MALİ PİYASALAR
BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN SEÇİLM İŞ BİLANÇO KALEM LERİ (Trilyon TL)
Aralık 2002 Kasım 2003
K.B. Ö.B. Y.B. Toplam K.B. Ö.B Y.B. Toplam
AKTİF TOPLAMI 67.831 119.471 6.630 212.681 80.651 135.155 6.845 240.080
Türk lirası 45.524 59.548 3.171 120.742 59.249 74.324 3.581 149.114
Yabancı Para 22.308 59.923 3.459 91.938 21.403 60.832 3.264 90.966
1. Bankalardan Alacakl. 3.996 7.835 987 15.613 4.555 5.900 876 13.877
2. Topl. Menkul Değer. (Net)*1* 39.245 39.819 1.548 86.105 47.436 48.775 1.629 104.015
Türk lirası 25.940 20.858 711 52.551 35.239 27.837 906 69.549 Yabancı Para 13.305 18.961 837 33.554 12.198 20.938 723 34.466 3. Krediler 7.616 33.972 2.161 48.981 10.737 44.005 2.655 62.791 Türk lirası 5.856 11.098 955 20.136 8.872 19.997 1.318 32.624 Yabancı Para 1.760 22.873 1.206 28.845 1.865 24.008 1.337 30.167 4. Takipteki Al. (Brüt) 4.545 3.335 112 10.430 4.430 3.323 123 9.015 5. Faiz ve Gelir T. R. 6.283 6.303 169 13.489 4.353 7.916 241 13.369
6. İştirakler ve Bağ. O.(Net) 909 6.863 45 8.703 993 7.476 69 8.782
7. Diğer Aktifler 1.412 1.579 264 3.911 2.238 1.859 360 4.723 PASİF TOPLAMI 67.831 119.471 6.630 212.681 80.651 135.155 6.845 240.080 Türk lirası 44.589 48.642 2.906 105.431 58.390 63.892 3.287 135.739 Yabancı Para 23.243 70.829 3.724 107.250 22.261 71.264 3.558 104.342 1. Mevduat 48.489 80.629 3.086 137.973 58.056 85.918 3.097 151.345 Türk lirası 30.881 25.129 504 58.915 40.498 32.705 538 75.822 Yabancı Para 17.608 55.500 2.582 79.058 17.558 53.213 2.559 75.524
2. Repo İşi. Sağ. Fonlar 1.022 4.074 2 6.161 1.026 7.146 8 10.276
2. Bankalara Borçlar 2.230 13.703 1.476 21.967 1.952 15.060 1.409 22.209
3. Faiz ve Gider Rees. 753 1.332 84 2.376 1.105 1.558 105 2.923
4. Özkaynaklar 6.747 15.194 1.388 25.699 9.481 19.879 1.686 34.507
Ödenmiş Sermaye 3.692 5.378 500 12.108 3.693 5.772 513 12.890
Yedek Akçeler 271 444 183 16.864 165 1.277 295 4.766
Dönem K/Z 1.056 2.410 83 2.883 1.780 2.660 220 5.533
Geçmiş Dön. K/Z Seçilmiş Bilanço Dışı Kal.
-9.075 -3.969 -609 -40.802 0 -2.875 -183 -12.404
1 .Gayrinakdi Kred. Ve Yükl. 6.233 31.632 1.694 44.836 5.660 35.894 1.512 47.101
2.Tahhütler 3.739 39.334 8.695 53.903 5.411 64.108 8.247 80.702
K aynak: T C M B .
K.B.: kam u bankaları, Ö .B .: özel bankalar, Y .B .: yabancı bankalar.
(1) T oplam m enkul değerler, alım -satım am açlı, satılm aya h azır ve vadeye kad ar elde tu tulacak m en k u l d eğ erler k alem lerinin top lam ın d an oluşm aktadır.
2003 yılının ilk on bir aylık döneminde, konsolide bankacılık sektörü bilançosundaki gelişmeler incelendiğinde, Türk lirası cinsinden aktifler reel bazda yüzde 5 oranında, yabancı para cinsinden aktifler ise ABD doları bazında yüzde 12 oranında artmıştır. Konsolide bilançonun Türk lirası cinsinden pasif kalemleri reel
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
bazda, yabancı para cinsinden pasif kalemler ise ABD dolan bazında yüzde 9 oranında artmıştır. Konsolide bilanço büyüklüğü ise aynı dönemde reel bazda yüzde 4 oranında daralmıştır. Yukarıda belirtildiği gibi, bu daralma döviz kurundaki gerileme sonucunda yabancı para işlemlerin Türk lirası karşılıklarındaki reel gerilemeden kaynaklanmaktadır.
Bankacılık sektörünün aktifleri içerisinde en çok artan kalem krediler kalemi olmuştur (Tablo IV. 1.3). Özellikle 2003 yılı Nisan ayından itibaren, ekonominin büyüme eğilimine girmesi ve makroekonomik belirsizliklerin azalması sonucunda kredi arz ve talebi artmıştır. Bu dönemde, en çok artan kredi kalemleri geri dönmeme olasılığı daha sınırlı olan tüketici kredileri ve K üçük ve Orta Boy İşletmelere açılan krediler olmuştur.
Konsolide bilanço içerisinde en büyük paya sahip kalem olan toplam menkul değerler kalemi. Kasım ayında bir önceki yıl sonuna göre artış eğiliminde olmuştur. Fakat, 2003 yılında ekonomik programın uygulanmasında gösterilen kararlılık sonucunda, borç yönetiminde sağlanan olumlu gelişmeler ve banka dışı kesimin DİBS portföyündeki artış nedeniyle bankalar kamu sektöründen daha çok özel sektörü fonlamışlardır.
Bankaların likit varlıklarından olan Merkez Bankasından Alacaklar. Para Piyasalarından Alacaklar ve Bankalardan Alacaklar kalemlerinde ise toplamda önemli düşüşler sağlanmıştır. Banka grupları bazında ise kamu bankalarının likidite fazlalığı nedeniyle likit varlıkları artarken, özel bankaların likit varlıkları daralmıştır. Özellikle bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılmasında önemli adımların atılması ve ınakroekoııoınik istikrarın artışı ile beraber bankaların tekrar özel sektörü tonlamaya başlaması, bankaların portföy tercihlerini değiştirmiştir. Bunun sonucunda, bankaların likit varlıkları daralırken, kredileri artmıştır. Banka grupları bazında incelendiği zaman ise kamu bankalarının likidite fazlalığı sonucunda Merkez Bankasından Alacaklar ve Para Piyasalarından Alacaklar kalemi artarken, özel bankaların Merkez Bankasından Alacaklar ve Para Piyasalarından Alacaklar kalemi önemli bir daralma göstermiştir. Ağırlıklı olarak yabancı para cinsinden işlemlerden oluşan bankalardan alacaklar kalemi incelendiği zaman ise kamu bankalarının bankalardan alacaklar kalemi artarken, özel bankaların bankalardan alacaklar kalemi gerilemiştir.
Konsolide bilançonun aktif kalemlerinden zorunlu karşılıklar kalemi ise mevduat hacmindeki artışa paralel olarak yükselmiştir. Türk lirası cinsinden zorunlu karşılıklar reel bazda yüzde 29 ve yabancı para cinsinden zorunlu karşılıklar ABD doları bazında yüzde 13 oranında artmıştır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Bankaların pasifleri içinde en büyük paya sahip kalem olan mevduatlar 2003 yılında enflasyon oranındaki düşüşle beraber artan makroekonomik istikrar sonucunda sistem dışında tutulan fonların tekrar bankacılık sistemine gelmesi sonucunda artmıştır. Bankaların finansman kaynaklarından başka biri olan ve 2002 yılı Şubat ayından itibaren bilanço içerisinde izlenen repo işlemlerinden sağlanan fonlar kalemi ise özel bankalar ve TM SF kapsamındaki bankaların likit yatırım fonları ile artmıştır. Kamu bankalarının repo işlemlerinden sağlamış olduğu fonlar azalırken, özel bankaların Türk lirası cinsinden repo işlemleri yüzde 49, yabancı para cinsinden repo işlemleri ise ABD doları bazında yüzde 99 artmıştır.
Bankaların ağırlıklı olarak Türk lirası cinsinden kalemlerden oluşan özkaynaklar kalemi 2003 yılında yükselmiştir. Bu dönemde, bankaların dönem kârlarındaki artışlar sermaye yapılarının güçlenmesine yol açmıştır.
Bilanço dışı işlemlerden olan gayri nakdi kredi ve yükümlülükler kalemi ise sınırlı ölçüde artarken, taahhütler kalemi bilançoya göre çok hızlı artmıştır. Türk lirası cinsinden taahhütler reel bazda yüzde 60 oranında artarken, yabancı para cinsinden taahhütler ABD doları bazında yüzde 29 oranında artmıştır.
IV. 1.2.A. K rediler
Krediler. 2003 yılı Nisan ayından itibaren makroekonomik belirsizliklerin azalması, kredi faiz oranlarının düşmesi ve ekonominin büyüme eğilimine girmesi nedeniyle hem arz hem de talep yönlü artış eğilimine girmiştir (Grafik IV. 1.1). Bu dönemde, Türk lirası cinsinden krediler reel bazda yüzde 38, yabancı para cinsinden krediler ise ABD doları bazında yüzde 18 oranında artmıştır.
Bu dönemde ortaya çıkan kredi artışı temel olarak özel bankalar ve kamu bankalarının açmış olduğu kredilerden kaynaklanmıştır (Grafik IV. 1.2). Özel bankaların Türk lirası cinsinden kredileri reel bazda 53 oranında artarken, yabancı para cinsinden krediler ABD doları bazında yüzde 18 oranında artmıştır. Kamu bankalarının ise Türk lirası cinsinden kredileri reel bazda 29 oranında artarken, yabancı para cinsinden krediler ABD doları bazında yüzde 19 oranında artmıştır. Aynı dönemde. TMSF bankalarının kredileri ise tasfiye sürecinde oldukları için daralmıştır. Kredi lıacıni, 2003 vüı Nisan ayından itibaren artış eğiliminde olmuştur.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
GRAFİK IV.1.1