Mücevher Sektörünün İhracatında Pandemi Etkisi Mücevher sektörünün ihracatı 2020 yılında %8,4 azalışla 4 milyar 102

milyon dolardan 3 milyar 757 milyon dolara gerilemiştir. Sektörün Türkiye’nin ihracatındaki payı %2,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörün ihracatında aylık değişimlere bakıldığında Grafik 20’de görüldüğü üzere salgın kısıtlamalarının en sert uygulandığı dönemde sektörün ihracatı da sert daralma göstermiştir.

Grafik 20: Mücevher Sektörü İhracatı 2019-2020 Kaynak: TİM

Türkiye’nin HS kodu 71 olan “Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller” alanında küresel ihracattan aldığı pay %1,1 seviyesindedir. Türkiye’nin küresel ihracattaki sıralaması ise 20’dir. İlgili sektörde küresel ihracatta lider ülke ise %12,4’lük pay ile İsviçre’dir. 2020 yılında pek çok sektörün dünya genelinde ihracatında düşüş yaşanırken kıymetli vya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller alanında ihracatta dünyanın ilk sıralarındaki ülkelerin ihracatında artış yaşandığı gözlenmiştir. Ancak Türkiye’nin bu alandaki ihracatı gerilemiştir. Ancak bu gerileme 2016’dan bu yana yaşanan bir gerileme olduğu gözlenmektedir. 0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000 800000 2019 2020

Tablo 61: Kıymetli veya yarı kıymetli taşlarda en fazla ihracat yapan ülkeler (HS 71) Dünya sırası -Ülke 2019 İhracat Değeri

(Bin ABD Doları) ^{2020 İhracat Değeri (Bin} ABD Doları) ^{Değişim (%)} 1. İsviçre 80.084.566 86.203.763 7.6 2.ABD 59.609.828 59.963.312 0.5 5.Birleşik Krallık 42.543.967 43.252.904 1.6 7.Kanada 21.294.078 23.002.908 8.02 9.Belçika 18.142.499 15.736.585 -13.2 10.Avustralya 18.057.454 19.598.637 8.5 11.Singapur 17.764.600 20.343.402 14.5 12.Almanya 17.757.915 22.490.062 26.6 13.Tayland 15.665.991 18.004.277 14.9 14.İtalya 15.444.143 17.570.108 13.7 20. Türkiye 9.637.824 7.453.176 -22.6 Kaynak: www.trademap.org

HS kodu 71 olan Kıymetli veya yarı kıymetli taşlarda en fazla ihracat yapan ülkelerin ihracatlarına bakıldığında Tablo 61’de de görüldüğü üzere ülkelerin çoğunun ihracatı artış göstermiştir. İlk 14 ülkeye bakıldığında sadece Belçika’nın ihracatı azalmıştır. Küresel ihracatta 20. Sırada yer alan Türkiye’nin ihracatı da %22,6 oranında daralma kaydetmiştir.

4.2.11. Savunma ve Havacılık Sektörünün İhracatında

Pandemi Etkisi

Savunma ve Havacılık sektörünün ihracatı 2020 yılında %16,8 oranında azalarak 2 Milyar 740 milyon dolardan 2 milyar 279 milyon dolara gerilemiştir. Sektörün ihracatının Türkiye’nin ihracatından aldığı pay %1,3 seviyesindedir. Sektör hem Türkiye hem de dünya trendinden farklı bir seyir izlemiştir. Grafik 21’de görüldüğü üzere tüm

sektörlerde Nisan ayında sert daralma görülürken savunma ve havacılık sektörünün ihracatı Nisan ayında artış göstermiştir. Mayıs ayında düşüş kaydeden sektörün ihracatı Eylül ayında sert yükseliş göstermiştir. Kasım ayında yeniden sert bir düşüş gösteren sektörün ihracatı yılı yükselişle kapatmıştır. Sektörün ihracatı pandemiden bağımsız bir trend izlediği söylenebilir.

Grafik 21: Savunma ve Havacılık İhracatı 2019-2020 Kaynak:TİM

Tablo 62: Savunma Sanayi Ürünlerinde Türkiye’nin Küresel Rekabet Gücü HS Kodu 2019 ihracatı (Bin ABD Doları) 2020 ihracatı (Bin ABD Doları) Değişi m (%) Türkiye’ nin payı (%) Türkiye’ nin sırası En fazla paya sahip ülke En fazla paya sahip olan ülkenin payı 88 – Hava Taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçaları 1,029,696 899,914 -12,6 0,5 25 Fransa 25,5 93- Silah ve cephane; parçaları ve aksesuarları 402,366 652,582 62,1 1,9 11 ABD 37,8 Kaynak: www.trademap.org 0 100000 200000 300000 400000 2019 2020

Hava taşıtları, uzay taşıtları alanında Türkiye’nin ihracatı %12,6

daralma kaydetmiştir. Ancak Tablo 62’de görüldüğü üzere HS Kodu

93 olan “Silah ve cephane, parçaları ve aksesuarları” alanında Türkiye’nin ihracatı %62,1 oranında artış göstermiştir. Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay 2019 yılında %2,3 seviyesindeyken 2020 yılında ise bu oran %4,1’e yükselmiştir. Böylece bu alanda en fazla ihracat yapan ülkeler sıralamasında 13. Sıradan 6. Sıraya yükselmiştir.

Tablo 63: Silah ve cephane, parçaları ve aksesuarlarında Küresel Rekabet (HS 93) 2019 2020

Sıra Ülke İhracat payı Sıra Ülke İhracat Payı

1 ABD 34,2 1 ABD 26,8

2 Tayland 10,9 2 İtalya 8,6

3 İtalya 7,1 3 İsrail 7,3

4 Birleşik Krallık 5,3 4 Birleşik Krallık 6,9

5 İsrail 3,9 5 Güney Kore 5,4

6 Bulgaristan 3,1 6 Türkiye 4,1

7 Güney Kore 3,1 7 Bulgaristan 3,9

8 Almanya 2,8 8 Çek Cumhuriyeti 3,6

9 Çek Cumhuriyeti 2,7 9 Avusturya 3,6

10 İspanya 2,5 10 Almanya 3,4

11 Avusturya 2,5

12 İsveç 2,5

13 Türkiye 2,3

Kaynak: www.trademap.org

4.2.12. İklimlendirme Sektörünün İhracatında Pandemi

Etkisi

İklimlendirme sektörünün ihracatı 2020 yılında %0,2 azalışla 4 milyar 676 milyon dolardan 4 milyar 664 milyon dolara geriledi. Sektörün Türkiye’nin ihracatından aldığı pay 2020 yılında %2,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Grafik 22’de görüldüğü üzere sektörün ihracatı 2020 yılında en sert pandemi kısıtlamalarının yaşandığı Nisan ayında sert düşüşünü kaydetmiştir. Ancak mart ayında pek çok sektörde görülen

düşüş görülmemiş aksine yükseliş yaşanmıştır. Mayıs ayında pek çok sektör toparlanmaya geçerken iklimlendirme sektörünün ihracatında yatay seyir sürmüştür. Haziran ayıyla birlikte sektörün ihracatı yükselişe geçmiştir. Sonrasında dalgalı bir seyir izlemiştir. Ancak yılı yatay da denilebilecek bir düşüşle kapatmıştır.

Grafik 22: İklimlendirme İhracatı 2019-2020 Kaynak: TİM

4.2.13. Madencilik Sektörünün İhracatında Pandemi Etkisi Madencilik sektörü pandemiden en fazla etkilenen sektörlerden biri olmuştur. Ancak madencilik sektörünün farkı diğer sektörlere göre bunu daha önce hissetmesi olmuştur. Grafik 23’de görüldüğü üzere madencilik sektörünün ihracatı Şubat ayında gerilemiştir. Bunun ana nedeni sektörün ihracatının yarısını gerçekleştirdiği Çin’de pandemi nedeniyle üretimin neredeyse durma noktasına gelmiş olmasıdır. Öte yandan dünya genelinde üretimde yaşanan aksamalar nedeniyle madene olan talebin düşmesiyle maden fiyatları da sert düşüş kaydetmiştir. TİM’in verileri üzerinden bakıldığında sektörün ihracatı

0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 2019 2020

dünya genelinde yaşanan üretimdeki aksamalar nedeniyle %0,9 düşüş kaydetmiştir. Sektörün ihracatı 2020 yılında 4 milyar 310 milyon dolardan 4 milyar 272 milyon dolara gerilemiştir. Madencilik sektöründeki düşüşün sektör ortalamasının altında kalmasında haziran ayından sonra ve özellikle de son çeyrekte sektörün ihracatında hızlı yükselişin yaşanması olmuştur. Çin sert kapanmalar sayesinde salgını çok daha hızlı atlatmış ve tüm dünya salgınla mücadele ederken, Çin üretimini yeniden hızlandırmıştır. Bu nedenle de madene olan ihtiyacı yeniden artmıştır. Madencilik sektörünün ürünleri detaylı olarak demir ve çelik sektörü bölümünde incelendiği için bu bölümde sektörün ihracatı TİM verileri üzerinde genel değerlendirilmiştir.

Grafik 23: Madencilik Sektörünün İhracatı 2019-2020 Kaynak: TİM

Madencilik sektörünün ürünleri detaylı olarak demir ve çelik sektörü bölümünde incelenmiştir. Ancak ülke bazlı inceleme yapıldığında ciddi artışın sadece Çin’e yaşandığı görülmektedir. Çin’e ihracat 2020

0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 2019 2020

yılında 9 milyon 246 bin dolardan 167 milyon 314 bin dolara yükselmiştir.

SONUÇ

Salgın nedeniyle uluslararası ticaretteki yavaşlama Türkiye’nin dış ticaretine de yansımıştır. Salgının yol açtığı küresel talepteki daralma Türkiye’nin ihracatında da 2020 yılında %6,3’lük düşüşe yol açmıştır. Böylece Türkiye’nin ihracatı 2020 yılında dünya mal ticaretindeki %5,3’lük daralmadan daha yüksek bir daralma kaydetmiştir. Ancak küresel ihracattan aldığı pay %0,96’dan %1’e yükselmiştir. Böylece ihracat değerindeki düşüşe rağmen dünyadaki payı sınırlı da olsa yükselmiştir.

Covid-19’un Türkiye’nin ihracatında etkileri sektörel bazda değişiklik göstermektedir. Bazı sektörlerin ihracatlarında sert daralmalar görülürken bazı sektörlerde ise yüksek oranda artışlar görülmüştür. Türkiye’nin üretim altyapısının güçlü olduğu, dünyadaki talep değişikliğine hızlı cevap verebildiği alanlarda rekabet gücünün arttığı söylenebilir. Türkiye pandemiye rağmen üretimini aksatmadan devam ettirdiği için özellikle de sağlıkla ilgili bazı ürünlerde rekabet avantajı elde etmiştir. Örneğin kimya sektöründe yaşanan düşüşe rağmen pandeminin en önemli ürünleri haline gelen temizlik ve hijyen ürünleri ihracatında Türkiye rekor kırmıştır. Türkiye’nin dezenfektan ihracatı 2020 yılında %2.114 oranında artış göstermiştir. Türkiye, bu alanda pazar payını en çok artıran 2. ülke olmuştur. Dünya ihracatındaki sıralaması ise 29’dan 5’e yükselmiştir.

Türkiye’nin pandemide rekabet gücünü artırdığı başka bir alan da mobilya sektörü olmuştur. HS Kodu 94 olan “Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları” alanında Türkiye’nin ihracatı %11,5 artmıştır. Küresel ihracattan aldığı pay %1,3’ten %1,5’e yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 14’ten 3 basamak yükselerek 11’e çıkmıştır. Mobilya alanında Türkiye rekabet gücünü en fazla HS Kodu 9402 olan “Tıpta, cerrahide, diş hekimliğinde ve veterinerlikte kullanılan mobilyalar” alanında göstermiştir. Bu alanda Türkiye’nin ihracatı %127,7 artış göstermiştir. Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay %1,2’den %2,5’e yükselmiştir.

Türkiye 2020 yılında tarım alanında da rekabet avantajı elde etmiştir. HS Kodu 07 olan “Yenilen Sebzeler ve bazı kök yumrular” alanında Türkiye’nin ihracatı 2020 yılında %12,9 artış göstermiştir. İhracat değerindeki artışla birlikte Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay da %1,5’ten 1,9’a yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 15’ten 5 basamak yükselerek 10’a yükselmiştir. Bu alanda küresel pazarda lider olan Çin’in payı ise %14,4’ten %12,9’a gerilemiştir. HS kodu 08 olan “Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler” alanında Türkiye’nin ihracatı 2020’de %5,2 artış göstermiştir. Küresel ihracattan aldığı pay ise %3,3’ten %3,7’ye yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 8’den 7’ye yükselmiştir. Lider olan ABD’nin payı ise %11,9’dan %11’e gerilemiştir. HS kodu 10 olan “Hububat” alanında Türkiye’nin ihracatı %258 artış göstermiştir. Küresel ihracattan aldığı pay %0,1’den %0,2’ye yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 51’den 40’a yükselmiştir. HS kodu 19 olan “Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık” alanında Türkiye’nin ihracatı 2020’de %8,8

artış göstermiştir. Küresel ihracattan aldığı pay %2,4’ten %2,6’ya yükselmiştir. Dünyada 14’ten 13. Sıraya yükselmiştir. HS Kodu 20 olan “Sebze, meyve, sert kabuklu yemişler veya bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar” alanında Türkiye’nin ihracatı 2020 yılında %13 artış göstermiştir. Türkiye’nin bu alanda küresel ihracattan aldığı pay %1,8’den %3,7’ye yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 12’den 8’e yükselmiştir. Bu alanda lider olan Çin’in payı ise %12,8’den %12,6’ya gerilemiştir.

Türkiye’nin 2020 yılında rekabet gücünü artırdığı alanlardan biri de hazır giyim sektörü olmuştur. HS Kodu (60) olan “Örme Eşya” alanında Türkiye’nin iharacatı %2,2 daralmasına rağmen küresel ihracattaki payı %4,2’den %4,8’ yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 5’ten 4’e yükselmiştir. HS kdou 61 olan “Örme giyim eşyası” alanında da Türkiye’nin ihracatındaki düşüşe rağmen payı %3,8’den %3,9’a yükselmiştir. HS Kodu 62 olan “Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları” alanında Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay %2,9’dan %3,2’ye yükselmiştir. Dünyadaki sıralaması ise 8’den 6’ya yükselmiştir. Türkiye tarım alanında özellikle de hububat ve yaş meyve sebze alanında rekabet gücünü artırmıştır. Bu alanda küresel çapta yaşanan tedarik zincirlerindeki aksamalar nedeniyle yakın coğrafyalardan ürün alma isteği, Rusya gibi ülkelerin pandemi nedeniyle bazı tarım ürünlerini Çin yerine Türkiye’den almayı tercih etmesinde etkili olduğu söylenebilir.

Silah ve cephane, parçaları ve aksesuarları” alanında da Türkiye 2020 yılında rekabet gücünü yükseltmiştir. Bu alanda Türkiye’nin ihracatı

2020 yılında %62,1 oranında artış göstermiştir. Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay 2019 yılında %2,3 seviyesindeyken 2020 yılında bu oran %4,1’e yükselmiştir. Böylece bu alanda en fazla ihracat yapan ülkeler sıralamasında 13. Sıradan 6. Sıraya yükselmiştir. Seramik alanında da Türkiye payını 2020 yılında %1,9’dan %2,1’e yükseltmiştir. Dünyadaki srılaması ise 9’dan 8’e yükselmiştir.

Türkiye’nin özellikle de rakip ülkelerde yaşanan tam kapanma yerine sınırlı karantinayı tercih etmesi ve böylece üretimini aksatmadan sürdürmesi etkili olduğu söylenebilir. Türkiye’nin 2020 yılında ihracatının % 6,3 ile dünya mal ticaretindeki daralmadan daha yüksek bir oranda daralma yaşamasına rağmen küresel ihracattan aldığı pay 2019 yılında %0,96 seviyesindeyken 2020 yılında bu oran sınırlı yükselişle %1’e çıkmıştır. Ancak Türkiye’nin küresel ihracattaki sıralaması değişmemiştir. 2019’da da olduğu gibi yibe dünyanın en fazla ihracat yapan 29. ülkesi olmuştur. Pandemi nedeniyle dünya genelinde yaşanan hammadde sorunu, azalan talep ve lojistikte yaşanan sorunlara rağmen Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı payı sınırlı da olsa yükseltmiş olması önemlidir. 2020’nin son çeyreğinde yakalanan ihracattaki hızlı yükselişin ilerleyen çeyreklerde devam edip etmeyeceği de önemli bir sorudur. Bu sorunun yanıtı aynı zamanda Türkiye’nin bazı sektörler için yakaladığı fırsatı kalıcı hale getirip getirmeyeceğinin de yanıtı olacaktır.

KAYNAKÇA

Acemoğlu, D. & Robinson A. J. (2013). Ulusların Düşüşü. (F. R. Velioğlu, Çev.). İstanbul: Doğan Kitap

Acemoğlu, D. & Hohson S. & Robinson A. J. (Dec. 2001). The Colonial Origins of Comparative

Akdur, R. (2006). Sıtma ve Sıtma Salgınları Tarihi. Bilim Tarihi Araştırmaları, Sayı:2 Baldwin, R. (ed.) (2009). The Great Trade Collapse: Causes, Consequences and

Prospects, CEPR Press.

Diamond, J. (2018). Tüfek, Mikrop ve Çelik (Ü. İnce, Çev.). İstanbul: Pegasus

Yayınları.

Huberman, L.(2019). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla (Belge M., Çev.). İstanbul:

İletişim

“Covid-19 ve İşgücü İstatistikleri”, İşsizlik İstatistikleri, https://ilostat.ilo.org/ topics/covid-19/ [20.04.2021]

“World Economic Outlook”, IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu https://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO/OEMDC/A DVEC/WEOWORLD [15.05.2021]

Nikiforuk, A. (2020), Mahşerin Dördüncü Atlısı, Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar (S. Erkanlı, Çev.). İstanbul: İletişim.

Özden, K., & Özmat, M. (2014), Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları. İdealkent, 5(12): 60-87.

OECD İşsizlik Oranları, https://data.oecd.org/emp/employment-rate.htm [16.03.2021]

Özatay F., Sak G. (2020). “Covid-19’un Ekonomik Sonuçlarını Yönetebilmek için Ne Yapılabilir?” TEPAV [10.04.2021]

Pamuk, Ş. (2019). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim. Pirenne, H. (2018). Ortaçağ Avrupasının Ekonomik ve Sosyal Tarihi. (U. Kocabaşoğlu,

Çev.). İstanbul: İletişim

Sherman, W. I. (2020). Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık. (E. Tümbay & M. Anğ Küçüker, Çev.). İstanbul: İş Bankası.

“2020 İhracat Rakamları”, TİM İhracat Rakamları, https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari [20.02.2021]

Turna, N. (2011). İstanbul’un Veba ile İmtihanı:1811-1812 Veba Salgını Bağlamında Toplum ve Ekonomi. Studies Of The Ottoman Domain, 1(1)

Türk Tarik Kurumu. (2015). Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918. 16. Dizi. Sayı 104

“Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Verileri”, TÜİK GSYH Büyüme Hızı 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=D%C3%B6nemsel-Gayrisafi-Yurt- %C4%B0%C3%A7i-Has%C4%B1la-IV.-%C3%87eyrek:-Ekim---Aral%C4%B1k,-2020-37180&dil=1 [01.03.2021]

“Hanehalkı İşgücü Verileri”, İşgücü Oranları,

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ocak-2021-37486 [15.03.2021]

Yolun, M. (2012). İspanyol Gribinin Dünya ve Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.

WTO “How Covid-19 is changing the World: a statistical perspective volume III”, https://www.wto.org/english/tratop_e/covid19_e/ccsa_publication_vol3_e.pdf

[10.04.2021]

Yıldız, F. (2014). 9. Yüzyılda Anadolu’da Salgın Hastalıklar (Veba, Kolera, Çiçek,

Sıtma) ve Salgın Hastalıklarla Mücadele Yöntemleri (Yüksek Lisans Tezi)

Pamukkale Üniversitesi, Denizli.

“Analysis of hospital traffic and search engine data in Wuhan China indicates early disease activity in the Fall of 2019”,

https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/42669767/Satellite_Images_Baidu_CO

