TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSUNUN HAKLARI

3.3.1.1. Türk Hukukunda Komisyoncunun Ücret Hakkı

TTK’nun 920. Maddesine göre, Taşıma işleri komisyoncusu, eşyalarını taşıyıcıya veya gönderene teslim ettiği anda ücret hakkını kazanır.

Sözleşmede belirlenen ücretinin dışında taşıma işleri komisyoncusu müvekkilin menfaattarını koruyarak yapılan tüm masrafları, ödenen avansları ve kurulan sözleşmesiyle sigorta ettirmesi öngörülmüşse sigorta bedelini geri isteme hakkına sahiptir²⁰⁵.

3.3.1.2. Rus Hukukunda Komisyoncunun Ücret Hakkı

Taşıma işleri komisyoncusu (Ekspeditor), sözleşme konusu olan eşyalarını sözleşmede belirlenen kişiye teslim ettiği anda ücret hakkını kazanır. Sözleşmede kararlaştırılan ücretin dışında taşıma işleri komisyoncu (Ekspeditor) müvekkilin menfaattarını korumak maksadıyla yapılan tüm

205 KARAHAN, s.395. /YILMAZ, s.116 , AYHAN, ÖZDAMAR, ÇAĞLAR, s. 372.

masrafları, müvekkilden geri isteme hakkına sahiptir²⁰⁶.

3.3.1.3. Kazak Hukukunda Komisyoncunun Ücret Hakkı

Taşıma işleri komisyoncusu (Ekspeditor), sözleşmede öngörülen işlemlerini yerine getirdiği anda ücret hakkını kazanır. Taşıma işleri komisyoncu (Ekspeditor) işlemlerini tamamladığında ana ücretin dışında, müvekkilin menfaattarını korumak maksadıyla yapılan tüm olağanüstü giderleri, müvekkilden geri isteyebilir.

3.3.2. Komisyoncunun Hapis Hakkı

3.3.2.1. Türk Hukukunda Komisyoncunun Hapis Hakkı

Taşıma işleri komisyoncusu elinde bulunan ve müvekkiline ait olan tüm eşyalar üzerinde, ücret ve yapılan masraflarına karşı hapis hakkını kullanabilir. Önceki taşıyıcı veya komisyoncunun alacakları, sonraki komisyoncu tarafından ödenirse, önceki taşıyıcı veya komisyoncunun sahip olduğu istem ve hapis hakları sonraki komisyoncuya geçer.

3.3.2.2. Rus Hukukunda Komisyoncunun Hapis Hakkı

Rus doktrinde var olan düzenlemelere göre, taşıma işeri komisyoncusu (Ekspeditor) tüm alacaklara karşı, elinde bulunan ve müvekkiline ait olan eşyaların üzerinden hapis hakkını kullanabilir. Taşıcıya taşıma ücretini ödediği zaman, taşıyıcının hakları taşıma işleri komisyoncusuna geçer.

3.3.2.3. Kazak Hukukunda Komisyoncunun Hapis Hakkı

Kazak MK’nun 712. Maddeye dayanarak Taşıma işeri komisyoncusu (Ekspeditor) elinde bulunan müvekkiline ait olan tüm eşyaların üzerinden tüm ücretlere ve yapılan masraflara karşı hapis hakkını sahiptir.

206 BOYKOVA,A,S, s.195., POPONDOPULO, s.644.

3.3.3. Taşıma İşlerini Bizzat Üstlenme Hakkı

3.3.3.1. Türk Hukukunda Komisyoncunun Taşıma İşlerini Bizzat Üstlenme Hakkı

TTK’nun 926. Madde acısından Taşıma işleri komisyoncusu taşıyıcının tüm haklarını ve yükümlülüklerini üstlenerek eşyalarını bizzat taşıyabilir.

Taşıma işlerinin bizzat üstlenen komisyoncu normal komisyoncu ücretinin yanında taşıma ücretini de müvekkilden isteyebilir.

3.3.3.2. Rus Hukukunda Komisyoncunun Taşıma İşlerini Bizzat Üstlenme Hakkı

Rusya’da Kural olarak Taşıma işleri komisyoncusu eşyalarını kendi taşımaz ve bu işleri için taşıyıcı tutmalıdır. Ancak Rus kanunlara göre eğer sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa komisyoncu taşıyıcının tüm haklarını ve yükümlülüklerini üstlenerek eşyalarını bizzat taşıyabilir. Bu halde taşıma işleri komisyoncusu normal komisyoncu ücretinin yanında taşıma ücretini de müvekkilden isteyebilir.

3.3.3.3. Kazak Hukukunda Komisyoncunun Taşıma İşlerini Bizzat Üstlenme Hakkı

Tarafların arasında kurulan sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa komisyoncu taşıyıcının tüm haklarını ve yükümlülüklerini üstlenerek eşyalarını bizzat taşıyabilir. Taşıma işleri bizzat üstlenen komisyoncu hem komisyon ücreti hem taşıma ücretini müvekkilden isteyebilir.

3.3.4. Komisyoncunun Ara Komisyoncu Tutma Hakkı

3.3.4.1. Türk Hukukunda Komisyoncunun Ara Komisyoncu Tutma Hakkı

Türk hukukunda bu hükümle ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.

3.3.4.2. Rus Hukukunda Komisyoncunun Ara Komisyoncu Tutma Hakkı

Kural olarak komisyoncu, üstlendiği taşıma işlerini bizzat ifa etmemelidir. Ancak bazı hallerde komisyoncu kendi adına ara komisyoncuyu tutmaya sahiptir. Buna göre, müvekkilinin açık veya zımnen rıza gösterdiği veya örf ve adetin buna izin verdiği ya da durumun gerekliliklerine göre mecbur kaldığı hallerde komisyoncu, üstlendiği borçlarının yerine getirilmesi için bir ara komisyoncuyu tutabilir. Komisyoncu, ara komisyoncunun fiillerinden sorumludur.

3.3.4.3. Kazak Hukukunda Komisyoncunun Ara Komisyoncu Tutma Hakkı

KC MK’nun 711. Maddede, Taşıma işleri komisyoncu Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa komisyoncu (Ekspeditor) kendi adına ara komisyoncuyu tutmaya sahip olduğunu belirlenmiştir. Komisyoncu (Ekspeditor) Ara komisyoncu fiillerinden ortaya gelen tüm zararlardan sorumludur.

3.3.5. Müvekkilin Borçları ve Hakları

3.3.5.1. Türk Hukukunda Müvekkilin Borçları ve Hakları

Gönderici eşyaların evrakları ve eşyaların taşınma usullerini ve eşyaları taşıma sırasında gelebilen olağan hasar tehlikelerinden korunmak maksadıyla eşyaları koruyucu bir ambalaj içinde teslim etmek zorundadır.

Aksi taktirde ortaya gelen tüm zararlardan gönderici sorumludur.

Müvekkil Komisyoncuya Rotayı ve taşınacak aracın türünü belirlemek, talimatlarını vermek ve eğer bu hak sözleşmede öngörülmüşse taşımanın her aşamasında bilgi istemek hakkıdır²⁰⁷.

3.3.5.2. Rus Hukukunda Müvekkilin Borçları ve Hakları

Rus MK’nun 804. Maddeye göre Gönderici eşyaların evrakları, eşyalarının özeliklerine göre eşyaların taşınma usullerini belirleyen evrakları

207 KARAHAN, s.395.

taşıma işleri komisyoncusuna (Ekspeditora) vermeye borçludur. Bunun dışında gönderici eşyaları taşıma sırasında gelebilen olağan hasar tehlikelerinden korumak maksadıyla eşyaları koruyucu bir ambalaj içinde teslim etmek zorundadır. Bu borcunu yerine getirmediğinden dolayı ortaya gelen tüm zararlardan gönderici sorumludur²⁰⁸.

Müvekkilin Komisyoncuya Rotayı ve taşınacak aracın türünü belirlemek, talimatlarını vermek ve eğer bu hak sözleşmede öngörülmüşse taşımanın her aşamada komisyoncudan bilgi isteme hakkı vardır.

3.3.5.3. Kazak Hukukunda Müvekkilin Borçları ve Hakları

Kazak kanun koyucu MK’nun 710. Maddede Gönderici eşyaların ve bu eşyaların özeliklerine göre eşyaların taşınma usullerini belirleyen evrakları taşıma işleri komisyoncusuna (Ekspeditor) vermeye borçlu olduğunu belirlemiştir. Gönderici taşıma sırasında gelebilen olağan hasar tehlikelerinden korumak maksadıyla eşyaları koruyucu bir ambalaj içinde teslim etmek zorundadır. Bu borcunu yerine getirmediğinden dolayı ortaya gelen tüm zararlardan gönderici sorumludur.

Kazak kanun koyucu aynen Türk ve Rus kanun koyucu gibi Müvekkilin Komisyoncuya Rotayı ve taşınacak aracın türünü belirlemek, talimatlarını vermek ve eğer bu hak sözleşmede öngörülmüşse taşımanın her aşaması ile ilğili bilgi istemek hakkı olduğunu belirlemiştir.

3.4. TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN SONA