Türkiye’nin Covid-19’un Ekonomik Etkilerine Karşı Aldığı Tedbirler Tedbirler

2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020 Ocak 13.875 14.759 16.165 19.207 -2.290 -4.448 85.8 76.8 Şubat 14.323 14.653 16.057 17.634 -1.733 -2.981 89.2 83.1 Mart 16.336 13.422 18.250 18.813 -1.915 -5.391 89.5 71.3 Nisan 15.341 8.990 18.073 13.553 -2.732 -4.564 84.9 66.3 Mayıs 16.855 9.967 18.542 13.387 -1.687 -3.420 90.9 74.5 Haziran 11.635 13.462 15.064 16.308 -3.430 -2.846 77.2 82.6 Temmuz 15.932 15.012 19.229 17.709 -3.297 -2.697 82.9 84.8 Ağustos 13.223 12.464 15.564 18.742 -2.341 -6.278 85 66.5 Eylül 15.274 16.009 16.941 20.837 -1.667 -4.828 90.2 76.8 Ekim 16.411 17.329 18.176 19.703 -1.766 -2.374 90.3 88.0 Kasım 16.243 16.094 18.228 21.127 -1.986 -5.033 89.1 76.2 Aralık 15.387 17.850 20.055 22.381 -4.668 -4.530 76.7 79.8 Kaynak: TÜİK

3.6. Türkiye’nin Covid-19’un Ekonomik Etkilerine Karşı Aldığı Tedbirler

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de ilk vakanın açıklanmasının hemen ardından çeşitli önlemler açıklamıştır. Alınan tedbirlerde ana hedef üretimin devam etmesi ve istihdamın korunması olmuştur. Bilimsel raporlarda da uygulanacak ekonomik önlem programının adil olma özelliğinin dikkate alınması önerilmiştir. Şirketlere verilecek desteklerin istihdamı koruma ön koşuluna bağlanması gerektiği vurgulanmıştır. (Özatay F., Sak G. “Covid-19’un Ekonomik

18 Mart’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan düzenlenen “Koronavirüsle Mücadele Eşgüdüm Toplantısı” sonrasında salgının ekonomik etkilerini hafifletmek için 100 Milyar TL’lik “Ekonomik İstikrar Kalkanı” destek paketini açıklamıştır. Bu paket kapsamında alınan bazı önlemler şunlardır;

* Perakende, AVM, demir-çelik, otomotiv, lojistik, ulaşım, sinema, tiyatro, konaklama, yiyecek-içecek, tekstil-konfeksiyon ve etkinlik-organizasyon sektörleri için muhtasar ve KDV tevkifatı ile SGK primlerinin ödemeleri 6’şar ay ertelendi.

* Konaklama Vergisi Kasım 2020’ye kadar kaldırıldı.

* Nakit akışı bozulan firmaların kredi anapara ve faiz ödemeleri ötelendi

* İhracatçıya stok finansmanı desteği verildi.

* Esnaf ve sanatkarların Halkbak kredi borçlarının ödemeleri ertelendi.

* Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar TL’den 50 Milyar TL’ye yükseltildi.

* Koronavirüs nedeniyle temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notu düşüldü

100 milyar TL’lik “Ekonomik İstikrar Kalkanı” programının tutarı daha sonra (25 Nisan 2020) 200 milyar TL’ye yükseltilmiştir.

3.6.1. Ekonomi ve Maliye Alanında Salgına Karşı Alınan Tedbirler

Salgının tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ekonomide ağır faturası ortaya çıkmıştır. Olumsuz etkileri hafifletmek için Hazine ve Maliye Bakanlığı işletmelere vergi kolaylığı, kredi desteği, finansman maliyetlerinde indirim gibi adımlarla destekler sağlamıştır. Bu adımların bazıları şu şekilde sıralanabilir;

* Mücbir sebep halinden yararlanacak sektörlerde faaliyet gösteren mükelleflere ek olarak tüm gelir vergisi mükellefi 1,9 milyon kişi de mücbir sebep kapsamına alındı.

* Hazine Destekli Kredi Garanti Sistemi kapsamında yasal kaynak miktarı 25 milyar liradan 50 Milyar liraya çıkarılarak, finansmana erişimde teminat sıkıntısı yaşayan tüm işletmelere 450 milyar TL’den fazla kredi imkanı tanındı.

* 2 Milyondan fazla mükellefin muhtasar, KDV ve prim ödemeleri (yaklaşık 53,6 milyar TL) 6 ay ertelendi

* Kredi ödemelerindeki gecikmelere esneklik tanındı

* İhracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçılara stoklarını eritmeleri için 1 yıldan fazla süre verildi

* Temerrüde düşen firmaların siciline “mücbir sebep” notu düşülmesi sağlandı

3.6.2. Salgına Karşı Çalışma ve Toplum Hayatında Alınan Tedbirler

Salgın döneminde istihdam kaybını engellemek için kısa çalışma ödeneği uygulaması, iş fesihlerinin yasaklanması, nakdi ücret desteği gibi ugulamalar hayara geçirilmiştir. Öte yandan iş ve gelir kaybına uğrayanlara nakdi destekler verilmiştir. Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hayata geçirilen tedbirler şöyledir;

* En düşük emekli maaşı 1.000 TL’den 1.500 TL’ye çıkarıldı. Böylece yaklaşık 650 bin emeklinin emekli aylığı yükseltildi. * Asgari ücret desteği işletme büyüklüğüne bakılmaksızın 75 TL

olarak 12 ay süreyle uygulanacağı açıklandı.

* Kamu ve özel sektörde esnek ve uzaktan çalışma modeline geçildi. * İşten çıkarmaları önlemek için salgından etkilenen iş yerlerinde

çalışanlara yönelik olarak kısa çalışma ödeneği devreye alındı. * İhtiyaç sahibi 2 milyon 111 bin haneye 1.000 TL nakdi yardım için

2 milyar TL’lik kaynak devreye alındı.

* Kısa çalışma ödeneği ile faaliyetlerini azaltan ya da durduran işletmelerde çalışan vatandaşlara 3 ay maaş desteği verildi * Telafi çalışma süresi 4 aya çıkarılarak istihdamda süreklilik

desteklendi

3.6.3. Sanayi ve Ticaret Alanında Salgına Karşı Alınan Tedbirler

Türkiye salgınla mücadelede sınırlı karantina yöntemini tercih ettiği için üretimde aksamalar yaşanmamış, Türkiye özellikle de tıbbi ürünlerde hem kendi ihtiyaçlarını karşılamış hem de ihracat gerçekleştirebilmiştir. Her sektör salgından aynı oranda etkilenmemiştir. Hizmetler sektörü bu süreçten en olumsuz etkilenen sektörlerin başında yer almıştır. Öte yandan talepteki daralmaya bağlı olarak üretim ve satışında sorunlar yaşayan KOBİ’lerin bu süreci daha kolay atlatabilmesi için önemli destekler verilmiştir. Bu desteklerin bazıları şu şekildedir.

* Dezenfektan, koruyucu elbise, koruyucu gözlük, maske ve eldiven

gibi ürünleri yerli imkanlarla üreten işletmeler,

TEKNOYATIRIM Destek Programından yararlanmışlardır. * Dezenfektan, koruyucu elbise, koruyucu gözlük, maske ve eldiven

gibi ürünleri yerli üretenlere KOSGEB’den 6 milyon lira destek açıklanmıştır.

* Teknopark yönetici şirketlerinden, kuluçka firmalarından ve teknoparklarda yer alan restoran ve kafe gibi ticari işletmelerden 2 ay boyunca kira alınmayacağı açıklanmıştır.

* KOSGEB’İn geri ödemeli destekleri kapsamında, alacaklar 3 ay

* TÜBİTAK Covid-19’un teşhis ve tedavisinde kullanılan ürünleri “KOBi Ar-Ge Başlangıç Destek Programı” çerçevesinde desteklemeye başladı.

* Tıbbi maskelerde, solunum cihazlarında ilave gümrük vergisi kaldırıldı.

* Etil alkol ithalatında uygulanan gümrük vergisi sıfırlandı.

* Yatırım teşviklerinde verilen kredi faiz desteği uygulamasına esneklik getirildi.

* Koruyucu Maske başta olmak üzere tıbbi malzeme ve bazı gıda ürünlerinde fahiş fiyatlama yapanlar çok sıkı denetlendi ve salgın fırsatçılarına cezalar kesildi.

* Solunum cihazlarının ihracatı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumunun iznine bağlandı.

3.6.4 Üretici ve Tüketiciye Finansal destekler

Kamu bankaları aracılığıyla ödeme sıkıntısına düşen tüketicilerin bu süreci atlatabilmesi bazı kolaylıklar sağlandı. Bu doğrultuda kamu bankalarının öncülüğünde;

* Kredi geri ödemeleri ertelendi

* Firmalara istihdam azaltmama şartıyla ilave kredi limiti verildi * Esnaf ve sanatkarların ödemeleri 3 ay süreyle ertelendi

* Aylık 5.000 TL’nin altında geliri olanlar için “Temel İhtiyaç Desteği Paketi” devreye alındı

* Salgından etkilenen tüm firmalara “İş’e Devam Kredi Desteği” verildi