Türkiye’nin bulundu÷u bölge, tarihin gün ıúı÷ına çıktı÷ı andan itibaren Avrupa politikasının bir parçası olmuútur.553Türkiye, Do÷u Avrupa ve Batı Asya alt sistemleri ile Do÷u Akdeniz, Balkanlar ve Kafkasya bölgelerinin kesiúme noktasıdır. Hem So÷uk Savaú döneminde hem de bugün dünyanın bu co÷rafi bölütlerinde bir eksen görevi üstlenmiútir.554Küresel güç olmaya çalıúan AB’nin oluúturmaya çalıútı÷ı AB gücü yalnızca Avrupa de÷il, Kafkaslar, Ortado÷u ve Balkanlar’da da faaliyet gösterecektir. AB önderli÷indeki kriz önleme operasyonları, Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve askeri çıkarlarını etkileyecektir. Dolaysıyla, AGSP mekanizmalarına tam olarak katılan Türkiye, AB’nin bu bölgelerdeki sorunlarla baúa çıkmasında en büyük yardımcısı olacaktır. Jeostratejik konumu ve Avrupa’nın bölgesel istikrarı için vazgeçilmez olan Türkiye’nin Avrupa Birli÷i’nin ODGP’ye katılımı rolünü daha etkin hale getirecek; Kafkaslarda, Ortado÷u’da ve Balkanlarda önemli bir rol oynayacaktır.555
Özellikle Türkiye’nin Ortado÷u politikalarında AB’ye önemli katkılar sa÷layacaktır. AB liderleri tarafından Türkiye’nin stratejik önemine dair açıklamalar özellikle Irak Savaúı sonrası dönemde artarak devam etmiútir.. AB devlet adamları yaptıkları açıklamalarda, Türkiye’den özellikle Ortado÷u bölgesinde aktif bir politika takip etmesini arzuladıklarını ifade etmiúlerdir. Türkiye, kültürler arası diyalogun geliúmesini sa÷ladıktan baúka, Ortado÷u barıú projesine daha aktif bir úekilde katılabilir ve ataca÷ı siyasi ve güvenlik adımlarıyla hem bölgede istikrarın kurulmasına katkıda
552 Hasret Çomak, ‘‘Avrupa Güvenlik Yapılanmasının yeni parametreleri ve Türkiye’nin Durumu’’,
http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=113:avrupa-guevenlik- yaplanmasnn-yeni-parametreleri-ve-tuerkiyenin-duruu&catid=70:ab-analizler&Itemid=78 (10 Nisan 2010).
553
Erik Cornell, Türkiye Avrupa’nın Eúi÷inde, 1. Basım, Gülseren Ergün (çev.), østanbul: Cem Yayınevi, 1998, s.11.
554
Mehmet Gönlübol, Olaylarla Türk Dıú Politikası (1919-1995), 9. Basım, Ankara: Siyasal Kitabevi, 1996, s.727.
555
bulunabilir. Böylece, Türkiye, siyasi, ekonomik, kültürel ve stratejik bakımlardan AB’nin Ortado÷u’ya yakınlaúmasında kilit rol oynayabilir. Ortado÷u bölgesi gerek jeopolitik konumu ve gerekse de temel enerji kaynaklarına sahip olması itibariyle, Avrupa’nın asla ihmal edemeyece÷i bir co÷rafyadır. Ayrıca, Temmuz 2004’te østanbul’da gerçekleútirilen NATO toplantısında gündeme gelen Büyük Ortado÷u Projesiyle, Türkiye’nin bölgedeki kilit önemi, gerek ABD ve gerekse de AB üyesi devletler tarafından bir kez daha teyit edilmiútir.556
Türkiye’nin AB’ye muhtemel katılımı sadece AB’nin din ve devlet ayırımı, laik kimli÷i ve çok-kültürlü Avrupalı kimli÷i için turnusol testi olmakla kalmayacak, ayrıca Ortado÷u, Kafkaslar ve Orta Asya ile iliúkileri dolayısıyla Türkiye, Avrupa’nın ileri mevkii demokratik ve laik ülkesi olarak bu bölgelerde Avrupa’nın kimli÷inin tanıtımı açısından önemli bir köprü görevi görebilecektir. Türkiye’nin çok kültürlü geleneksel yapısı ve bu yapının AB’ye katılımı yolu ile AGSP’ye yansıtılması Ortado÷u, Kafkaslar, Orta Asya veya Afrika’daki Müslüman bir ülkede gerçekleúebilecek olası bir AGSP kriz önleme operasyonunu daha kolay bir ihmal haline getirmekle kalmaz, operasyonun baúarısı ve istikrarın bekası içinde vazgeçilmez bir stratejik üretici olabilir.557Özellikle 11 Eylül sonrası dünya siyasetinde Müslüman- karúıtı olmayan bir ‘‘Batı’’ kimli÷inin oluúturulmasında ‘‘Batı’’nın Türkiye gibi ülkelere her zamankinden de fazla ihtiyacı olacaktır.558
Türkiye’nin AB üyeli÷i, Avrupa bütünleúmesine son dönemlerde insanlı÷ı tehdit eden terörizmle ilgili olarak da katkı sa÷layacak ve AB’nin terörle mücadele etmesindeki kararlılı÷ını bütün dünyaya gösterecektir. Bir taraftan terörizm ile etkili bir úekilde mücadele edilirken, di÷er taraftan demokratikleúme ve ekonomik geliúme ekseninde yeni açılımların yapılmaya çalıúıldı÷ı bir ortamda, AB tecrübesi ve
556
Mustafa Sıtkı Bilgin, ‘‘Türkiye’nin AB’ye Katılma Sürecinde Orta Do÷u’da Sahip Oldu÷u Stratejik Konumun Önemi’’, Türkiye Avrupa Birli÷i øliúkileri Siyasal, Bölgesel ve Ekonomik Boyutlar, 1. Basım, Harun Arıkan, Muhsin Kar (drl.), østanbul: Seçkin Yayıncılık, 2005, s.257.
557
Hürsoy, a.g.e., s.43. 558
Pınar Bilgin, ‘‘Türkiye-AB øliúkilerinde Güvenlik Kültürünün Rolü’’, So÷uk Savaú Sonrasında
Türkiye’nin oluúturaca÷ı sinerji Avrupa ve çevresi baúta olmak üzere tüm dünyada barıú ve istikrara katkıda bulunacaktır.559
Türkiye’nin AB üyeli÷ine bir di÷er katkısı da askeri güç yönünden olacaktır. Türkiye, Avrupa Birli÷i tarafından Petersberg Görevleri kapsamında yürütülen operasyonlarda önemli katkılarda bulunabilecek askeri kapasite ve tecrübeye sahiptir. Avrupa Birli÷i’ne devredilen NATO Balkanlar’daki barıúın inúası ve koruması operasyonlarına katılmıútır. Ayrıca yine NATO’nun Afganistan’da yürüttü÷ü operasyonlarda önemli görevler üstlenmektedir. Birleúmiú Milletler Örgütü’nün Lübnan’daki barıú gücünde de Türk askerleri görev yapmaktadır. Birli÷e üye olamamasına ra÷men Türkiye AB’nin Bosna, Kosova ve Kongo’da yürüttü÷ü operasyonlara katılmaktadır. Barıúın inúası ve korunmasına yönelik operasyonlardaki tecrübesinin yanı sıra, Türkiye güçlü bir orduya sahiptir. Türk ordusu bölgenin en güçlü, personel sayısı bakımından da NATO’nun 2. büyük ordusudur.560
AB’nin Ortak Dıú Güvenlik Politikasını askeri bir güç olmaksızın yapılandırılması çok inandırıcı olmayacaktır. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) iyi e÷itimli, profesyonel, sürekli olarak modernize edilen, tecrübeli, geniú askeri ve sivil stratejik imkan ve kabiliyete sahip ordusuyla bölgesinde ve çevresinde caydırıcı bir güç olarak görülmektedir. AB’nin Güvenlik Ve Savunma Politikasının, etkin bir askeri güce sahip olası Türkiye olmadan yeterince geliúebilmesi mümkün görünmemektedir. AB’nin, Türkiye’nin üye olması ve AGSP içerisinde etkin bir úekilde kullanmasıyla jeopolitik bir güç olması kolaylaúabilecektir.561
Türkiye’nin AB üyeli÷i, aynı zamanda Medeniyetler Çatıúması tezinin yanlıúlaúması bakımından önem taúımaktadır. Aralarında øslam ülkelerinin de bulundu÷u yoksul ülkelerle Batı arasındaki ideolojik çatıúma, 11 Eylül 2001’de ABD’de ikiz kulelere yapılan saldırıların ardından yeni bir aúama kaydetmiútir. Avrupa Birli÷i’nin tüm dünyada yapılan insani yardımların tek baúına yarısından fazlasının
559 Devlet Planlama Teúkilatı, ‘‘Türkiye’nin Üyeli÷inin AB’ye Muhtemel Etkileri’’,
http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/uyelik/etki/olasi.pdf (12 Nisan 2011), s.16. 560
Ufuk Kantörün, ‘‘AB’nin Güvenlik Politikasında Türkiye’nin Yeri’’,
http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=583:abnin-guevenlik- politikasnda-tuerkiyenin-yeri&catid=70:ab-analizler&Itemid=134 (18 Nisan 2011).
561øsmail Duran, Orhan Sezgin, ‘‘Avrupa Birli÷i’nin Jeopolitik Mücadelesine Türkiye’nin Tam Üyeli÷inin Etkileri’’, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Sayı. 6, Yıl. 3, (Aralık 2007), s.179.
finansörü olmasına karúılık, geri kalmıú ülkelerde yaygın ideolojik söylem, Avrupa Birli÷i’nin de bir parçası oldu÷u Batı’yı, ‘sömürgecilik ça÷ının mirasyedisi’ olmakla suçlamaktadır. Türkiye’nin AB’ye üyeli÷i ile birlikte, bu yandaki radikal düúüncelerin etki alanı sınırlanmıú olacaktır. Avrupa Birli÷i’nin zenginler kulübü üye Hıristiyan de÷erleri benimseyen ülkeler grubu olmadı÷ı görüúü genel kabul görecek ve bu durum da zaman zaman úiddete ve teröre baúvurmaktan kaçınmayan radikalizmin etkisini kıracaktır.562
Türkiye adeta bir enerji okyanusunun tam ortasında ada gibi bir devlettir. Kuzeyinde petrol zengini Rusya Federasyonu bulunmaktadır. Güneyinde ve do÷usunda ise dünya petrolleri ve do÷al gazın %65’nden fazlasına sahip Ortado÷u ülkeleri vardır. Yine do÷usunda son dönemlerde dünya enerji piyasalarına katılan, en önemli enerji kayna÷ı ülkeleri olan Hazar Havzası ülkeleri bulunmaktadır.563Türkiye’nin enerji kaynakları koridorunda bulunması ve bu bölgelere yakın olması, AB ekonomileri için çok önemli olan enerji kaynaklarının sürekli ve güvenli olarak Avrupa pazarına ulaúması için AB’nin Türkiye’yi yanına alması gerekmektedir. Ortado÷u’daki kargaúa ve kaos ortamı AB’ye bir katkı sa÷lamayacaktır. Türkiye’nin herhangi bir AB üyesi ülkeyle sorunlu ve çatıúma halinde olması hiçbir fayda sa÷lamayacaktır. Bunun yerine AB’ye entegre olmuú ve tam üye olan Türkiye, dıúarıda kalmasından daha çok hem kendisi hem de AB açısından daha faydalı olacaktır. Bu AB’nin II. Sütununu oluúturan ODGP/AGSP için kaçınılmaz bir gerekliliktir. Barıú içinde yaúayan Türkiye, barıú içinde yaúayan Avrupa’da yerini alacaktır.564
562 Hasret Çomak, Türkiye’nin AB Üyeli÷i Avrupa ve Dünya’da Barıú ve Güvenli÷i Ne Yönde Etkileyecek?, a.g.e., (10 Nisan 20111)
563
Sedat Laçiner, Arzu Celalifer Ekinci, Gülay Kılıç, ‘‘AB-Türkiye øliúkileri ve Avrupa’nın Enerji Güvenli÷i’’, Yeni Dönemde Türk Dıú Politikası, Uluslararası IV. Türk Dıú Politikası Sempozyumu
Tebli÷leri, Osman Bahadır Dinçer, Habibe Özdal, Hacali Necefo÷lu (Ed.), Ankara: USAK Yayınları,
ùubat 2010, s.138. 564