Türk Kamu Yönetiminde İç Denetime İlişkin Yasal Kriterler

Kamu’da iç denetime ilişkin, kanunlar ile yapılan düzenlemeler birinci düzey, yönetmelikler ve Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan düzenlemeler ikinci düzey, Maliye Bakanlığı İç denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen standartlar, esas ve usuller, rehberler, tebliğler ve diğer düzenlemeler ise üçüncü

191Aktaran Menşure KOLÇAK, “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Türk Mali Sistemine Getirdikleri (5436 Sayılı Kanun Değişiklikleriyle)”, http://e-dergi.atauni.edu.tr /index.php/SBED/article /view/327/322, (11.05.2013), s.369, 370.

1925018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun Unsurları ve Getirdiği Yenilikler, http://denetim.bumko.gov.tr/Eklenti/4283,akesikpdf.pdf?0, 12.05.2013.

düzey mevzuat kapsamında değerlendirilmiştir. Bunun dışında, Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun bazı konulara ilişkin kurul kararları bulunmaktadır.

2.2.2.1. Birinci Düzey Mevzuat: 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu

Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Tasarısı, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’na sunulduğunda, kanun tasarısının genel gerekçesinde iç denetimi ilgilendirebilecek bölümler özetle aşağıda belirtilmiştir;¹⁹³

- 1927 yılında çıkarılan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’ndan bu yana, gerek Türkiye’de, gerekse dünyada kamu mali yönetiminde, kamu idarelerinin sayı, nitelik, teşkilatlanmalarına bağlı olarak önemli değişiklikler meydana gelmiştir.

- Bu kanun tasarısıyla, mevcut sistemin değiştirilerek daha etkin olması, Ulusal Plan ve Politika Belgesi’nde de yer aldığı üzere, uluslar arası standartlara ve Avrupa Birliği normlarına uygun bir kamu mali yönetim ve kontrol sisteminin oluşturulması amaçlanmaktadır.

- Uluslararası ve Avrupa Birliği standartlarına uygun bir iç kontrol sistemi oluşturulmakta ve kamu idarelerinin bütçe uygulama sürecindeki inisiyatifleri artırılmaktadır. Kamu idarelerine bütçe hazırlamaya ve uygulamaya ilişkin görevlerine ek olarak, harcama öncesi kontrol yetkisi verilmekte ve iç denetçilik müessesesi oluşturulmaktadır.

KMYKK Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’ndaki görüşmeleri tamamlanıp, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmasını müteakip, 5018 sayılı KMYKK olarak 24.12.2003 tarih ve 25326 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

5018 Sayılı KMYKK’da; iç denetimin iç denetçiler eliyle, harcama sonrası dış denetimin Sayıştay tarafından yapılacağı belirtilmiştir. İç denetiminle ilgili maddeler, kanun sistematiğinde aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;

1935018 Sayılı KMYKK’nun Genel Gerekçesi, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0692.pdf, (12.05.2013).

Tablo 22: 5018 Sayılı Kanun’da İç Denetimin Yeri

BEŞİNCİ KISIM : İÇ KONTROL SİSTEMİ Madde

No Madde Başlığı

55 İç kontrolün tanımı 56 İç kontrolün amacı

57 Kontrolün yapısı ve işleyişi 58 Ön malî kontrol

59 Malî kontrol yetkilisinin nitelikleri ve atanması (Mülga: 22/12/2005-5436/10 md.)

60 Malî hizmetler birimi

61 Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları 62 Muhasebe yetkilisinin nitelikleri ve atanması

63 İç denetim

64 İç denetçinin görevleri

65 İç denetçinin nitelikleri ve atanması 66 İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK) 67 İç Denetim Koordinasyon Kurulunun görevleri

Yukarıdaki tabloda açıkça görüldüğü üzere; 5018 sayılı KMYKK’nın sistematiğinde iç denetim, İç Kontrol Sistemine ait kısımda yer almaktadır. İç kontrol ile iç denetim ilişkisi tezimizin ilerleyen bölümlerinde anlatılacağından burada değinilmemiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun bazı maddeleri, -24.12.2005 tarih ve 26033 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5436 Sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”,

-12.07.2006 tarih ve 26226 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5538 Sayılı Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelere Eklenmesi ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 04.05.2007 tarih ve 26512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5436 Sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”,

- 06.08.2008 tarih ve 26959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5628 Sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 10.07.2009 tarih ve 27284 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5793 Sayılı Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelere Eklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”,

- 26.04.2011 tarih ve 27916 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6225 Sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 11.04.2012 tarih ve 28261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6287 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 27.04.2012 tarih ve 28276 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6296 sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 31.05.2012 tarih ve 28309 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6307 sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”,

- 29.06.2012 tarih ve 28338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu”,

- 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu”,

- 11.07.2012 tarih ve 28350 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “6338 sayılı Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelere Eklenmesine Dair Kanun”,

ile değiştirilmiştir.

5436 sayılı Kanun ile İç Kontrol Sisteminin yer aldığı Beşinci Kısımdaki maddelerin neredeyse tamamı değişiklik görmüş, “Malî kontrol yetkilisinin nitelikleri ve atanması” başlıklı 59.maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

2.2.2.2.İkinci Düzey Mevzuat

İkinci düzey mevzuat kapsamında yapılan düzenlemelere ilişkin temel bilgiler, Resmi Gazete’de yayımlanma sırasına göre aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;

Tablo 23: İkinci Düzey İç Denetim Mevzuatı

1 İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

5018 Sayılı Kanun’un 65.Maddesi

2006/ 10654 12.07.2006 26226

2 İç Denetçi Adayları Belirleme, Eğitim ve Sertifika Yönetmeliği

5 Kadro Tahsisi ile İlgili Bakanlar Kurulu Kararı

5436 Sayılı Kanunun 16.Maddesi

2006/10809 06.08.2009 26251

6 Mahalli İdareler Kadro Tahsisi İle İlgili Bakanlar Kurulu Kararı

5436 Sayılı Kanunun 16.Maddesi

2006/10911 05.10.2006 26310

7 İç Denetçi Kadro Tahsisine Yönelik Bakanlar Kurulu Kararnamesi

Üçüncü düzey mevzuat kapsamında yapılan düzenlemeler, temelde bir bütün olarak değerlendirmekle birlikte, özü itibariyle iç denetim ve iç denetçi ile ilgili düzenlemeler şeklinde ikiye ayırabiliriz. Yapılan sınıflandırmaya ilişkin tablo, aşağıda belirtilmiştir;

Tablo 24: Üçüncü Düzey İç Denetim Mevzuatı (16.08.2011 Tarih ve 28027 sayılı R.G.)

Kamu İç Denetim Birim Yönergesi Usuller (17.02.2012 T. ve 28207 S.R.G.)

Kamu İç Denetçilerinin Mesleki Kıdemlerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usuller

Kamu İç Denetim Planı ve Programı Hazırlama Rehberi

Kamu İç Denetim Planı ve Programı Hazırlama Rehberi (08.09.2006 Tarih ve 26283 Sayılı R.G.)

İç Denetçi Atamalarında Uyulacak Esas ve Usuller Hakkında Tebliğ-Sıra No:2 (30.12.2006 Tarih ve 26392 Sayılı R.G.)

Kamu İç Denetimi Strateji Belgesi (2008-2010)

Kamu İç Denetim Rehberi

Kamu İç Denetim Terimleri Sözlüğü

2011-2013 Kamu İç Denetimi Strateji Belgesi

İç Denetçi Adaylarının Belirlenmesinde Uyulacak Esas ve Usuller Hakkında Tebliğ- Sıra No:3

(05.04.2009 Tarih ve 27191 Sayılı R.G.)

İç Denetçi Atamalarında Uyulacak Esas ve Usuller Hakkında 2 Sıra Numaralı Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ - Sıra No:4 (21.05.2011 Tarih ve 27940 Sayılı R.G.)

İç Denetim Kalite Güvence ve Geliştirme Programı

(15.10.2011 Tarih ve 28085 Sayılı R.G.)