irle r alın m asın ı gerekli kılmıştır. B a n k a la ra y ü z d e 28 faiz o ra n ın d a n lim itsiz likidite kullandırılacağı d u y u ru lm u ş ve ö d e m e s iste m le rin d e o rta y a çık ab ile c ek h erhangi bir aksaklığı e n g e lle m e k için k ap an ış saatlerin in tü m işlem lerin t a m a m la n m a s ın a k a d a r uzatılacağı ilan edilm iştir. D ö v iz p iy asasın d ak i olası likidite azalışın a y ö n e lik s p e k ü la tif h areketlerin aşırı d a lg a la n m a y a ra tm a s ın a izin v e rilm e y e c eğ in e d ik k a t çekilm iştir. Bu ted b irle r ertesi gün de s ü rd ü rü lm ü ş a n c a k k o ru y u c u ön lem olarak işlem y a p ılm a s ın a gerek k a lm a d a n p iy asalar d e n g e y e ulaşmıştır.

Yıl içinde likidite fazlası, dö v iz alım ları, sterilizasyon ned en i ile y a p ıla n faiz ö d e m e le ri ve m u n z a m karşılıklara ö d e n e n faizler nedeni ile kalıcı hale g elm iş ve hiç eksiye d ü şm e m iştir. Savaş sırasın d a d ü şm e e ğ ilim in e g irm e sin e rağ m en , y a z aylarının so n u n d a 10.000 trilyon s e v iy elerin e çık an fazla likidite H âzin en in borç

ç ev irm e oranını arttırdığı d ö n e m le rd e azalm ış, azalttığı d ö n e m le r d e ise

y ükselm iştir. Dış b o rç la n m a kay n ak ların ın iç bo rç itfasında kullanıldığı

d ö n e m le rd e likidite artış eğilim i hızlanm ıştır. Likidite fazlası, B an k alararası Para Piyasası ve A çık Piyasa İşlemleri aracılığı ile çekilm iştir. B a n k a la ra rası Para P iy a s a s ı’n d a g e c e lik işlem lere ek o la ra k N isa n 2 0 0 2 ’de b aşlan ılan ve Ç a r ş a m b a ve C u m a günleri d ü zen le n e n d ö rt haftalık d e p o alım ihalelerine, K asım ayın d an itibaren her hafta Pazartesi g ü n ü y a p ıla c a k iki haftalık d e p o alım ihaleleri de

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

eklenm iştir. D ört haftalık ihalelerin tersine, iki haftalık ihalelerde üst lim it uygulam ası y a p ılm a m ış ve ihaleler yıl so n u n a k a d a r d ev am etm iştir.

T a b lo III.2 .1 .'d e İM K B Tahvil ve B o n o Piyasası K esin A lım -S atım ve R epo- T ers Repo Pazarları ile H azin e İhaleleri ve B ankalararası Para Piyasası faiz oranları verilm ektedir. 2003 y ılının tü m ü n d e faizler, ilk çeyrekte y ü k s e lm e tren d in e girm işlerse de yılın geri kalan d ö n e m in d e d ü şm e eğilimi gösterm iştir.

2003

TABLO III.2.1