BATI AVRUPA BøRLøöø (BAB):

I. ve II. Dünya Savaúları Avrupa kıtasında çok büyük yıkımlar getirmiú, Avrupa ülkeleri bu savaúlar sonucunda sosyal, ekonomik, siyasal açıdan büyük

194

Haydar Efe, ‘‘AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları’’, Ekonomik ve

Sosyal Araútırmalar Dergisi, Cilt. 3, Yıl. 3, Sayı. 2, (Güz 2007), s.4-5.

195 _{Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e., s.5.} 196

Efe, AB’nin ‘Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası’ Oluúturma Çabaları, a.g.e., s.5. 197

Desmond Dinan, Avrupa Birli÷i Tarihi, 2. Basım, Hale Akay (çev.), østanbul: Kitap Yayınevi, 2009, s.89.

felaketler yaúamıútır. Bu durumun bir daha yaúanmaması için II. Dünya Savaúı sonrasında yeni güvenlik arayıúına girilmiútir. SSCB’nin yarattı÷ı yeni tehdit ve Almanya’nın yeniden güçlenme olasılı÷ı Avrupa’da yeni güvenlik örgütlerinin do÷masına neden olmuútur. Batı Avrupa ilk etapta kendi içinde güvenli÷ini korumak için BAB gibi yeni bir güvenlik örgütlenmesine yönelmiútir. Fransız-øngiliz yakınlaúması bu örgütlenmede önemli bir rol oynamıútır. Bu anda ABD’nin giriúimiyle NATO kurulmuútur. Bu örgütlenmeler Do÷u Bloku’nun Varúova Paktı’nı kurmasına neden olmuútur. II. Dünya Savaúı sonrasında ortaya çıkan ideoloji savaúları bu güvenlik örgütleri tarafından desteklenmiútir. Bu iki kutuplu süreç Avrupa güvenli÷ini dengede tutmuútur. Avrupa güvenli÷ine iliúkin BAB, NATO-AB arasında köprü görevini üstlenmiútir. BAB, 2000 yılında AB’ye katıldı÷ından askeri misyonunu tamamlamıútır. 1992 Peterberg Görevleri BAB’ın görevleri olarak kabul edilmiútir. BAB Brüksel Antlaúması gere÷i NATO imkan ve yeteneklerini kullanarak bölge dıúı operasyonlar gerçekleútirebilmesi, NATO’da ‘‘bölge dıúılık’’ sorununa caydırıcılık açısından önemli derecede katkısı olmuútur. 1999 NATO Washington Zirvesi’nde özerk karar alabilme ve operasyon yapabilme düúüncesi filizlenmeye baúlayınca misyonunu tamamlayan BAB 2000 yılında sona erdirilmiútir.198

Batı Avrupa ülkeleri arasında Rus yayılmasını engellemek amacıyla yapılan ilk teúebbüs 4 Mart 1947’de øngiltere ve Fransa arasında imzalanan Dunkirk Antlaúmasıdır.199Bu savunma ittifakı Avrupa savunma örgütünün temelini oluúturacak olan geniúletilmiú bir örgüt fikrinin geliúmesine yol açmıútır. Bu ittifak ile Alman askeri gücünün yeniden canlanması ve Sovyetler ile çatıúma tehlikesinin önlenmesi amaçlanmıútır.200

Mart 1948’de øngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında Dunkirk Antlaúmasını geniúleten Brüksel Antlaúması imzalanmıútır. Fransa 1954’de Avrupa Savunma Toplulu÷u ve Avrupa Siyasi Toplulu÷u anlaúmaları meclisten geçiremeyince, inisiyatif øngiltere’ye geçmiútir. 23 Ekim 1954’de Paris Konferansı’nda üç antlaúma imzalanmıútır. Bunlar Almanya’nın güvenlik haklarının iadesi,

198

Caúın, Özgöker, Çolak, a.g.e, s.213.

199_{ølter Turan, NATO øttifakının Stratejik ve Siyasi Sorunları, østanbul: østanbul Üniversitesi øktisat} Fakültesi Yayınları, 1971, s.7

200

U÷ur Özgöker, Uluslararası Siyasi, Askeri ve Ekonomik Örgütler, 1. Basım, østanbul: Der Yayınları, 2006, s. 102.

Almanya’nın NATO’ya katılması ve Brüksel Antlaúması de÷iútirilerek Almanya ve øtalya’nın katılımıyla BAB’ın kurulması antlaúmalarıdır.201

BAB’ı tamamlayan üç protokolden birincisinde kara Avrupa’sı ülkesindeki silahların belli bir tavanı aúmaması öngörülmüú, ikincisinde kara ve hava kuvvetleri için ülke tavanları belirlenmiú ve son protokolde ise ulusal düzeyde silahlanmanın denetimi için Batı Avrupa Birli÷i Ajansı adıyla bir birimin kurulması kararlaútırılmıútır. Tüm bu çabaların gerisinde yatan düúünce Batı Almanya’nın yeniden silahlanmasından duyulan kaygı olmuú; anlaúma ve tamamlayıcı protokollerle bu ülkenin askeri gücü sınırlandırılmıútır. Antlaúma ve protokoller sonucu ortaya çıkan bu duruma göre, Batı Almanya’nın askeri gücü 12 tümenle sınırlandırılmıú ayrıca kimyasal-biyolojik silah üretimi, bazı klasik imha silahları üretimi, savaú gemileri ve denizaltı üretimi kısıtlanmıútır.202

BAB, 50 yıl için kurulmuú ve Avrupa savunmasının Avrupalılar tarafından yürütülmesi tezini savunmuútur. Üyeleri arasında askeri iúbirli÷inin yanı sıra siyasal ve sosyal iliúkilerin de geliútirilmesi öngörülmüú, birisine yapılacak saldırının hepsine yapılmıú sayılması ilkesini benimsemiútir. Bu dönemde, ABD’nin Batı Avrupa’yı korumak için sürdürdü÷ü çabaların Avrupa’yı Sovyetler Birli÷i için yeniden tehdit durumuna getirdi÷i anlayıú etkili olmuú ve bu nedenle yeni savaú olasılı÷ında savaú alanının Avrupa olmaması gereklili÷i savunulmuútur.203

Batı Avrupa, Avrupa Savunma Toplulu÷u projesinin baúarısızlı÷a u÷ramasının ardından so÷uk Savaú Döneminde güvenli÷ini sa÷lama görevini ABD’ye devretmiú, NATO So÷uk Savaú yılları boyunca Avrupa’nın savunmasından sorumlu tek örgüt olarak kalmıútır. BAB ise bu dönemde atıl bir güvenlik organizasyonuna dönüúmüútür.204BAB kuruldu÷u günden itibaren etkin bir savunma örgütü kimli÷ini

201

Caúın, Özgöker, Çolak, a.g.e, s.213-214. 202 _{Caúın, Özgöker, Çolak, a.g.e, s.214.} 203

Dedeo÷lu, Uluslararası Güç ve Strateji, a.g.e., s.260. 204

Haydar Efe, ‘‘AB’nin Geliúen ‘ Avrupa Güvenlik ve Savuma Politikası’ ve Türkiye’’, Gazi

kazanamamıútır. Paris Antlaúması’nda öngörülen kapsamlı çerçeveye ra÷men BAB NATO’nun gölgesinde varlı÷ını sürdürmek zorunda kalmıútır.205

Avrupa’nın kendi birli÷ini oluúturmak için baúlattı÷ı giriúimler, sıkı iki kutuplu dönemde savunma alanında hemen hemen hiçbir etki do÷urmamıú, bu konudaki faaliyetler do÷rudan NATO içinde yürütülmüútür. Daha çok güvenlik alanına iliúkin olarak, 1954-1973 yılları arasında BAB’ın bazı önemli fonksiyonlar gerçekleútirdi÷i ileri sürülebilir. Bunlar; Federal Almanya’nın NATO’ya katılımın sa÷laması, silahların denetlenmesi konusunda karúılıklı güvenin sa÷lanması, silahların denetlenmesi konusunda karúılıklı güvenin oluúturulması-ki bu çerçevede 1954’de Silahlanmayı Denetleme Ajansı (ACA) kurulmuútur ve øngiltere’nin AET’ye katılım sürecinin hızlandırılması olarak sıralanabilir.206