AB’nin krizlere verece÷i yanıtların belirlenmesinde ve izlenmesinde merkezi bir role sahip olan ve ODGP ile AGSP’de çok önemli bir unsur olan Siyasi ve Güvenlik Komitesi (SGK), üye devletlerin daimi temsilcilikleri çerçevesindeki üst düzey yönetici büyükelçi düzeyindeki ulusal temsilcilerden oluúur. Komisyon’unda bir temsilci kanalıyla çalıúmalarına katkı sa÷ladı÷ı SGK, 22 Ocak 2001 tarihli Konsey kararıyla kurulmuútur.356
SGK, ortak dıú ve güvenlik politikası alanına giren uluslararası olayları takip etmek ve ‘‘görüúleri’’ hazırlayarak politikaların belirlenmesinde Konsey’e yardım etmekle yükümlüdür. Bunu ya Konsey’i talebi ya da kendi inisiyatifi ile gerçekleútirir. Üzerinde anlaúılan politikaların uygulanmasını takip etmek de görevleri arasındadır. SGK, ODGP ile ilgili konularda, di÷er Konsey Komitelerine ve ODGP alanında çalıúan çalıúma gruplarına yönlendirici ilkeler sunmak zorundadır. Bu durum, SGK’nın bir bakıma mevcut di÷er Konsey Çalıúma Gruplarına göre hiyerarúide daha yukarıda oldu÷unu göstermektedir. Söz konusu Çalıúma Grupları genelde co÷rafi düzeyde veya konu olarak ayrılmıútır. Örne÷in Orta Avrupa Çalıúma Grubu, Orta Avrupa ile iliúkilerle
355
Akçay, Argun, Akman, a.g.e, s.124-125. 356
ilgilidir. Geniúleme Çalıúma Grubu müzakerelere baúlamıú aday ülkelerin, AB’ye üyelikleri ile ilgili tüm müzakere iúleri ile u÷raúmaktadır.357
ODGP’nin yeni askeri boyutunun merkezini oluúturan SGK’ya do÷rudan Konsey Genel Sekreteri/ODGP Yüksek Temsilcisi baúkanlık etmektedir. Askeri kriz yönetimi operasyonlarında SGK, Konsey’in yetkisi altında, operasyonun siyasi kontrolünü yapmakta ve stratejik yönünü belirlemektedir. Bu amaçla, etkin ve hızlı karar alma süreci için uygun prosedürlerin kabul edilmesi gerekmektedir. SGK yönlendirici ilkeleri de Avrupa Birli÷i Askeri Komitesi’ne gönderir.358
Siyasi ve Güvenlik Komitesi, Avrupa Birli÷i Askeri Komitesi ile iliúkisinde de üst konumdadır. SGK, Avrupa Birli÷i Askeri Komitesi’ne yönlendirici ilkeleri gönderir ve onun görüúlerini ve tavsiyelerini alır. Avrupa Birli÷i Askeri Komitesi’nin Baúkanı, Avrupa Birli÷i Askeri Personeli ile de irtibat halindedir ve gerekli oldu÷unda Siyasi ve Güvenlik Komitesi toplantılarına da katılmaktadır. ODGP ile ilgili tartıúmalarda farklı Komiteler arasında arabulucu olarak çalıúan Siyasi ve Güvenlik Komitesi bu tartıúmaları koordine eder, izler ve kontrol eder.359
Bakanlar Konseyi kurumsal yapısının bir parçası olan Siyasi Güvenlik Komitesi’nin idari düzeydeki bel kemi÷ini Konsey Sekreterli÷inin bünyesinde bulunan Durum Merkezi temsil etmektedir. Lizbon Antlaúması Nihai Senede ekli madde 9/C hakkında bildiriye göre, Siyasi Güvenlik Komitesi’nin Baúkanlı÷ı, Yüksel Temsilcisi’nin bir temsilcisi tarafından yürütülür. Siyasi Güvenlik Komitesi kriz durumlarında AB tutumunun belirlenmesinde ve geliúmelerin izlenmesinde merkezi rol oynamakta ve kriz yönetimi operasyonlarının siyasi kontrolü ve stratejik idaresinden sorumludur. Ancak Siyasi Güvenlik Komitesi, AB politikası üzerinde marjinal yetkiye sahip, zira kararların alınmasında de÷il, ancak úekillendirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Di÷er yandan üye devletlerin AB’deki büyükelçilerinden oluúan Daimi Temsilciler Komitesi (COROPER) ODGP alanında hala kilit konumdadır (COROPER, Bakanlar Konseyi çalıúmalarının hazırlanmasından sorumludur.). Böylelikle, her bir üye
357 Michael Rupp, Avrupa Birli÷i’nin Ortak Dıúiúleri ve Güvenlik Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu,1. Basım, Hürrem Cansevdi (Ed.), østanbul: øktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2002, s.31.
358
Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e., s. 15. 359
devlet AB’de büyükelçi düzeyinde yetki farklılıkları her zaman açık úekilde belirlenmemiú iki farklı delegasyona sahip bulunmaktadır.360
2.2.2. AVRUPA BøRLøöø ASKERø KOMøTESø:
AB Askeri Komitesi (EU Military Committee) çatıúmaların önlenmesi ve kriz yönetimi alanlarında üye devletler arasında askeri danıúma ve iúbirli÷i sa÷lamak amacıyla oluúturulmuú bir forum niteli÷indedir. AB Askeri Komitesi operasyon sırasında Operasyon Komutanı faaliyetlerini denetleme yetkisine sahip bulunmaktadır. Üye devletler savunma alanındaki en üst görevlilerden ya da onların temsilcilerinden oluúan AB Askeri Komitesi, AB Askeri Personeli’nin çalıúmalarını yönlendirmekte ve Siyasi Güvenlik Komitesi’ne askeri konularda tavsiyelerini iletmekte ve önerilerde bulunmaktadır.361
2.2.3. AVRUPA BøRLøöø ASKERø PERSONELø:
Konsey Genel Sekreterli÷inin nezdinde görevlendirilen üye devletlerin askeri uzmanlarından oluúan Avrupa Birli÷i Askeri Personeli do÷rudan do÷ruya Yüksek Temsilciye ba÷lıdır. Avrupa Birli÷i Askeri Personeli’nin görevi, ulusal ve çokuluslu Avrupa güçlerinin belirlenmesi dahil, kriz yönetimi operasyonları için erken uyarı, durum de÷erlendirmesi ve stratejik planlama sa÷lamak ve yardım eti÷i Askeri Komite tarafından verilen talimatlara göre politikaları ve kararları uygulamaktadır.362
22 Ocak 2001 tarihli Konsey kararı ile kurulan bu organda Konsey yapısı içindedir ve AGSP’ye AB öncülü÷ündeki askeri kriz yönetimi operasyonlarının uygulanması da dahil olmak üzere askeri uzmanlık ve destek sa÷lar: Potansiyel krizleri izler; NATO ile daimi iliúkiler kurar; terörizmle savaú ve AGSP’nin askeri yönlerine katkı yapar; AB’nin kriz yönetimi prosedürlerinin askeri yönlerini de÷erlendirir.363
AB Askeri Komitesi ve AB Askeri Personeli ile ilgili hükümler, özellikle NATO’ya üye olmayan bazı AB ülkelerinin isteksizli÷i nedeniyle Nice Antlaúması’na dahil edilmemiútir. Dolayısıyla bu iki organ SGK’dan faklı olarak antlaúma temelli
360 Zhussipbek, a.g.e., s.150. 361
Zhussipbek, a.g.e., s.150-151. 362
Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e, s. 17. 363
kurumlar niteli÷inde de÷ildir. AB Askeri Komitesi ve AB Askeri Personeli ile ilgili hükümler Aralık 2007 tarihli Lizbon Antlaúması’na da konulmamıútır.364
2.2.4. AVRUPA BøRLøöø GÜVENLøK ARAùTIRMALARI ENSTøTÜSÜ:
Avrupa Güvenlik Araútırmaları Enstitüsü, 20 Temmuz 2001’deki Konsey’in Ortak Eylemine dayanarak 1 Ocak 2002’de kurulmuútur. Amacı, ortak bir Avrupa kültürü oluúturmak olan Enstitü, herhangi bir ulusal çıkarı savunmaz, temsil etmez, tam bir entelektüel ba÷ımsızlık içerisinde çalıúır.365
ODGP ve özellikle AGSP’nin uygulanmasında yardımcı olması amacıyla kurulan Enstitü’nün verdi÷i seminerler, Birli÷in analitik kapasitesini geniúletmeye ve derinleútirmeye yöneliktir. ølgili alanlarda akademik araútırma ve analizler yaparak, AGSP’nin de içinde bulundu÷u OGSP’ye katkı yapan Enstitü kendi inisiyatifi ile ya da talep üzerine ilgili AB organları için raporlar, notlar ve çalıúma dokümanları hazırlamaktadır.366
2.2.5. AVRUPA BøRLøöø UYDU MERKEZø:
øspanya’da Torrejon’da altyapısı BAB tarafından kurulan Batı Avrupa Birli÷i Uydu Merkezi’nin 2002 yılında AB bünyesi içine alınmasıyla oluúturulan Avrupa Birli÷i Uydu Merkezi (European Union Satallite Center-EUSC)’nin temel görevi, ODGP kapsamında AB karar alma mekanizmasını desteklemektir. Özellikle AGSP konusunda çatıúma önleme, barıú yapmaya destek, insanların sebep oldu÷u felaketler ya da do÷al afetlerle etkili insani yardım yapılması konularında uzaydan bilgiler toplayarak önemli bir görev üstlenmektedir.367
2.2.6. AVRUPA SAVUNMA AJANSI:
Haziran 2003 tarihli Selanik Avrupa Konseyi’nde ve 2010 Temel Hedef’i çerçevesinde kurulması öngörülen Avrupa Savunma Ajansı (ASA), Konsey’in Temmuz 2004 tarihli Ortak Eylemi ile kurulmuútur. Konsey’in yetkisi altında bulunan ASA’nın
364 Zhussipbek, a.g.e., s.151. 365
Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e., s. 17. 366
Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e., s. 17-18. 367
ODGP ile AGSP’yi desteklemesi ve AB üyelerinin kriz yönetimi alanında savunma yeteneklerini geliútirmesi, AB üyeleri arasında silahlanma alanında iúbirli÷i sa÷lanması ve ilerletmesi, Avrupa savunma endüstrisi ve teknolojisinin temellerini güçlendirmesi, rekabet gücü yüksek Avrupa askeri ürünler pazarını oluúturması, Avrupa askeri AR-GE ve teknolojisini güçlendirmesi öngörülmüútür.368
2.2.7. SøVøL KRøZ YÖNETøM KOMøTESø:
Mayıs 2000 yılında üye devlet temsilcilerinden, Komisyon ve Konsey Sekreterli÷inden oluúan Sivil Kriz Yönetim Komitesi (CIVCOM) kurulmuútur. Görüú ve tavsiyelerini SGK’ye ileten CIVCOM, AGSP alanında danıúma nitelikli rol oynamaktadır.369