M ERKEZ BANKASI BİLANÇOSU KALEM LERİ (Trilyon TL)

1- PARA TABANI (A+B+C) 10.427 12.208 12.861 13.961 14.867 14.867

A- Emisyon 7.636 8.303 9.160 10.033 10.676 10.676 B- TL Zorunlu Karşılıklar 1.672 1.828 1.896 2.149 2.289 2.289 C- Serbest Tevdiat 1.120 2.077 1.805 1.779 1.903 1.903

II- NET DIŞ VARLIKLAR(A+B+C) 2.940 3.285 4.365 11.692 8.847 7.066

A- Net Uluslararası Rezervler (1-2+3) 17.718 13.592 15.208 22.300 19.644 23.040 1 - Brüt Uluslararası Rezervler 45.271 36.103 37.455 44.743 41.867 48 .5 6 2 a- Altm 2.149 1.893 1.527 1.527 1.527 2.234 b- Efektif Deposu 1.058 1.099 447 468 846 983 c- Muhabir Hesaplar 41.813 32.906 35.277 42.544 39.289 45.110 - Cari Hesaplar 2.128 1.178 1.806 1.212 1.566 1.652 - Portföy Hesaplan (TDF hariç)(2) 39.685 31.727 33.470 41.331 37.724 43.458

- Diğer 0 0 1 1 0 0

d- Rezerv Dilim Pozisyonu 251 205 205 205 205 234 2- Brüt Uluslararası Yükümlülükler -27.553 -22.511 -22.247 -22.443 -22.223 -25.521 a- Döviz Alacaklıları -26 -27 -23 -16 -17 -17 b- Akreditif Bedelleri -650 -526 -542 -614 -756 -838 c- Kısa Vadeli Dış Krediler 0 0 0 0 0 0 d- Dresdner Hesabı (1 Yıl) -2.722 -2.176 -2.346 -2.923 -3.082 -4.037 e- Bankalar Döviz Mevduatı1'* -10.719 -8.970 -8.725 -8.879 -9.291 -10.196 f- IMF -13.436 -10.812 -10.612 -10.010 -9.078 -10.433 - Kullanımlar -13.186 -10.608 -10.408 -9.806 -8.874 -10.200 - SDR Tahsisatı -250 -204 -204 -204 -204 -233 3- Vadeli İşlemler (Net) 0 0 0 0 0 0

a- Swap 0 0 0 0 0 0

b- Forward İşlemleri 0 0 0 0 0 0 B- Orta Vadeli Dış Krediler (Net) 2.293 2.001 2.007 1.987 1.991 1.929 C- Diğer -17.070 -12.308 -12.850 -12.595 -12.789 -17.904 1 - Dresdner Hesabı -20.292 -15.377 -15.256 -15.095 -15.017 -20.092 a- 2 Yıl -12.794 -9.470 -9.165 -8.493 -8.227 -11.052 b- 3 Yıl ‘ -7.498 -5.906 -6.091 -6.602 -6.790 -9.040 2 - TDF 2.526 2.456 1.793 1.887 1.615 1.593 3- Diger(TCMB tar.depo. hariç) 696 613 613 613 613 595 III- NET İÇ VARLIKLAR 7.487 8.923 8.495 2,269 6.020 7.801 A- Hazine borçlan 31.181 30.342 28.542 26.749 26.954 28.024 a- Bankamız portföyü 31.241 30.407 28.582 26.818 27.007 28.079 aa. 5 Kasım 2001 öncesi DİBS 31.241 30.407 28.582 26.818 27.007 28.079 Ab. İkinci] piyasadan alman DİBS 0 0 0 0 0 0 b- Diğer Hazine borçlan -61 -65 -40 -69 -53 -55 B- Kamu'nun TL Mevduatı -272 -1.212 -1.809 -1.532 -864 -864 C- Döviz Olarak Takip Olunan Mevduat -5.460 -3.177 -4.667 -5.745 -6.285 -6.517 D- Fonlar -178 -52 -38 -42 -48 -48 E- Banka Dışı Kesimin Mevduatı -63 -24 -26 -25 -95 -95 F- Bankacılık Sektörüne Açılan Nakit Krediler 263 102 9 10 7 7 G- Açık Piyasa İşlemleri (net) -9.579 -9.789 -6.354 -11.868 -8.260 -8.260 H- Diğer Kalemler -7.256 -6.745 -6.844 -4.837 -5.168 -5.168 I- Değerleme Hesabı -1.148 -695 -318 -442 -220 723 J- IMF Acil Yardım Takip Hesabı (Hazine) 0 0 0 0 0 0 K- Bankalara Verilen Depolar (TCMB)1"11 0 173 0 0 0 0 NİV (l)

Hazine'nin IMF Yükümlülüğü(2)

Hazine'nin 1 Yıldan Kısa Vadeli Döviz Yükümlülüğû(3) Net İç Varlıklar(Program Tanımı)(l+2+3)

8.923 18.509 2.762 30.194 8.495 19.350 1.422 29.268 2.269 19.883 254 22.406 6.020 20.416 ■ 0 26.436

31. Ara.02 31.Mar.03 30.Haz.03 30.Eyl.03 31.Ara.03 31. Ara.03 cari sabit"’ sabit"1 sabit"' sabit"1 cari

Kaynak: TCMB.

(1)31 Ekim 2003 tarihli Niyet mektubu ekindeki 31.12.2001 tarihli kurlar ve parkeler kullanılarak hesaplanmıştır. (2)Portföy Hesaplan=Dresdner+Bankamız pozisyonları.

(3) Bankalar Döviz Mevduatı=Zorunlu Karşılıklar+Serbest İmkanlar (=İki gün ihbarlı+Döviz depo).

(4) Merkez Bankası’mn taraf olarak verdiği döviz depolan Net Dış Varlıklar içerisinden çıkarılarak Net İç varlıklar büyüklüğüne dahil edilmiştir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

N İV altındaki bir diğer önem li kalem , b ilan ço d a net o la ra k gö sterilen A çık P iyasa İşlem leri (A P İ) kalem idir. APİ stoku, M e r k e z B a n k a s ı'n ın açık p iy asa ve

ban k alararası p ara piyasası işlem lerinden olan netleştiri İmiş borçlarını

gösterm ektedir. M e rk e z B a n k a s ı’nın Şu b at 2001 krizi sonrası kam u bankaları ve T a s a r r u f M ev d u atı Sigorta F onu ( T M S F ) bün y esin d ek i b ankaların likidite ihtiyaçlarının k arşılanm ası a m acıy la söz ko n u su b a n k alard an 14 katrilyon T ü rk lirası tu tarın d a DİBS alm ası sonucu o lu şan fazla likiditenin etkileri 2002 y ılın d a o lduğu gibi 2003 y ılın d a da d evam etm iştir. 21 Ekim 2003 tarihinde 14 katrilyon T ü rk lirası ile yıl içindeki en üst seviyesine ulaşan likidite fazlası, B ankalararası Para Piyasasındaki T ü rk lirası d ep o işlemleri ve açık p iy asa işlemleri ç e rç e v esin d e İM K B repo-T ers repo p azarın d a gerçekleştirilen ters repo işlemleri ile çek ilm e y e d ev am edilm iştir. Y ılın son ay ların d a bir yan d an bay ram tatili n ed en iy le artan nakit talebi, bir taraftan H a z i n e ’nin itfasının üzerinde b o rçlan m ası ve vergi tahsilatlarının likiditeyi daraltıcı etkisi; diğer y a n d a n m aaş ö dem eleri ve çiftçilere d o ğ ru d a n gelir desteği ö d e m elerin in genişletici etkileri n ed en iy le APİ (net) kalem i göreli olarak dalgalı bir seyir izlemiştir. Bu işlem ler so n u cu n d a, APİ (net) kalem i 2003 yılı b o y u n c a 1,3 katrilyon T ü rk lirası azalarak 8,3 katrilyon T ü rk lirası d ü ze y in d e g e rçek leşm iştir (G rafik III. 1.3).

GRAFİK III. 1.3 A Ç IK PİYASA İŞ L E M L E R İ (Trilyon TL) 0 -2 .000 -4.000 -6.000 -8.000 -10.000 -12.000 -14.000 -16.000 Kaynak: TCMB.

M e r k e z B a n k a s ı’nın kâr ve zararım içeren D iğ er K a le m le r hesabı , M e rk e z B a n k a s ı’nın kendi işlem lerinden kaynaklanan borç ve alacak işlem lerinin n etleştirilm iş tutarını yansıtm ak tad ır. 2003 yılı b o y u n c a M e rk e z B a n k a s ı’nın fazla

Türkiye Cumhuriyet M erkez Bankası

likiditeyi ters repo işlemleri ile ç e k m e y e d e v a m etm iş olm ası, bir y an d a n M e rk e z B a n k a s ı’nm ödediği faiz m aliyetini artırırken, d iğ e r y a n d a n e n fla sy o n d a k i d ü ş m e eğilim i po rtfö y ü n d ek i T Ü F E ’ye endeksli DİBSMerin getirilerini d ü ş ü re re k M e rk e z B ankası karlılığını o lu m s u z y ö n d e etkilem iştir. So n u ç olarak D iğ e r K a le m le r hesabı 2002 yılı s o n u n d a -7,3 katrilyon T ü rk lirası d ü z e y in d e iken 2003 yılı s o n u n d a - 5 , 2 katrilyon T ü r k lirası d ü ze y in d e gerçekleşm iştir.

T ü rk lirasının y a b a n c ı p aralar karşısındaki değ erin in d e ğ iş m e s in e paralel olarak M e rk e z Bankası dış varlık ve y ü k ü m lü lü k le rin in y e n id e n d e ğ erlen m esi so n u cu ortaya çıkan ku r farklarını gösteren D e ğ e rle m e H esabı, 2 0 0 2 yılı s o n u n d a —1,2 k atrilyon T ü rk lirası d ü z e y in d e iken 2003 yılı s o n u n d a 0,7 k atrilyon T ü rk lirası d ü z e y in e y ükselm iştir. Bu değ işim Irak savaşının so n a erm e siy le başlayan d ö n e m d e T ü rk lirasının d e ğ e r k a z a n m a sü recin e g irm iş olm ası ve A B D dolarının euro k arşısında d e ğ e r k ay b e tm e sin d e n kaynaklanm ıştır.

B ilan ço n u n a k t i f tarafının ikinci kısmını o lu ştu ra n ve sabit p ro g ram kurlarıyla takip edilen N e t Dış V arlıklar, 2003 y ılın d a y ü z d e 125 gibi ö n em li bir o ra n d a artmıştır. 2002 yılı s o n u n d a 2,7 3 0 m ily ar A B D doları d e ğ e rin d e iken 2003 yılı s o n u n d a 6,145 m ily ar A B D doları d eğ erin e yükselm iştir. Bu artışta M a y ıs ay ın d a b aşlayan ve to p lam tutarı y a k laşık 9,9 m ily ar A B D dolarını bulan d ö v iz alım ihaleleri ve d o ğ ru d a n d ö v iz m ü d ah aleleri en b ü y ü k etken olm uştur.

III.1.2. Para Arzları

2003 y ılın d a d a r ve geniş tanım lı para arzları, ( M İ ve M 2), 2 0 0 2 yıl sonu

rakam ları ile karşılaştırıldığında, sırasıyla, y ü z d e 51,2 ve y ü z d e 32,2 n o m in al, y ü z d e 27,8 ve y ü z d e 11,7 reel artış kaydetm işlerdir. M İ p ara arzındaki artışın tem el k a ynağının, alt k a le m le rin d e n olan v a d e siz m e v d u a tla rd a m e y d a n a gelen y ü z d e 62,3 o ranındaki nom inal artış o ld u ğ u gö rü lm ek ted ir. M 2 para arzının alt kalem i olan vadeli m e v d u a tla r ise 2003 yıl sonu itibarıyla nom inal o la ra k y ü zd e

26,5, reel olarak da y ü z d e 6,9 d o la y la rın d a g e n işle m iştir ( T a b lo III.1.3)

2003 yılı M art ayın d an Ekim a y m a kad ar T ü r k lira sı’nın A B D doları

k arşısın d a istikrarlı olarak d e ğ e r k az a n m a sıy la birlikte D ö v iz T e v d ia t H e s a p la r ı’nın ( D T H ) T ü rk lirası karşılıkları da d üşüş trendi izlemiştir. E k im a y n ıd a d e ğ e r k a ybeden T ü rk lirası, K asım a yından itibaren te k ra r d e ğ e r k a z a n m a y a b a şla m ış ve DTHMarın T ü rk lirası karşılıkları bu n u takip e d e re k d ü ş ü ş trendini d ev am ettirmiştir. 20 0 2 y ılın d a y ü zd e 26 o ra n ın d a artarak 72,8 katrilyon T ü r k lirası seviyesine y ü k s e lm iş olan D T H ’ların T ü rk lirası karşılıklarının, 2003 y ılın d a T ü rk lirası’nın A B D doları k arşısında d e ğ e r ka z a n m a sı so n u c u o la ra k y ü z d e 4,6

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

o ra n ın d a azalarak 68,9 katrilyon T ü rk lirası seviyesine d ü ştüğü g ö rü lm e k te d ir (T a b lo III. 1.3, T a b lo III. 1.4). 2003 yılı toplam T ü rk lirası m ev d u attak i artış ise y ü z d e 10,7 o ra n ın d a gerçekleşm iştir. Bu g e lişm e le r s o n u c u n d a T ü rk lirası cin sin d en D T H 'l a r ı n toplam T ü rk lirası m e v d u a t içerisindeki payı 2002 yıl sonu itibarıyla y ü z d e 57,2 iken, 2003 yıl s o n u n d a yak laşık 8 puanlık bir azalış g ö stererek y ü z d e 49,3 o la ra k g e rçek leşm iştir (G ra fik III. 1.5).

GRAFİK III.1.4

RE EL PARASAL BÜYÜKLÜKLER