Suç Mağduru Çocuklar İçin TMK’da Alınacak Tedbirler

TMK’nın 346. maddesi ile hâkimin alabileceği en hafif tedbir kararıdır. Bu madde ile hâkim, velayet altındaki çocuğu anne baba yanından almaksızın, onlara nasihat edebilir, çocuğa ve aileye talimat verilebilir, uyarıda bulunabilir, SİR’deki tespitleri aile ile paylaşabilir, ÇKK’ya göre koruyucu ve destekleyici tedbirlerden yararlandırabilir (ancak bu tedbirlerden aile yanından alma tedbiri düşünülmez, çünkü TMK 347. madde hükmünce karar alınmış olur).

Eğer çocuk için 346. madde ile tedbir almak yeterli değil ise o zaman 347. ve 348. maddeler devreye girer. Çocuk koruyucu aile yanında ise koruma tedbirleri ile ilişkili hükümler TMK 346. madde ile değerlendirilmez, değerlendirme KAY’a (koruyucu aile yönetmenliği) göre yapılır.

TMK’nun 346. maddesi, hâkime alınacak tedbirler ile bu tedbirlerin uygulanabilirliği bakımından çok geniş takdir yetkisi vermiş olması sonucu hâkim, gerekli gördüğü hallerde, almış olduğu tedbirlerin gereği gibi uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmek adına uzman denetleyici ya da yol göstermesi için danışman atanmasına karar verebilir. Danışmanlık ve denetim görevlerinin tek kişi üzerinden de yapılması mümkündür.

Atanan denetçi, çocuğun velisinin mahkemenin koyduğu tedbir kararlarının uygulama aşamasını takip eder. Üç ayda bir denetim raporu düzenleyerek mahkemeye sunar.

1.5.2.2. TMK 347’ya göre;

Anne baba ile çocuk arasında saygı ve sevgi ilişkileri kopmuş ya da kopma noktasına geldiği, birbirleri ile aynı çatı altında durmak çocuk ve anne baba için artık rahatsızlık verici boyuta ulaştığı, yani anne ve babanın çocuğa verebileceği bir şeyin kalmadığı durumda TMK 347. madde uygulanır.

TMK 347. madde ile yine çocuk aileden koparılmamak için gayret gösterilir. Ancak çocuğun ruhsal, zihinsel ve sosyal gelişimi sağlanamıyor ve öz maddi olanaklarla beraber aile çocuğa sorumsuz davranıyorsa çocuk aileden alınır.

TMK 347. madde ile çocuk ile aile arasında risk seviyesini yüksek gören hâkim, tehlikenin ortaya çıkmasını beklemeden çocuğu koruyucu aile yanına veya kuruma yerleştirebilir. Bu yerleştirme durumunda anne ve baba velayet haklarından mahrum edilmez.

Ancak ikametgâh değiştiğinden dolayı velayet hakkı kısıtlanır. Çünkü çocuk ailenin yanında kalmadığı için anne ve babanın eğitim ve bakım hakkı sınırlandırılmış olur.

TMK 347. madde ile çocuk hakkında tedbir alma kararı ya ailenin çocuğu manen terk etmesi ya da ailenin çocuğu yanında istememesi üzerine düzenlenir.

Çocuğun psikolojik, sosyal ve ruhsal durumu göz önünde bulundurularak, eğer uygunsa en yakın akrabalarının yanına yerleştirilmesine dikkat edilir. Daha sonrasında başka bir koruyucu aile yanına ya da kuruma yerleştirme söz konusu olur.

TMK 347. madde ile çocuğa uygulanacak tedbir ölçülülük şartında olmalıdır. Örneğin babanın alkol kullanması ile birlikte çocuğuna da kullandırmak istemesi, annenin bu duruma karşı koymakta acizlik göstermesi gibi durumlarda TMK 347. madde uygulanmaktadır. Burada hâkim TMK 346. maddeye göre karar verirse çok hafif bir karar, TMK 348. maddeye göre karar verirse ağır bir karar vermiş olur. Çocuğun aile ile yaşaması onu olumsuz etkileyeceğinden dolayı ölçülülük kriteri uygulanmalıdır.

Burada risk seviyesini yüksek gören hâkim çocuğu içinde bulunduğu durumdan kurtararak aileye veya kuruma yerleştirebilir. Bu yerleştirme ile anne ve baba velayet hakkını yitirmez. TMK 347. maddeye göre aileden alınıp başka aile yanına yerleştirilen çocuk hakkında bir değişiklik olması durumunda hâkim, TMK 351. maddeye göre karar verir. Velayet sahibi olan kişinin şartları iyileştiği takdirde velayeti bulunduğu çocuğu geri isteyebilir. Geri isteme durumu mahkemeye müracaat edilerek yapılır. Velayeti alan ailenin çocuğun velayetini öz ailesine vermemesi gibi bir durum söz konusu değildir.

Hâkim 346. maddeye göre aile yanındaki veya kurumdaki bakım tedbirinin denetlenmesi için bir denetçi atar ve ÇKKKDTY 18/5-7 hükmünü kıyasen uygulama imkânına sahip olan aile mahkemesi hâkimi, tedbirlerin uygulanmasına ilişkin incelemeyi, mahkeme nezdinde görevli sosyal çalışma görevlilerine de yaptırabilmektedir.

TMK 347. maddeye göre aile yanından alınan çocuk ÇHS m. 9/3 de olduğu gibi koruma tedbirinin olması ailenin çocuğuyla görüşmesini etkilemez. ÇHS m. 9/3; TMK m.347’e göre öz ailesinden alınıp koruyucu aileye velayeti verilen çocuk arasındaki görüşmeyi belirtir. Öz aile ortam ve şartlar müsait olduğunda talep ederse çocuklarıyla görüşebilirler.

1.5.2.3. TMK 348’e göre

Çocuğun velayetinin kaldırılıp kurum ya da aile yanına yerleştirilmesinde en ağır tedbir kararı TMK m. 348 ile verilir. Anne ve babanın velayet haklarını herhangi bir sebepten yerine getirememesi, çocuğun zihinsel ve bedensel gelişiminin tehlike altında olması velayetin kaldırılmasına sebebiyet verir. Velayet hakkının bir seferlik bile olsa kötüye kullanımı çocuğu uzun süreli olumsuz etkileyecekse velayet kaldırılır.

Anne babanın alkol veya uyuşturucu bağımlısı olması, ailenin sürekli yer değiştirmesi nedeniyle çocuğun sağlıklı sosyal gelişim gösterememesi, ana babanın ayırtım gücünden sürekli yoksunluğu, akıl hastalığı, velayet görevlerini ifa edemeyecek ölçüde fiziksel özürlü olma hali, ana veya babanın evin geçimi için çalışması nedeniyle çocukla ilgilenememeleri velayet hakkının kaldırılmasının diğer nedenleri arasındadır.

TMK 347. madde ile veli çocuğa karşı yasal vazifesini yerine getiriyor, ancak çocuk veliyi istemiyor ise hâkim velayetin kalması şartıyla çocuğu aileden alabilir. TMK 348. madde ile veli ve çocuk karşılıklı olarak birbirlerini istememesi ile karar verilir.

Anne ve babanın velayetin gerektirdiği görevleri hakkıyla yerine getirmemesi veya çocuğa yeterli ilgi göstermemesi, çocuğun ağır biçimde ve kasıtlı olarak ihmal edilmesi davranışıdır. Velinin çocuğun fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal her türlü gelişimini engellemek suretiyle onu ihmal ve istismar etmesi de velayetin kaldırılması sebeplerinden biri olacaktır. Çocuğun istismar edilmesi bedensel, duygusal veya cinsel olabilmektedir. Cinsel istismar durumunda, fiziksel hal aşılsa da psikolojik durum kısa vadede aşılamamaktadır. Bu durum da velayet hakkının kaldırılmasına sebebiyet verecektir.

1.5.2.4. Velayet Hakkına Sahip Ana veya Babanın Bir Başkasıyla Evlenmesi

Anne veya babanın bir başkası ile evlenmesi TMK 349. maddesi uyarınca velayet hakkının kaldırılmasını gerektirmez. Ancak çocuğun faydasına olacaksa hâkim tarafından velayet değiştirilebilir ya da vasi atanabilir. Velayet hakkı kaldırılmış olsa bile anne ve babanın çocukla kişisel ilişki kurma hakkı devam eder. Çocuğun ana babasının yanından alınıp koruyucu aile veya kuruma verilmesi durumunda ise anne ve babanın çocukla kişisel ilişki kurma hakkı ÇHS m. 9/3' da düzenlenmiştir.