Stratejik amaçlar belirli bir zaman diliminde kuruluşun ulaşmayı hedeflediği kavramsal sonuçlardır. 116
Amaç, bir işletmenin gelecekte ulaşmayı düşündüğü durumu ifade eder. Amaçlar strateji oluşumuna temel teşkil eder. Strateji ve misyon amaçların gerçekleştirilmesinde bir araç konumundadır. Amaçlar, işletmelerin erişmeye çalıştığı uzun dönemli genel sonuçlar olarak tanımlanabilir.117
Amaçlar işletme faaliyetlerinin kendilerine yönlendirdiği sonuçlardır. Amaçlar işletmenin hangi yöne gideceğini gösterir. Amaçlar planlamaya temel oluşturmanın yanı sıra tüm yönetim işlevlerinin düzenleme ve çalıştırılma nedenidir. Planlar ulaşılmak istenen amaçlara göre yapıldığından amaçların belirlenmiş olması ve bu amaçların net bir şekilde ortaya konması gereklidir.118
Amaçlar, işletmenin strateji ve planlarına yol gösteren birer unsur oldukları gibi, hedeflerin oluşmasına da teşkil ederler. Yol gösterici ve gerçekçi amaçların oluşturulması için gereken ilkeler şunlardır:119
115 DPT, a.g.e., s. 23. 116 DPT, a.g.e., s. 24. 117 Eren, a.g.e., s. 8. 118 Özdemir, a.g.e., s. 50. 119 Çatalyürek, a.g.m., s. 7.
1. Amaçlar açık ve seçik olmalıdır.
2. Amaçlar gerçekçi ve çekici düzeyde olmalıdır. 3. Amaçlar esnek olmalıdır.
4. Amaçlar ölçülebilir olmalıdır.
5. Kısa ve uzun dönemde erişilecek amaçlar birbirinden ayrılmalıdır. 6. Amaçlar uygulayıcılar tarafından benimsenmelidir.
7. Amaçlar motive edici olmalıdır.
8. Amaçlar her düzeyde birbiriyle uyumlu olmalıdır.
Hem genel ve kuruluş işlevini daha ileri bir noktaya götürecek nitelikte olması hem de gerçekçi ve ulaşılabilir olması gereken stratejik amaçlar;
• Misyon, vizyon ve ilkelerle uyumlu olmalıdır.
• Kuruluşun misyonunu yerine getirmesine katkıda bulunmalıdır. • İddialı, ama gerçekçi ve ulaşılabilir olmalıdır.
• Kuruluşun şimdiki durumundan gelecekteki arzu edilen durumuna dönüşümünü sağlayabilecek nitelikte olmalıdır.
• Ulaşılmak istenen noktayı açık bir şekilde ifade etmeli, ancak buna nasıl ulaşılacağını ayrıntılı olarak açıklamamalıdır.
• Stratejik planlama sürecinin daha sonraki aşamaları için bir çerçeve sunmalıdır. Hedeflerin gerçekleştirilmesinde yol gösterici olmalıdır.
• Kuruluşun öncelikleri ve durum analizi sonuçlarına göre şekillenmelidir. • Orta vadeli bir zaman dilimini kapsamalıdır.
• Önemli dışsal değişiklikler olmadığı sürece değiştirilmemelidir.”120
Kurumun yönetimi açısından amaçlar, kurumun ulaşmak istediği hedefleri gerçekleştirecek kurum faaliyetlerini ve hatta varoluşlarının nedenini oluşturur. Kuruma ait amaç, o kurumun bir bütün olarak gerçekleştirmek istediği geleceğe ilişkin bir husustur. Denilebilir ki kurum ya da işletmeler de toplumda sosyal bir yapı olarak yaşayabilmeleri için tıpkı insanlar gibi birtakım amaçların peşinde koşmaları gerekir. Amaçlar kurumun projelerine veya planlarına yol gösteren birer unsur oldukları gibi,
hedeflerine ne ölçüde ulaştığını yönetime bildiren birer araç görevini de ifade ederler. Amaçlar devamlı ve değişmez bir unsur olarak, kurumu diğer kurumlardan ayıran, onun yapı özelliğini oluşturan temel unsurlardır. Kurum bütün faaliyetlerini, amaçlarını gerçekleştirmek için yapar, onları gerçekleştirmede kurumun uğradığı başarısızlık kurumun varlığını tehlikeye düşürücü bir durum ortaya çıkarır. Amaçlar, planlama ile elde edilmeye çalışılan hedeflerin açıklanmasıyla, bir planlama dâhilinde ulaşılacak hedef olarak açıklığa ve kesinliğe kavuşmuş olur.
Yukarıdaki açıklama ve tanımlardan çıkarılacak en önemli sonuç; kurumun varolmasının nedeni, amaçlara ulaşmak için bir araç olduğudur. Yani, amaçlar ortadan kalktığı zaman, onlara erişmek için bir araç rolünü oynayan kurum da kendiliğinden ortadan kalkar. Amaçlar, zamanla nitelik ve nicelik bakımından değişirlerse, bu durum doğrudan doğruya onlara ulaşmak için bir araç rolünü oynayan kurum ya da işletmenin de nitelik ve nicelik yönünden değişmesini gerektirebilir. Amaçlar, politikaların belirlenmesinde, kaynakların seçiminde ve programların hazırlanmasında kurumun yöneticilerine yol gösterici niteliklere ve fonksiyonlara sahiptirler. Bu sayede politika, program, kaynak seçimi ve programların hazırlanması gibi temel kararların alınması kolaylaşır. Çünkü amaçlar, neyin ne zaman ve ne şekilde yapılacağını göstermektedirler.121
2.5.1. Stratejik Amaç Örnekleri:
2.5.1.1. Denizli İl Özel İdare Müdürlüğü’nün Stratejik Amaçlarından Örnekler;122
STRATEJİK AMAÇ 1: Ulusal tarım politikaları doğrultusunda insan sağlığını ön planda tutan, dengeli, çevreyle uyumlu, sürdürülebilir ve rekabet gücü olan ve ihracatı ön planda tutan bir tarımsal kalkınma gerçekleştirilmesi amacıyla kırsal alt yapıyı katılımcı bir yaklaşımla geliştirmektir.
121http://www.kutuphane.biz/indir/iktisat/iktst%20(12).doc, 25.12.2005. 122 DİÖİMM stratejik plan.
STRATEJİK AMAÇ 2: Kent-kır ve sosyo-ekonomik gruplar arasındaki hizmet farklılıklarını azaltan, çağdaş yaşamın gerekleriyle uyumlu, halkın ihtiyaç ve beklentilerine uygun bir anlayışla fiziki ve sosyal alt yapı çalışmaları yürütülecektir. STRATEJİK AMAÇ 12: Halk eğitiminde toplumun tüm kesimlerini beceri, yaş, öğrenim düzeyi ve ihtiyaçlarına uygun biçimde eğitim, öğretim, rehberlik ve uygulama faaliyetleri yoluyla eğitmek ve bilinçlendirmektir.
2.5.1.2. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün Stratejik Amaçlarından Örnekler
Karayolları Genel Müdürlüğü’nce yol ve trafik güvenliği, hareketlilik, kurumsal mükemmeliyet ve sürekli gelişme, ulusal güvenlik ve insan ve doğal çevreye duyarlılık olmak üzere 5 adet stratejik amaç belirlenmiştir.
STRATEJİK AMAÇ 1:Yol ağımız üzerindeki trafik güvenliğini sürekli olarak artırmak.
STRATEJİK AMAÇ 2: Yolcu ve yük taşımacılığında konforu artırmak, zaman kayıplarını ve ekonomik kayıpları en aza indirmek.
STRATEJİK AMAÇ 3: Eğitim, AR-GE ve teknolojiye önem veren sürekli gelişmeye açık kurumsal yapı oluşturmak, kurum çalışanlarının gelişimini ve iş tatminini sağlamak. STRATEJİK AMAÇ 4: Karayolu sistemi üzerinde ulusal güvenlik amaçlı hareketliliği artırıcı gelişmeleri, iyileştirmeleri ve diğer ulaşım alt sistemleri ile bütünleşmeyi sağlamak.
STRATEJİK AMAÇ 5: Karayolu ulaşım sisteminden kaynaklanan, doğal çevreye ve insana zarar veren çevresel etkilerin azaltılarak yaşam kalitesini artırmak.123