Suudi Arabistan’da Yurtdışı Lisans ve Lisansüstü Burs Politikası

Suudi Arabistan insan kaynağı gelişimini sürdürebilir kılmak için geçmişten günümüze yurtdışına burslu öğrenci göndermektedir. 2005 yılı Suudi Arabistan Devletinin izlediği burs politikası için bir dönüm noktası olmuş ve Kral Abdullah Burs

77 Programı (KASP) faaliyete girmiştir. Söz konusu burs programı kapsamında ilk grup bursiyerler belirli alanlarda öğrenim görmeleri için sadece ABD’ye gönderilmiştir. Daha sonraki yıllarda; Suudi üniversitelerindeki, kamu kurumlarındaki ve özel sektördeki yetişmiş insangücü ihtiyacını karşılamak amacıyla Suudi öğrenciler çeşitli alanlarda öğrenim görmeleri için farklı ülkelere gönderilmeye başlanmıştır. KASP çerçevesinde yurtdışına öğrenci gönderimine dair bazı temel hedefler konmuştur. Bu minvalde belirlenen hedefler; kalifiye Suudi öğrencilerin dünyanın en tanınmış yükseköğretim kurumlarında eğitim alabilmelerinin sağlanması, bilimsel faaliyetlerde öne çıkan ülkelerle bilimsel, eğitsel ve kültürel tecrübe alışverişi yapmak, iş çevresi için eğitimli ve profesyonel Suudi beşeri sermayesine sahip olmak ve Suudiler arasında profesyonelleşmenin artırılması ve gelişimini sağlamak şeklinde sıralanmaktadır. KASP bursuyla yurtdışında öğrenim görmek isteyen adaylar için konulan koşulları sağlayan adaylar mülakat aşamasına katılmaya hak kazanmaktadır. KASP bursu için Suudi Arabistan vatandaşı olmak, herhangi bir kamu kurumunda çalışıyor olmamak, yüksek lisans bursu için 27 ve doktora bursu için de 30 yaşını geçmemiş olmak gibi koşullar yer almaktadır. Bunlara ek olarak ise, Suudi Arabistan’da alınan lisans eğitiminin dereceyle bitirilmesi burs başvurularında öne çıkan unsurlar arasındadır. Suudi Arabistan’da erkek adayların yanı sıra kadın adaylarında yurtdışı bursunu kazanma şansı bulunmaktadır. Kadın öğrencilerin bursu kazanması durumunda sadece kendilerine eşlik edebilecek eş ya da bir erkek akraba ile yurtdışına çıkışlarına izin verilmektedir. Dolayısıyla kadın bursiyer ile yurtdışına giden kişinin, eğitimin/bursun sonuna kadar kadın bursiyerle yurtdışında kalması gerekmektedir (http://he.moe.gov.sa/en).

Suudi Arabistan’da KASP kapsamında yurtdışına gönderilen bursiyerler çeşitli alanlarda eğitim görme fırsatına sahiptirler. Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık, Mühendislik, Bilgisayar, Temel Bilimler, Hukuk, Muhasebe, Ticaret, Sigortacılık, Pazarlama yurtdışına burslu öğrenci gönderiminde öne çıkan akademik alanlardır.

İlk yıllarda sadece ABD’de öğrenim görme seçeneği olan Suudi bursiyerler günümüzde birçok ülkede öğrenim görme fırsatına sahiptir. Bu ülkeler; ABD, Kanada, Birleşik Krallık, İrlanda, Fransa, İspanya, İtalya, Avusturya, Almanya, Hollanda, Polonya, Yeni Zelanda, Avustralya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Singapur, Güney Kore, Japonya, Çin, Malezya, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye olarak belirlenmiştir. Bursiyerler yurtdışına gönderilmeden önce Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen sempozyumlar ve bilgilendirme toplantılarına katılmaktadır. Söz konusu etkinliklerde;

78 KASP burs sistemi, bursiyerlerin hakları ve yükümlülükleriyle ilgili detaylı bilgilendirme yapılmaktadır. Ayrıca, bursiyerlerin eğitim görecekleri ülkelerin yasal sistemi, toplumsal gelenekleri, eğitim sistemi ve barınma gibi konularda, alan uzmanları tarafından bursiyerlere seminerler verilmektedir (http://he.moe.gov.sa/en).

Bursiyer öğrenciler yurtdışı eğitimlerine başlamalarıyla birlikte birçok imkâna sahip olmaktadır. Bursiyer her ay hayatlarını rahat şekilde devam ettirebilecek miktarda burs almakta ve bu miktar evliler, çocukları olanlar için daha da yüksek olmaktadır. Bununla birlikte; tüm eğitim ücretleri, konferans, panel, sempozyum ve çalıştay katılım ücretleri, saha çalışması giderleri, bursiyerler ve aileleri için sağlık giderleri KASP yurtdışı bursu kapsamında karşılanmaktadır (Abaalkhail, 2011: 14). Öte yandan, evli bursiyerlerin eşlerinin de burs kapsamında tüm eğitim masrafları karşılanmaktadır. Örneğin, bursiyerin eşinin yurtdışında İngilizce kursuna gitmesi ya da yükseköğrenim görmek istemesi durumunda tüm masrafları karşılanmaktadır. Bursiyerler her iki yılda üç kez Suudi Arabistan’a ziyarete gitmek için uçak biletleri masrafları karşılanmaktadır. KASP başarılı olan bursiyerleri uyguladığı teşvik sistemiyle ödüllendirmektedir. Bursiyerlerin daha başarılı olmaları için kimisi yukarıda da bahsedilen fedakârlıklar yapılmakta ve öğrencilerin başarı durumları devamlı olarak kontrol edilmektedir. Bu çerçevede, Bakanlığın ilgili birimindeki çalışanlar ve yurtdışındaki temsilciler bursiyerlerin olası sorunlarıyla yakından ilgilenerek çözümler üretmektedir. Hatta bakanlar, gittikleri ülkelerdeki bursiyerlerle bir araya gelerek burs politikasına verdikleri önemi (http://he.moe.gov.sa/en) çok net vurgulamaktadır.

KASP bursuyla yurtdışına gönderilen öğrenci sayılarına bakıldığında 2016 yılı itibariyle bu sayının 207.000’i geçtiği (Ministry of Finance, 2016) belirtilmektedir. Öyle ki, bu sayı burs programının başlangıç yılı olan 2005 ile karşılaştırıldığında yaklaşık 20 katı olduğu görülmektedir. Böylelikle, yurtdışına burslu gönderilen öğrenciler ülkelerine geri döndüklerinde, Suudi Arabistan eğitim sisteminin dönüşümünün sağlanmasında ve kültürel boyutta değişimin ve etkileşimin tesis edilmesinde önemli rol oynamaktadır (Taylor ve Albasri, 2014: 117). Bu nedenle, söz konusu değişimlerle birlikte, Suudi Arabistan yükseköğretim kurumları uluslararasılaşma konusunda da büyük mesafeler kat ederek birçok proje ve bilimsel araştırmada, dünyanın önde gelen üniversiteleriyle işbirliği yapmaktadır.

Suudi Arabistan, yüksek sayıda burslu öğrenciyi yurtdışına göndererek, Suudi üniversitelerinin uluslararasılaşmasına ve diğer önemli üniversitelerle ortak çalışmalara

79 imza atmasına zemin hazırlamaktadır. Örneğin, Suudi bursiyerlerin sıklıkla tercih ettiği MIT ve Stanford gibi dünyanın en iyi üniversitelerinin, Güneş Enerjisi, Temiz Su Üretimi, Düşük Karbonlu Enerji Üretimi, Nano Teknoloji, Petrol Mühendisliği ve Jeoloji gibi alanlarda Suudi üniversiteleriyle önemli çalışmalar yaptığı (Abouammoh vd., 2014: 44) dile getirilmektedir. Bunun yanı sıra, Suudi üniversitelerle bursiyerlerin yoğun olarak gönderildiği Kanada üniversiteleri arasında akademik ve araştırma birliktelikleri oluşturulmakta, ortak birleşik programlar, fakülte ve öğrenci değişim programları, müfredat geliştirme, akreditasyon ve araştırma kapasitesi gelişme gibi faaliyetler yürütülmektedir (Abaalkhail, 2011: 22).

Sonuç olarak, uzun bir tarihsel geçmişe ve her yıl nüfusa oranla hem de mutlak rakam olarak çok sayıda öğrenci gönderme potansiyeline sahip olan Suudi Arabistan’ın yurtdışı burs politikası, 2005 yılında başlayan Kral Abdullah Burs Programıyla birlikte ciddi kabuk değiştirmekte ve özellikle politikanın uygulama aşamasında önemli gelişimler görülmektedir. Gönderilen öğrenci sayısındaki ciddi artış, kontenjanların ayrıldığı akademik çalışma alanlarının çeşitliliği ve bursiyerlerin tercih edebileceği ülkelerin --Türkiye dâhil-- sayıca artması, Suudi Arabistan Devlet bursunu dünyanın önde gelen burslarından birisi haline getirmektedir. Zira yurtdışı eğitimlerini tamamlayıp geri dönen öğrencilerin gerek kamu gerekse özel sektörde ve üniversitelerde istihdam edilerek kendilerinden yüksek düzeyde verim elde edilmesi, içe kapanık Suudi üniversitelerinin uluslararası akademik projelerde yer almaya başlaması ve Suudi akademisyenlerin saygın akademik dergilerde yayın yapar hale gelmeleri söz konusu bursun kısa dönemde elde ettiği kazanımlardır.