2. UYDUKENTLER VE TÜRKİYE’DEKİ ÖRNEKLERİ
2.6 Türkiye’deki Uydukent Örnekleri
Ülkemizde konut arzının yüksek olduğu ve gecekondulaşmanın yoğun olarak görüldüğü büyük kentlerde konut sorununa yeni bir çözüm arayışı olarak kendi kendine yeten kentler yani uydukentler üretilmeye başlanmıştır. Ticaret merkezleri ve işyerlerinin yanı sıra sosyal donatı alanları ile kent merkezine bağımlılığı azaltması yönünden, uydukent projeleri yerel yönetimlerce desteklenmiştir.
Proje kapsamında incelenen uydukentler planlanmış uydukentlerdir. Örnek uydukentlerin seçiminde, 1950-2005 döneminde İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde uygulanan konut politikaları dikkate alınıp; kentin gelişimine katkı sağlayan, bulundukları kentlerde ilk uydukentler olma özelliği taşıyan ve ödül alan uydukentler seçilmiştir.
Uydukent projeleri, öncelikle teorik kısımda açıklanan uydukent çeşitleri ve uydukente yerleşme sebepleri açısından incelenmiştir. Kent merkezine ulaşım, merkeze yakınlık gibi konumsal verilerin yanı sıra yapılması planlanan sosyal donatılar, konut sayısı, konut tipi, projenin yapımına başlandığı yıl ve finansman kaynakları ele alınmıştır.
Araştırma kapsamında incelenen projeler yönünden yapılan değerlendirme sonuçları, aşağıda proje alanlarına göre ayrı ayrı olmak üzere özet olarak sunulmuştur:
İstanbul ili Bahçeşehir uydukenti: Bahçeşehir uydukenti 1994 yılında yapılmıştır.
Finansman kaynağı Emlak Bankası ve Mesa Nurol Holding’dir. Lüks konut olarak inşa edilen Bahçeşehir, 4.703.000 m2 alana sahiptir. Bölgede planlanan konut sayısı 15.400 adettir. Kent merkezine yakın olan uydukentin, merkezle ulaşımı otoyol ve demiryolu bağlantısı ile sağlanmaktadır. Bahçeşehir uydukenti, merkezden uzaklaşmak isteği ile oluşturulmuştur. Alandaki sosyal donatı alanları ise; işyeri, ilköğretim okulu, lise, sağlık merkezi, karakol, rekreasyon alanı amaçlı yapılan yapay gölet, amfitiyatro ve alışveriş merkezinden oluşmaktadır. Planlanmış uydukent olan Bahçeşehir uydukentinin genel görünümü aşağıda verilmiştir (Şekil 2.3).
Şekil 2.3 Bahçeşehir uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
Bahçeşehir uydukent projesi 1996 yılında Birleşmiş Milletler Habitat II Konferansı’nda
“Kurumsal Uygulamalar ve Projeler Ödülü” ile Türkiye’deki önemli uydukent örneklerinden birisi haline gelmiştir ve ayrıca 1997 yılında Kanada’da “Yeni Kentsel Yerleşim Anlayışı” ödülüne layık görülmüştür.
İstanbul ili Kayaşehir uydukenti (Şekil 2.4): TOKİ ve özel inşaat firmalarının finansmanıyla oluşturulan Kayaşehir uydukentinin 2005 yılında yapımına başlanmıştır.
Kent merkezine uzakta konumlanan uydukente ulaşım karayolu bağlantısıyla sağlanmaktadır. Konut satış fiyatlarının ve kiraların düşük olması nedeniyle tercih edilmiştir. Toplam 11.300.000 m2 alan üzerine kurulan uydukentte ilk etapta 65.000 konut yapılmıştır. Sosyal konut olarak yapılan konutlara hizmet veren donatı alanları;
işyeri, ilköğretim okulu, lise, sağlık merkezi, cami, spor salonu ve kreştir.
Şekil 2.4 Kayaşehir uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
İstanbul ili Ataşehir uydukenti: İstanbul’daki diğer bir uydukent örneği olan Ataşehir, Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı ve TOKİ işbirliğiyle yapılmıştır. 1999 yılında yapımına başlanan kent merkezine yakın olan konutlar, lüks konut özelliği göstermektedir (Şekil 2.5).
Şekil 2.5 Ataşehir uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
Çalışmadaki diğer uydukent örneklerine göre kent merkezine daha yakın konumda olan uydukentte, 121.000 m2 alanda, 11.000 adet konut yapılmıştır. Konut alanlarının yanı sıra alanda ticaret merkezlerinin yer aldığı Ataşehir uydukentinin genel görünümü şekil 2.5’te verilmiştir.
İstanbul ili Ataköy uydukenti: Türkiye’deki ilk uydukent örneği olan Ataköy uydukenti, 1957 yılında Emlak Bankası tarafından finanse edilmiştir. Konutlar yüksek gelir grubuna hitap eden lüks konutlardır. Kent merkezine yakın olan uydukent bölgesinde otel, plaj, gazino, spor tesisleri ve kültürel tesisler yer almaktadır. Yaklaşık 140.000 m2 alana kurulu olan bölgede 12.000 konut yapılmıştır. Fiziki gelişimi açısından planlanmış uydukent sınıfına dahildir. Bölgede yaşayan nüfusun merkeze ulaşımı, karayolu ve demiryolu bağlantıları ile geliştirilen Ataköy uydukentinin genel görünümü şekil 2.6’daki gibidir.
Şekil 2.6 Ataköy uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
İstanbul ili Mimaroba uydukenti: Mimaroba uydukenti 1998 yılında yapılmıştır.
Finansman kaynağı; Emlak Bankası, İstanbul Konut İmar Plan Sanayi ve Ticaret A.Ş.
(KİPTAŞ) ve TOKİ tarafından sağlanmıştır. Sosyal konut olarak inşa edilen Mimaroba uydukenti, kent merkezine yakındır. Bu alanın merkez ile ulaşımı otoyol bağlantısı ile kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Planlanmış uydukent olan Mimaroba uydukentinde yaşayanlar konut satış fiyatlarının ve kiraların düşük olması nedeniyle tercih edilmiştir.
Ticaret merkezi ve alışveriş merkezlerinin konumlandığı Mimaroba uydukentinin genel görünümü aşağıda verilmiştir (Şekil 2.7).
Şekil 2.7 Mimaroba uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
Ankara ili Batıkent uydukenti: Batıkent uydukenti (Şekil 2.8), Ankara’da yapılan ilk uydukent olma özelliğini taşımaktadır. Batıkent Konut Üretim Yapı Kooperatifleri Birliği (KENT-KOOP) tarafından finanse edilen uydukentteki konutlar, sosyal konutlardır. Metro ve karayolu ulaşımı ile kent merkezi ile bağlantısı kurulmuştur.
Bölgede planlanan konut sayısı 67.000 olup, 10.000.000 m2 alana kurulmuştur.
Yapımına 1979 yılında başlanan konutlara yerleşme sebepleri ekonomik faktörlerdir.
Kent merkezine kıyasla konut satış fiyatlarının düşük olması, orta ve alt gelir grubundaki kişilerin bölgede yaşama isteğine katkı sağlamıştır. İlköğretim okulu, lise, sağlık merkezi, cami, park, kreş yapılarak uydukentte yaşayanların sosyal ihtiyaçları karşılanmıştır.
Şekil 2.8 Batıkent uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
Ankara ili Eryaman uydukenti: Ankara’daki diğer bir uydukent örneği olan Eryaman uydukenti, TOKİ tarafından finanse edilmiştir. Konutların yapımına 1998 yılında
Batıkent uydukenti örneğindeki gibi bölgeye ulaşım, karayolu ve demiryolu bağlantıları ile gerçekleşmektedir. Toplam 47.000 m2 alanda ve 2.632 adet konut yapımı planlanmıştır. Plan dahilinde gelişen Eryaman uydukentinde, ilköğretim okulu, sağlık merkezi ve ticaret merkezi kullanımları bulunmaktadır (Şekil 2.9).
Şekil 2.9 Eryaman uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
İzmir ili Mavişehir uydukenti: Emlak Bankası yatırımı olan Mavişehir uydukenti, 1977 yılında yapılmıştır. Planlama alanı 264.000 m2 ve planlanan konut sayısı ise 1.486 adet olarak saptanmıştır. Planlanmış uydukentte yapılan konutlar lüks konut özelliğine sahiptir. Merkeze yakın olan uydukente ulaşım, demiryolu ve karayolu ile sağlanmakta ve bölgeye hizmet veren ticaret merkezi ve ilköğretim okulu bulunmaktadır. Mavişehir uydukentinin genel görünümü şekil 2.10’da verilmiştir.
Şekil 2.10 Mavişehir uydukentinin genel görünümü (Anonim 2014c)
Projelerin ortak özelliği; özel inşaat firmalarının bölgenin yakınında sosyal donatı alanları, alışveriş merkezleri ve yeni inşaat projeleri geliştirerek alanın gelişmesine ve konut değerlerinin yükselmesine katkıda bulunmalarıdır. Örneğin Başakkent ilçesine bağlı olan Bahçeşehir’de ilk yerleşim, 1994 yılında Emlak Bankası ve Mesa Nurol ortaklığında yapılan uydukentle gerçekleşmiştir. Ulaşım bağlantısı, eğitim kurumları, sosyal donatı alanları vb potansiyellere sahip olan uydukent, yatırımcıların ilgisini çekmiştir. Buna bağlı olarak gayrimenkul yatırımları artmış ve 630 dairenin yer aldığı Athletic-O Towers, 4.000 konut inşa edilen KİPTAŞ Vaditepe, 1.037 konutun üretileceği Spradon Vadi, 1.332 bağımsız bölümden oluşan Maximoon ve 1.118 adet bağımsız bölümden oluşan İstanbul Ispartakule uygulamaları gerçekleşmiştir.
3. MARMARA DEPREMİ SONRASI ADAPAZARI’NDA PLANLAMA