Karaman Uydukenti

Yenikent Bölgesi içinde ilk plan, Karaman uydukenti için hazırlanmıştır. Karaman, mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından uygulaması yapılacak alan olarak tespit edilmiştir. Sadece hak sahipleri için konut üretilen bölgede kamulaştırmalar mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca yapılmıştır. İller Bankası’nın hazırladığı, Karaman Köyü Afetzede Konut Yerleşim Alanı Uygulama İmar Planı 11.01.2000 tarihinde

yürürlüğe girmiştir (Şekil 4.3). Planlama alanı, yaklaşık 26 hektar olan Karaman köyü yerleşik alanı ile birlikte yaklaşık 190 hektar alanı kapsamaktadır. Bölgede kalıcı konut yapımına ilk başlanan yer Karaman’dır.

Şekil 4.3 Karaman Yerleşik Alan 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı (Anonim 2002b)

Plan öncesi Karaman Köyü: Planlama alanının kuzey kısmında yer alan Karaman Köyü yaklaşık 100 haneli ve 400 nüfuslu bir kırsal yerleşim alanıdır. Karaman köyü genelindeki arazi kullanımı incelendiğinde; bölgede yer alan 193 yapının 100’ü müştemilat 93’ü konuttur. Tek katlı yapıların çoğunlukta olduğu alanda yapıların fiziksel durumları iyi ve yapı malzemeleri betonarmedir. Karaman yerleşik alan sınırları içinde alana hizmet veren eğitim tesisi, sağlık tesisi ve sosyo-kültürel tesis bulunmamaktadır. Karaman yerleşik alanının 1997 yılına ait nüfusu 307’dir. Nüfusun çoğunluğunu kökeni Bulgaristan’a dayanan yerli halk oluşturmuştur. Çalışma alanında yaşayan nüfusun çoğunluğunun ekonomisi bitkisel üretime dayanmaktadır.

Deprem öncesi 70 haneye sahip olan köy, yakın çevresinin yeni yerleşim alanı ilan edilmesinden sonra 100 haneye ulaşmıştır. Bu artışta, bölgeye yönelik belediye hizmetlerinin artışı, bölge ile merkezin ulaşımını sağlayan yolların yenilenmesi, toplu taşım imkânlarının artırılması büyük rol oynamıştır. Bölgede uygulanan konut politikaları, Karaman Köyü’nde yaşayanları ekonomik ve sosyal alanda etkilemiştir.

Mera alanlarının azalması ve bitkisel üretim alanlarındaki ıslah çalışmaları nedeniyle köyde yaşayanlar esas geçim kaynakları olan bitkisel ve hayvansal üretimden uzaklaşmıştır. Önceden hayvancılıkla geçinen birçok kişi toplu konutlarda temizlik vb hizmetlerle geçimini sağlamaktadır.

Planlama Alanına İlişkin Genel Bilgiler: Planlama alanının batısında ve güneyinde birinci sınıf bitkisel üretim alanları, güneybatısında Sakarya iline hizmet veren arıtma tesisi, doğusunda orman mülkiyetindeki alanlar bulunmaktadır. Köy yerleşik alanı, Afetzede Yerleşim Alanı İmar Planına ilişkin öngörülen makroform nedeniyle mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yer yer ıslah edilmiştir. Köy yerleşik alanı, toplam planlama alanından ayrı tutulmuş ve ana bağlantılar dışında planlama kapsamına alınmamıştır.

Planlama alanının tamamına yakını özel mülkiyette kalmaktadır. Yaklaşık 2 hektar büyüklüğüne sahip mera alanı planlama alanı sınırındadır. Doğal eşikler nedeniyle yapılan daraltmalar sonucunda 150, 96 hektar alan planlanmıştır. Karaman yerleşmesi, köy yerleşik alanı iken 6 Mart 2000 tarihinde Adapazarı Büyükşehir Belediyesi’nin kurulmasıyla mahalle statüsü kazanmıştır.

Konut Politikaları: Karaman’da planlanan 4.265 adet konutun 4.252 tanesi tamamlanmıştır. İl geneli için hazırlanan Adapazarı Kuzey Gelişim Bölgesi Çevre Düzeni Planı’nda, Karaman uydukenti için 10.670 adet konut önerilmiş ve yaklaşık nüfusun (4,5 aile büyüklüğü kabulü ile) 48.000 kişi olacağı öngörülmüştür. Karaman uydukenti planlanan nüfus ve konut sayısına ulaşamamıştır.

Konut ve Yapı Tiplemeleri: Konut alanları parselasyona dayalı yapılanma yerine toplu konut biçiminde ve ada bazında uygulamaya yönelik yapılmıştır. Maksimum kat

adedinin 4 ve emsalin ise 1.00 olarak önerilmiştir. İki ve dört katlı yapılar ada bazında tasarlanmıştır. Yapılaşma ağaçlandırma ve çevre düzenlemeleri ile eş zamanlı olarak gerçekleşmiştir. Yapımı 2000 yılında başlanan Karaman kalıcı konutları Kasım 2001’den itibaren 2 etap halinde teslim edilmiştir. Kalıcı konutların tamamı 99 m² olup, 4252 konuttan oluşmaktadır.

Konut sayısının en fazla olduğu Karaman’da 2001 yılında yapımı tamamlanmış hak sahiplerine 14 Mayıs 2001 günü kura yoluyla verilmiştir. 27 Haziran, 9 Temmuz, 20 Ağustos ve 25 Ağustos 2001 tarihlerinde hak sahiplerine konutlar teslim edilmiştir.

Yamaçtan aşağıya doğru şekillenen kalıcı konutlar; binaların arasındaki boş alanlar, ara yollar, parklar ve ışıklandırma sistemi göz önünde bulundurularak bölgeye modern bir görünüm sağlanmaya çalışılmıştır.

Nüfus: Karaman’da 2013 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre 12.632 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir.

Kent merkezi ile bağlantı: Karaman yerleşimine ulaşım, eski Yazlık ve Kaynarca yollarından sağlanıyordu. 2004 yılında çift yönlü Yenikent bağlantı yolunun yapımıyla ulaşım rahatlamış ve kent merkezine olan mesafe kısalmıştır. Köy yerleşik alanı içinden geçen, güneyden Adapazarı bağlantısını oluşturan şekil 4.4’de gösterilen aks; köy yerleşik alanının kuzey kesimine kadar 20 metre olarak, Kaynarca-Adapazarı yoluna kadar ise 25 m olarak önerilmiştir. İkinci derece kuvvetli akslar olarak planlama alanının doğusunda ve batısında çevre yolu niteliğinde 20 ve 15’er metrelik yollar önerilmiştir. Ana arterler 12 metrelik trafik yolları ve yaya yollarıyla desteklenerek ulaşım şeması oluşturulmuştur. Yaya yolu genişlikleri 7-10 m olarak tanımlanmıştır.

Yaya yollarındaki devamlılık yeşil alanlarla bütünlük içinde ele alınmış ve merkezi destekleyici niteliktedir.

Şekil 4.4 Şehir merkezi ile kalıcı konutlar arasındaki bağlantı yolu (Altınışık 2007)

Karaman’a ulaşım minibüs, otobüs veya özel araçla Aziz Duran Bulvarı üzerinden sağlanmaktadır. Büyükşehir belediyesinin faaliyet raporuna göre, Karaman’dan kent merkezine ulaşım 15-20 dakika sürmektedir. Yenikent Devlet Hastanesi, Karaman, Camili 1 ve Camili 2 yerleşmelerine her saat başı karşılıklı sefer yapılmaktadır (Anonim 2004).

Yerleşim alanı ile bağlantılar: Karaman ve Camili arasındaki ulaşım Yazlık yolu ile sağlanmıştır. Adapazarı merkezinden gelerek Yeni Yerleşim Bölgeleri’ne ulaşmak isteyen taşıtlar, Yazlık yolunu kullanarak, Karaman köprüsünden geçmekte ve Karaman’a doğru yönelmektedir. Karaman’dan Camili’ye gitmek için yine aynı yoldan Karaman Köprüsü’ne gelinmekte ve böylelikle kat edilen yol 2- 3 km’yi bulmaktadır.

Karaman - Camili bağlantı yolu ve yakın çevresi uygulama imar planı Sakarya Büyükşehir Belediye Meclisi 25.03.2003 tarih 4/46 sayılı karar ile onaylanmıştır. Afet zamanlarında önemi daha iyi kavranan ulaşım bağlantıları için bölgenin birbiriyle ve kent merkeziyle entegrasyonunu sağlamak amacıyla yeni cadde ve yollar açılmıştır.

Karaman ve Camili yerleşmelerini birbirine bağlayan 552 m uzunluğunda 20 m genişliğinde planlanan Karaman - Camili bağlantı yolu ile iki yerleşme arasındaki

ulaşımı kolaylaştırmak ve hızlandırmak amaçlanmıştır. Bağlantı yolu, yerleşmelerin birbirinden kopuk olmaması ve planın bir bütünlük arz etmesi açısından önemlidir.

Planda konut yerleşim alanları, kentsel çalışma alanlarının yanı sıra, çalışma alanının Camili yerleşmesine yakın cephesinde yol boyu ticaret alanları öngörülmüştür. Ticaret alanlarında alışveriş merkezleri, tiyatro, sinema gibi sadece Karaman ve Camili’de yaşayanlara değil tüm kent bütününe hitap edecek kullanımların yer alması düşünülmüştür.

Merkez alanları: Planlama alanında iki alt merkez düzenlenmesine gidilmiştir. Ticaret, yönetim, sağlık ve sosyo-kültürel tesisler merkez bölgelerinde ayrılarak ortak bir merkez çevresinde toplanmıştır. Haftalık ve günlük ihtiyaçlara cevap verebilecek ticari kullanışlar düşünülmüştür.

Çevresel Faktörler: Planlamada yapılar, yaklaşık 28 hektar alanda kurulu bulunan ve bölgenin pis su arıtımını sağlayan arıtma tesisinden, 100 metre kadar uzaklaştırılmış ve yaklaşma mesafesinde özel bitkilendirme ve ağaçlandırma öngörülmüştür. Plan makroformunda aktif yeşil alan düzenlenmiş ve bu alanların birbirlerine bağlantısının kurulmasına özen gösterilmiştir. Sakarya Nehri ve Çark Deresi’nin çevresi yeşil alan olarak planlanmıştır. Orman alanları ile gelişme alanları arasında kalan kesimler rekreasyon alanı olarak bırakılmış, bu alanların olası bir afet zamanında kullanılabilirliği göz önüne alınmıştır. Geniş yeşil koridorlar ve kentsel açık alanlar sistemi oluşturulmuştur.

Yenikent Devlet Hastanesi: Deprem sonrası il merkezindeki hastanelerin yetersiz kalması ve çalışamaz duruma gelmesi ilkyardım ve kurtarma çalışmalarını olumsuz etkilemiştir. Yeni yapılan hastanenin depremden zarar görmemesi için, depreme en dayanıklı zeminde yer seçmesine karar verilmiştir. Yenikent Devlet Hastanesi (Şekil

4.5), Sakarya ilinde yaşayanların hizmet almasının yanı sıra, bölgesel nitelikli bir devlet hastanesi olarak planlanmıştır.

Şekil 4.5 Yenikent Devlet Hastanesi (Anonim 2004)

Orman Bakanlığı’na ait 10,11 hektarlık alan, devlet hastanesi olarak tahsis edilmiştir.

Fakat bu alanlar Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca Uygulaması Yapılacak Alan (BUYA) sınırları dışında olduğu için, ayrıca ilave imar planı yapılıp, trafik aksları ile merkezle bağlantısı kurulmuştur. İlave imar planı, İller Bankası Genel Müdürlüğü tarafından 10.05.2001 tarihinde yapılmıştır.

Yenikent Devlet Hastanesi, Adapazarı il merkezinin yaklaşık 12 km kuzey batısında, Karaman- Camili bağlantı yolunda Evrenköy sapağının sağ tarafında bulunmaktadır.

Hastane 2001 yılında hizmete açılmıştır. İlin en modern devlet hastanesi olarak hizmet veren 350 yataklı tam teşekküllü devlet hastanesi olan Yenikent Devlet Hastanesi, 50.000 m² arsa içinde 24.500 m² kapalı alanına sahiptir (Anonim 2004).

Hastane erişimine alternatif bir yol oluşturmak amacıyla Yenikent Devlet Hastanesi Bağlantı yolu güzergahı nazım imar planı, Doğukan İmar Planlama şirketi tarafından 14.07.2008 tarihinde yapılmıştır. Karaman yerleşimine girmeden hastaneye ulaşımı

sağlayan yeni bağlantı yolunda yol boyu planlanan konut ve ticaret alanları yolun işlevini artırmaktadır.

Kent ormanı: İl geneline hitap etmesi planlanan Yenikent Devlet Hastanesi’nin karşısında 15 hektarlık alan sahip Kent Ormanı’nın, 20 Haziran 2006 yılında hizmete açılmıştır (Şekil 4.6). Doğaya uyumlu seyir terasları, kamelyalar, yağmur barınakları, 2 katlı gözlem kulesi, köprü, yürüyüş yolu, patikalar, botanik bahçe, yapay şelale ve spor alanlarını içermektedir. Futbol sahası aynı zamanda açık hava tiyatrosu olarak da kullanılmaktadır.

Şekil 4.6 Kent Ormanı (Altınışık 2007)

Yenikent Devlet Hastanesi’ne yakın olan Kent ormanı, bölgede yaşayanlar haricinde hasta ve yakınlarının tercih edebileceği dinlenme alanlarıdır. 2007 yılında yoğun ilgi gören Kent Ormanı’na zamanla ilgi azalmış ve bölgedekiler kent içindeki rekreasyon alanlarını daha çok tercih etmişlerdir.

Orta öğretim kampüsü: Karaman mahallesi sınırlarındaki 60.000 m^2’’lik ormanlık sahada ortaöğretim kampüs yapımı planlanmıştır. Verilen 3 yıllık ön izin süresi boyunca yapılmadığından izin iptali gerçekleşmiştir. Nazım imar planında önerilen ortaöğretim

kampüsü, eğitim imkânlarından dolayı, nüfusu bölgeye çekmeye yönelik bir politikadır.

Verilen sürede kampüsün yapımı gerçekleştirilmediği için bu politika uygulanmamıştır.

Festival Alanı: Karaman Afetzede Yerleşim Alanı Planı’nda, Çark deresinin iki yanında yeşil alanlar planlanmıştır. Hazırlanan plan kentin sosyal ihtiyaçlarına yönelik olup, bu çalışma ile Kuzey Gelişim bölgesinin canlılığını artıracak ve cazibe merkezi olarak bölgedeki gelişmeyi hızlandırarak hem il genelinde, hem de yakın illere hitap edecek bölgesel amaçlı bir festival alanı planlanmıştır. Toplam 46.608 m² olarak planlanan festival alanında amfi, panayır alanı, eğlence merkezi, açık hava sinemaları, sergi alanları, lokanta, çay bahçesi gibi kullanımlar yer alması düşünülmüştür. Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) boru hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.’nin planlama bölgesinde boru hatları ile yapılar arası emniyet mesafesi dikkate alınmadığından festival alanının yapımı durdurulmuştur.

Değerlendirme: Hak sahiplerinin yanı sıra üniversite öğrencileri de kalıcı konutlarda yaşamayı tercih etmişlerdir. Tercihin temel nedeni; şehir dışından gelen öğrencilerin güvenilir konutlarda yaşama isteği, diğer kalıcı konutlara göre merkeze daha yakın olması, hastanenin varlığı, kiraların merkeze göre daha düşük olması ve ulaşım problemlerinin yaşanmamasıdır. Merkeze olan uzaklık 10 km’den fazladır.

Büyükşehirlerde yaşayanlar için kısa mesafe olarak kabul edilirken, Adapazarı halkı için çok uzak olarak algılanmaktadır.

Yapılan ilk konutların Karaman’da olması, kalıcı konutlar içerisinde bu yerleşmenin merkez özelliği göstermesine ve sosyal imkânların daha çok gelişmesine yol açmıştır.

Kent merkezine yakınlık ve devlet hastanesinin varlığı kalıcı konutlardaki kiraları artırmıştır. Karaman’da yaşayanların büyük çoğunluğunu deprem öncesi Adapazarı merkezinde oturanlardan oluşturmaktadır. İlk senelerde sosyal ilişki alanlarından uzaklaşmış olmaları, yeni bir ortama uyum sağlamaları açısından sıkıntı yaşayan bölge halkı zamanla yeni yerleşim alanlarına alışmıştır (Akyol 2007). Kalıcı konutların yapımına ilk başlanan yer olan Karaman uydukentinin 2007 yılındaki genel görünümü şekil 4.7’de verilmiştir.

Şekil 4.7 Karaman Uydukenti genel görünümü (Altınışık 2007)