Pazarlamacının Hakları

2.3.5.1.1 Türk Hukukunda Pazarlamacının Tekel (İnhisar) Hakkı Türk Kanun koyucu pazarlamacıyı söz konusu olan coğrafi alanında veya müşteri çevresinde tekel hakkı ile yetkilendirmiş, ve bu hakka göre Tacir pazarlamacıya belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi vermiş ise ve aksi yazılı anlaşma da yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı çevre içerisinde faaliyette bulunma

yetkisi veremez. Ancak aynı faaliyet alanında pazarlamacılık yetkisi tanınmış olması ya da olmaması durumlarında işveren, kendisi üçüncü kişilerle bizzat işlem yapabilir⁶⁹.

Tacir pazarlama alan veya müşteri çevresine ilişkin hükmünün değiştirmesini gerektiren haklı bir sebep varsa işveren, söz hükmü, sözleşmede fesih bildirim süresi öngörülmüş ise bile, bu sureye uymadan tek taraflı değiştirebilir. Bu halde pazarlamacının tazminat talep etme ve hizmet sözleşmesini haklı sebeple sona erdirme hakkı yoktur. Fakat belirlenen sebebin haklı nitelikte olmaması durumda pazarlamacı tazminat isteyebilir ve hizmet sözleşmesini haklı sebebe dayanarak sona erdirebilir.

2.3.5.1.2. Rus Hukukunda Pazarlamacının Tekel (İnhisar) Hakkı Rus doktrininde var olan düzenlemelere göre pazarlamacı Tekel hakkına sahiptir. Bu hakka göre pazarlamacı tacir ile belirlenen belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde tekel olarak faaliyette bulunur. Ancak eğer iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren kendisi üçüncü kişilerle bizzat işlem yapabilir.

2.3.5.1.3. Kazak Hukukunda Pazarlamacının Tekel (İnhisar) Hakkı Tezimizin bu kısmında Kazak Kanun Koyucuyla herhangi bir şekilde düzenlenmeyen ve ancak doktrindeki var olan düzenlemelere dayanarak Pazarlamacının tekel hakkını tanıtmaya çalışacağız. Doktrinde var olan düzenlemelere göre, pazarlamacı ile işveren arasında kurulan iş sözleşmesinde veya bu sözleşmeye ek olarak katılan bir sözleşmede belirlenen, bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde tekel olarak faaliyette bulunmaya sahiptir.

69 BOZKURT, s.216

2.3.5.2. Ücret ve/veya Komisyon Hakkı

2.3.5.2.1.Türk Hukukunda Pazarlamacının Ücret ve/veya Komisyon Hakkı

Pazarlamacı ile taciri bağlayan ve bu sözleşmeden kaynaklanan haklardan biri Ücret hakkıdır. Kural olarak pazarlamacının ücret hakkı ancak belirli bir para miktardan ve/veya bu para miktarı ile birlikte ödenecek olan komisyondan kaynaklanır⁷⁰.

Pazarlamacının ücret ve/veya komisyon hakkının ödeme süresi, pazarlamacı ile tacir kendi arasında pazarlama sözleşmesinde serbestçe belirlenebilir⁷¹.

TBK’nun 455 maddesinin 2. fıkrasına göre Pazarlamacı belirli bir alanda veya müşteri çevresinde inhisar hakkına sahip ise bu alanda veya müşteri çevresinde yaptığı bütün işlerle kararlaştırılmış ya da alışılmış olan komisyonun kendisine ödenmesini isteyebilir. Ayrıca belirli bir pazarlama alanında veya müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisini pazarlamacıyla birlikte başka pazarlamacılara verildiği taktirde, pazarlamacı sadece kendisinin aracılık ettiği veya bizzat yaptığı işler için komisyon ücretini isteyebilir.

Pazarlamacının yaptığı işin değerinin komisyon hakkının muaccel olacağı zamanda henüz kesin olarak belirlenemediği hallerde komisyon, önce alışılmış olan en az değeri üzerinden, geri kalanı ise en geç işin yerine getirilmesinde ödenecektir.

2.3.5.2.2. Rus Hukukunda Pazarlamacının Ücret ve/veya Komisyon Hakkı

Pazarlamacının en önemli haklardan biri ücret hakkıdır. Genel olarak taraflar bu hakkını sözleşmede aylık veya haftalık şeklinde ödenecek belli bir

70 DEMİRKAPI, BİLGİLİ, s.119.

71 KARAHAN, s.355.

miktar para olarak belirlerler. Rusya’da pazarlamacının ücret hakkı üç farklı şekilden birini seçerek iş sözleşmesinde belirlenebilir. Örnek: Taraflar pazarlamacının ücret hakkını pazarlamacıyla yapılan işlemlerden kaynaklanan bir komisyon şeklinde ya da sabit bir ücret olarak veya sabit bir ücret ile birlikte yapılan işlemlerden kaynaklanan bir komisyon ücreti olarak iş sözleşmede gösterebilirler.

2.3.5.2.3. Kazak Hukukunda Pazarlamacının Ücret ve/veya Komisyon Hakkı

Kazak doktrininde Pazarlamacının haklarından biri olan ücret veya komisyonu isteme hakkı düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre pazarlamacının yapılan işlemlerden kaynaklanan bir komisyon şeklinde, sabit bir ücret olarak veya sabit ücret ile birlikte yapılan işlemlerden kaynaklanan bir komisyon ücreti istemeye hakkı vardır.

2.3.5.3. Masrafları İsteme Hakkı

2.3.5.3.1. Türk Hukukunda Pazarlamacının Masrafları İsteme Hakkı Pazarlamacının, işletme merkezinin veya şubesi dışında yapılan satış ve sürüm faaliyetleriyle ilgili yapılan yol, konaklama, yeme içme ve iletişim gibi tüm masrafları TBK’nun 457. maddesinin 2. fıkrasına dayanarak tacirden istemeye hakkı vardır⁷².

Pazarlamacı aynı zamanda birkaç işveren hesabına faaliyette bulunuyorsa, aksi yazılı bir şekilde kararlaştırılmadıkça, her işveren pazarlamacının masraflarına eşit olarak katılmakla yükümlüdür. Türk kanun koyucu TBK’nun 457. maddesinde Pazarlamacının harcamalarının tamamen veya kısmen sabit ücrete veya komisyona dâhil edilmesine ilişkin anlaşmaların hükümsüz olacağını belirlemiştir⁷³.

Pazarlamacının masraflarının ne zaman ödeneceği TBK m. 457’de

72 TOPÇUOĞLU, s.37.

73 YILMAZ, s.95.

düzenlenmemiştir. Ancak TBK m. 416/1. hükmüne kıyasen masrafların pazarlamacıya, daha kısa bir süre kararlaştırılmamışsa veya yerel adet yoksa her defasında ücretle birlikte ödenmesi gerektiği söylenebilir.

2.3.5.3.2. Rus Hukukunda Pazarlamacının Masrafları İsteme Hakkı Rus doktrinde pazarlamacının masraflarını isteme hakkı; sınırlı masrafları isteme hakkı ve sınırsız masrafları isteme hakkı olarak ayrılır.

Taraflar sözleşmede veya sözlü olarak günlük, haftalık veya belli işlemlerle ilgili olarak masrafları düzenleyebileceğinden sınırlı masrafları isteme hakkı, masrafların belli bir limitini belirler. Bu takdirde bu limitin dışına çıkan masraflar komple pazarlamacıya aittir.

Sınırsız masrafları isteme hakkı ise Rus ticari hayatında daha fazla kullanılan haktır. Buna göre pazarlamacı tüm satış ve sürüm faaliyetlerle ilgili yapılan yol, konaklama, yeme, içme ve iletişim gibi tüm masrafları bu masraflarla ilgili faturaları, fiş veya masrafları ispatlayan diğer belgeleri göstererek yapılan tüm masrafları işletme sahibinden geri isteyebilir.

Kazak hukukunda pazarlamacının masrafları isteme hakkıyla ilişkin herhangi bir düzenlenme bulumadığından, tezimizde bu konuyla ilişkin ayrı bir başlık altında her hangi bir inceleme yapamayacağız.

2.3.5.4. Hapis Hakkı

2.3.5.4.1. Türk Hukukunda Pazarlamacının Hapis Hakkı

Pazarlamacı, komisyoncu ile acente gibi tacir ile kurulan sözleşmeden doğan alacaklarının (ücret, komisyon veya masraf gibi) güvence altına alınması amacıyla işverene ait olan taşınır malları, kıymetli evrakları veya tahsil yetkisine dayanarak müşterilerden alınan paralar üzerine hapis koyma hakkına sahiptir⁷⁴. Fakat pazarlamacı bu hakkını, ancak ticari işletmenin sahibi ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda kullanabilecektir.

Ancak tacire ait olan fakat pazarlamacının kullanımına tahsis edilen

74 AYHAN, ÖZDAMAR, ÇAĞLAR, s. 349.

araç ve taşıma belgeleri, fiyat tarifeleri ve müşteri bilgileri hapis hakkının kapsamına girmez, çünkü TBK 458 maddesinin 2. fıkrasına göre pazarlamacı bu tür mallarını tacire iade etmek zorundadır⁷⁵.

2.3.5.4.2. Rus Hukukunda Pazarlamacının Hapis Hakkı

Rus doktrinde pazarlamacının hapis hakkı konusunda MK m. 359’da düzenlenen genel hapis hakkına ilişkin kurallar uygulanacaktır. MK m. 359’a göre eğer sözleşmede aksi öngörülmemişse pazarlamacı tüm alacaklarına karşı güvence altına alınması amacıyla işverene ait olan taşınır mallar, kıymetli evraklar veya tahsil yetkisine dayanarak müşterilerden alınan paralar üzerine hapis hakkına sahiptir.

2.3.5.4.3. Kazak Hukukunda Pazarlamacının Hapis Hakkı

Pazarlamacı Kazak MK m. 339’a dayanarak ve eğer sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa tüm alacaklarına karşı güvence altına alınması amacıyla işverene ait olan menkul malları, kıymetli evrakları veya tahsil yetkisine dayanarak müşterilerden alınan paralar üzerine hapis hakkını kullanmaya sahiptir⁷⁶.

2.3.6. Pazarlamacının Yükümlülükleri