İç Denetim ile Dış Denetim Arasındaki İlişki

İç denetim ile dış denetim arasındaki ilişkiyi iki açıdan ele almak gerekir;

Özel sektör uygulamalarındaki durum, kamu sektörü uygulamalarındaki durum. Özel ve kamu sektöründeki iç ve dış denetim uygulamaları, özünde aynı kapıya çıksalar da, bazı açılardan farklılık gösterebilirler. Şimdi bu iki durumu başlıklar halinde inceleyelim;

86Umut Korkmaz, Kamuda İç Denetim, Bütçe Dünyası Dergisi, Cilt:2, Sayı:25, Ankara, 2007, s.8.

87 Sayıştay INTOSAI Denetim Standartları, http://www.sayistay.gov.tr/yayin/yayinicerik/

intosai1.htm, 16.05.2013.

88 Korkmaz, s.8, 9.

1.2.7.1. Özel Sektör Uygulamalarında İç Denetim ile Dış Denetim İlişkisi

Denetim, sağlıklı mali yapının sürdürülmesinde, saydamlık ve hesap verme sorumluluğunun yerleşmesinde olumlu katkılar sağlamakta, dolayısıyla da yolsuzlukların önlenmesinde ve tespitinde önem kazanmaktadır. İlgili kurum veya kuruluşun bünyesinde oluşturulan bağımsız yapılarla gerçekleştirilen denetime iç denetim, kurum veya kuruluşun işlevsel ve örgütsel hiyerarşisi ile ilgisi bulunmayan ve onun dışında kalan kişi veya kurumlarca yapılan denetime de dış denetim adı verilmektedir.⁸⁹

Dış denetim ile iç denetim çeşitli açılardan farklılık göstermektedir. Her şeyden önce dış denetimde denetimi yapan organ denetlenen organdan farklıdır. Özel sektörde bu farklı iki şirket olurken kamu sektöründe farklı iki tüzel kişilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Buradan dış denetimin en önemli özelliğinin bağımsızlık olduğu sonucuna varılabilir. Kitaplarda özel sektördeki dış denetim için “bağımsız denetim ”kavramının kullanılması bu sebepledir. Denetçiler denetim faaliyeti sırasında çeşitli baskılarla karşılaşabilmektedir. Gerçek bir bağımsızlık ise denetçilerin bu baskılardan etkilenmesini engeller. Bu denetimin etkinliğini en üst seviyeye çıkaracaktır. O yüzden, uluslararası denetim örgütleri denetçilerin bağımsızlığı konusuna çok önem vermektedirler.⁹⁰

Özel sektör uygulamaları çerçevesinde konuyu ele alacak olursak;

günümüzde dış denetim ve iç denetim çalışmaları arasındaki uyumun önemi giderek artmaktadır. Çok iyi işleyen bir iç kontrol sistemi ve yeterli bir iç denetim birimi bulunan yerde bağımsız denetçi, iç kontrol sistemini başlıca denetim kanıtları arasında değerlendirebilir ve mali durum ve faaliyet sonuçları üzerinde rahatlıkla görüş belirtebilir. Bu durumda iç denetçi ve dış denetçi arasında pasif işbirliği olduğu söylenebilir. Ayrıca dış denetçinin desteği ile iç denetim programının planlanması ve iş bölümü yapılmasına dayalı aktif bir işbirliği de oluşabilir. Gerek iç denetim

89 Tamer Kavakoğlu, Yerel Yönetimlerde İç Denetim Modeli: Denizli İl Özel İdaresi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, Şubat 2010, s.57.

90 Murat Turhan, Sayıştay’ın Performans Denetim Görevi ve Performans Denetimin Uygulama Süreci, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2009, s.37.

gerekse dış denetimin muhasebe kontrollerinin uygunluğunun incelenmesi ortak alanlarına girse de aralarındaki farklar benzerliklerinden daha fazladır.⁹¹

Özel sektör uygulamalarında, iç denetçi (iç denetim) ile dış denetçi (bağımsız denetim) arasındaki farklar aşağıdaki karşılaştırma tablosunda gösterilmiştir;

Tablo 7: İç Denetçi İle Dış Denetçinin Karşılaştırılması

Nitelikler İç Denetçiler Dış Denetçiler

Görevlendirilmesi İşletme yönetimince atanır.

Çalışma Zamanı Denetim çalışmaları yıl boyunca devam eder.

Genellikle yılda bir defa ve dönem kapandıktan sonra denetim yapar.

Kaynak: Umut Korkmaz, "Kamuda İç Denetim", Bütçe Dünyası Dergisi, Cilt:2, Sayı:25, Ankara, 2007, s.15.

İç ve bağımsız dış denetçiler denetimden en iyi sonucu almak için işbirliği içinde çalışmak durumundadırlar. Asli görevi belirlenen muhasebe ilke ve standartlarına göre hazırlanan mali tabloların doğruluğu hakkında güvence sağlamak olan bağımsız dış denetçiler, bu işlevi yerine getirirken işletmenin iç kontrol sistemini değerlendirerek yapacağı denetim çalışmasının kapsamına yön verir.

91 Korkmaz, s.9.

Dolayısıyla, iç kontrol sisteminin kalitesini teyit eden iç denetimin varlığı, dış denetimin verimliliği yanında mali tablolara olan güvenilirliği de arttırır.⁹²

1.2.7.2. Kamu Sektöründe İç Denetim ile Dış Denetim İlişkisi

Kamu sektöründe iç denetimin kapsamı; kurumun işleyişine değer katmak ve işleyişi iyileştirmek için tarafsız bir güvence ve danışmanlık sağlamaktır (uygunluk ve performans ölçümünü de içerir: ekonomiklik, etkinlik, etkililik). Dış denetimin kapsamı ise; mali raporlama, işlemlerin yasallığı ve düzenliliğine yönelik makul güvence almaktır. INTOSAI kapsamında ekonomiklik, etkinlik ve etkililik hakkında genel ir görüş bildirilmesi gerekliliği olmasına rağmen, denetimin görevi performansa da odaklanabilir.⁹³

Kamuda iç denetim ve dış denetim arasındaki önemli farkları aşağıdaki tabloda gösterebiliriz;

Tablo 8: Kamuda İç ve Dış Denetim Arasında Önemli Farklar

İç Denetim Dış Denetim

Kurumun bir parçasıdır. Kurumun dışındadır.

İşlev açısından bağımsızdır. Tamamen bağımsızdır.

Denetim alanı ve risk değerlendirmesini esas alır.

Denetim planı çoğunlukla yasal gereklilikleri esas alır.

Kurumun üst yönetimine rapor verilir. Meclise rapor verilir.

İç denetim standartları Dış denetim standartları

Kalite incelemesinde iç değerlendirme; gözetim, öz değerlendirme, anketler aracılığıyla düzenli olarak yapılır.

Kalite incelemesinde dış değerlendirme, bağımsız dış uzmanlar tarafından en az 5 yılda bir yapılır.

değerlendirebilir, fakat bu iç denetim için bir dış kalite incelemesi değildir.

Kaynak: Robert Gielisse, "Avrupa Komisyonu Bütçe Genel Müdürlüğü Kamu İç Mali Kontrol Daire Başkanı", İç Denetim ve Dış Denetim: Farklı Kapsam, Aynı Amaç, Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Kamu Sektöründe İç Denetim ve Dış Denetim İşbirliği Konferansı Notlarından uyarlanmıştır.

İç denetim ve dış denetim sağlam bir mali yönetimin korunmasında rol oynayan kilit yapılardır. İç denetim ve dış denetim arasındaki etkileşim, denetim alanında etkinliğin artırılması imkanını sağlar.⁹⁴