58
11 Eylül 2014, PerĢembe (1.Oturum) Saat 14:00-15:40
Fen ve Matematik Okuryazarlığı ve Sosyo- Bilimsel Konular Sayfalar: 58-64
SALON 9
59 Nükleer Enerji ve Nükleer Santraller Konusuna Yönelik Öğretmen Tutumlarının Farklı DeğiĢkenler Açısından Ġncelenmesi
Nesra DURU1 Recep DURU2 Hikmet SÜRMELĠ3
1 Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġlköğretim Ana Bilim Dalı
2 19 Mayıs Ortaokulu, Mersin
3 Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü
Sosyo-bilimsel konular son zamanlarda salt bilim kavramının yeterli olamadığı önemli bir alan haline gelmiĢtir.
Günümüzde bilim, teknoloji ve sosyal yapı birbirinden ayrı düĢünülememektedir. Bir hastalığa karĢı geliĢtirilen bir aĢının uygulanması, GDO‘lu besinlerin tüketimi, klonlama ve nükleer santraller kurulması gibi pek çok konu bilim insanlarının uygunluğu hakkında tek baĢına karar verebilecekleri durumlar olmaktan çıkmıĢtır. Halkın karar verme sürecine etkin katılımının gerekli olduğu bu tip sosyo-bilimsel konular farklı karar alternatifleri olan, etik değerlerin etkisinde risk-fayda analizleri yapılarak sonuca varılması gereken alanlardır (Sadler‘den aktaran ĠĢeri, 2012).
Sosyo-bilimsel konulardan nükleer santrallerin kurulmasının tarihine bakıldığında, bu santrallerin Dünya üzerinde dağılımında halk tutumlarının etkinliği göze çarpmaktadır. 1970‘li yıllara kadar halk, nükleer santrallerin barıĢçıl amaçlarla enerji elde etmek için kullanımına yönelik olumlu tutum sergilemektedir ve Dünya‘da nükleer santraller bu dönemde artıĢ göstermiĢtir. Bu dönemde söz konusu olan ufak çaplı nükleer karĢıtı oluĢumlar nükleer santrallerin kurulmasına değil sadece nükleer silahlanmaya karĢıdır (Wittner‘dan aktaran Özdemir, 2014). Nükleer santrallere yönelik olumlu halk tutumu 1979 yılında ABD‘nin Three Mile Island (TMI) nükleer santralinde meydana gelen kaza sonrasında farklılaĢmaya baĢlamıĢtır.
Reaktör güvenliği, nükleer atıkların yok edilmesi sorunu ve nükleer kurum ve Ģirketlere güvenin azalması nükleer karĢıtı oluĢumların odak noktasına yerleĢmeye baĢlamıĢtır (Whitfield, Rosa, Dan ve Dietz‘den aktaran Özdemir, 2014).
Ülkemizde, son yıllarda en güncel olan sosyo-bilimsel konu Ģüphesiz ki nükleer santrallerin kurulmasıdır. Ülkemizin bazı bölgelerinde yapımı planlanan nükleer enerji santraller pek çok tartıĢmaya konu olmuĢ ve farklı kesimlerden bireylerin bu konudaki düĢünceleri tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Yapılan çalıĢmalarda nükleer santrallerin kurulacağı bölgelerde yaĢayan bireylerin yanı sıra öğretmen adaylarının görüĢleri belirlenmiĢtir (Özdemir ve Çobanoğlu, 2008; Palabıyık, YavaĢ, Aydın, 2010; AteĢ ve Saraçoğlu, 2013). Bu çalıĢmalara ek olarak topluma yön veren bir mesleğe sahip oldukları düĢünülen öğretmenlerin bu konuya iliĢkin tutumlarının belirlenmesi diğer sosyal çevrelerin ve gelecek nesillerin tutumları hakkında ön veri sağlayabileceği için önemlidir. Bu düĢünceden yola çıkılarak, bu araĢtırmada Mersin ilinde bulunan sınıf öğretmenleri ile fen ve teknoloji öğretmenlerinin nükleer santrallerin kurulması hakkında tutumlarının ölçülmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaç doğrultusunda söz konusu öğretmenlerin nükleer enerji tutumlarına cinsiyet, eğitim düzeyi, mezun olunan fakülte, kıdem, branĢ, çalıĢılan kurum, çocuk sahibi olma, yaĢanılan yer, yaĢamlarının büyük çoğunluğunu geçirdikleri bölge, nükleer enerji hakkında bilgi, sivil toplum kuruluĢu üyeliği, nükleer risk-fayda algısı ve nükleer onay değiĢkenlerinin etkisi araĢtırılmıĢtır.
Mevcut durumu betimleyen bu çalıĢmada yöntem olarak tarama modeli kullanılmıĢtır. Bu araĢtırmada Mersin ili Akdeniz ve Toroslar ilçelerinde yer alan toplam 14 okulda çalıĢan 123 sınıf öğretmeni ile 38 fen ve teknoloji öğretmeninden veri toplanmıĢtır. Veri toplama aracı olarak Özdemir ve Çobanoğlu (2008) tarafından geliĢtirilen Nükleer Santraller ve Nükleer Enerjiye Yönelik Tutum Ölçeği kullanılmıĢtır. BeĢli Likert tipi ve 20 maddeden oluĢan ölçek Türkiye‘de nükleer santraller kurulması, nükleer santrallerin çevre üzerine etkisi, dünya genelinde nükleer silahlanma ve Türkiye‘nin enerji politikaları olmak üzere dört boyuttan oluĢmaktadır. Ölçeğin güvenirliği .94 olarak tespit edilmiĢtir. Ayrıca ölçekte öğretmenlerin nükleer enerjiye yönelik tutumlarını etkileyebilecek değiĢkenleri belirlemeyi sağlayacak bazı sorular bulunmaktadır.
AraĢtırmadan elde edilen verilerin analizi için SPSS paket programı kullanılmıĢ ve istatistiksel analizler yapılmıĢtır.
ÇalıĢmaya katılan öğretmenlerin nükleer enerjiye yönelik tutumlarının belirlenmesi için Mann Whitney-U testi ve Kruskall Wallis testleri ve frekans analizleri yapılmıĢtır.
AraĢtırmadan elde edilen sonuçlara göre öğretmenlerin nükleer enerjiye yönelik tutumlarında; cinsiyet, branĢ, çalıĢılan kurum türü, nükleer enerji kullanımını onay değiĢkenleri bakımından anlamlı bir fark bulunmuĢtur. Bunun yanında nükleere yönelik tutumlarda çocuk sahibi olma, nükleer enerji hakkında yeterli bilgi sahibi olunduğuna inanç ve sivil toplum kuruluĢlarına üyelik değiĢkenlerine göre anlamlı bir farklılığa rastlanmamıĢtır. ÇalıĢmaya katılan gruptan oldukça az sayıda kiĢinin çevre ile ilgili bir sivil toplum kuruluĢuna üye olduğu tespit edilmiĢtir. AraĢtırmaya katılan öğretmenlerin nükleer enerji hakkında en çok internet, TV programları, gazete ve bilim dergileri gibi kaynaklardan bilgi edindiği saptanmıĢtır. Ayrıca çalıĢma grubundaki öğretmenlerin büyük çoğunluğunun nükleer santrallerin kurulmasına karĢı oldukları bulunmuĢtur.
Nükleer enerji kullanımını onaylama nedenlerini incelediğimizde ekonomik uygunluk, ülke kalkınması ve enerji gereksinimi ilk sıralarda karĢımıza çıkmaktadır. Nükleer enerjiyi kabul etmeme nedenlerine baktığımızda ise canlı ve cansız çevreye yönelik kaygı, güvenlik kaygısı, alt yapı ve teknoloji yetersizliği kaygısı ve yenilenebilir enerji kaynaklarının tercih edilmesi ilk sıralarda yer almaktadır.
Bu çalıĢmadan elde edilen sonuçlar ıĢığında nükleer enerji kullanımı hakkında karar vermeye katkı sağlayabilecek bazı önerilerde bulunulmuĢtur.
Anahtar kelimeler: Sosyo-bilimsel Konular, Nükleer enerji, Nükleer santraller, Fen ve Teknoloji Öğretmenleri, Sınıf Öğretmenleri, Öğretmen tutumları
60
KAYNAKÇA
AteĢ, H., Saraçoğlu, M. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının gözünden nükleer enerji. Ahi Evran Üniversitesi KırĢehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (3), 175-193
ĠĢeri, B. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının nükleer enerjinin riskleri ve faydaları hakkındaki düĢüncelerine farklı bilgi kaynaklarının etkileri.
Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=7d53ed97e31a8bd307a257b743fb32ff3f1c709ee45795946ef982dfe37d5c16ede26e22fbc 5fcfb (12.03.2014)
Özdemir, N., Çobanoğlu, E.O. (2008). Türkiye‘de nükleer santrallerin kurulması ve nükleer enerji kullanımı konusundaki öğretmen adaylarının tutumları.
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 218-232
Özdemir, N. (2014). Sosyo bilimsel esaslar çerçevesinde sosyo bilimsel konuları tartıĢmak tutumları nasıl etkiler? Nükleer santraller. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (2), 1197-1214
Palabıyık, H., YavaĢ, H., Aydın, M. (2010). Nükleer enerji ve sosyal kabul sorunu: NIMBY sendromu üzerĠne kritik bir literatür incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1), 45-66.
61
Öğretmen Adaylarının Reflektif Muhakeme Yeteneklerinin Ġncelenmesi: Gıda Katkı Maddeleri Örneği
Dilek KARIġAN1 Özgül YILMAZ-TÜZÜN1 Dana L. ZEIDLER2
1 Orta Doğu TekniK Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü
2 Uniersity of South Florida, Faculty of Education, Secondary Eduction
Fen eğitiminin genel hedefleri arasında bireylerin bilime karĢı meraklarını uyandırmak, bilimin güzelliklerini görmelerini sağlamak, toplum içinde tartıĢılan konular hakkında yeterli bilgi sahibi olmalarını sağlamak, bilimsel ve teknolojik geliĢmelerden haberdar olmalarını ve bu geliĢmelerin günlük yaĢantılarına etkisinin farkında olmalarını sağlamak vardır.
Öğrencilerin, gerçek hayatla direkt bağlantısı olan bu konularla aktif olarak meĢgul olmalarının ―bilim okuryazarlığına‖ katkı sağladığı düĢünülmektedir. Bu amaç doğrultusunda, fen derslerinin öğrencilerin günlük yaĢantıları ile bağlantılı olması ve öğrencilerin reflektif muhakeme yeteneklerini geliĢtirici düzeyde, kanıtlara dayalı argümantayson yapabilecekleri aktivitelere yer vermesi gerekli görülmektedir (Sadler ve Zeidler, 2005). Sosyobilimsel konular (SBK) günlük hayatın gerçeklerini içermesi ve genel olarak kesin çözümü olmayan konular olması nedeniyle öğrencilerin ilgisini çekmektedir (Sadler, 2011).
SBK temelli öğretim dünya genelinde birçok ülkede araĢtırılmaktadır (örneğin: Avustralya, Ġsrail, Güney Kore, Ġspanya, Türkiye, Ġngiltere, Amerika BirleĢik Devletleri vb.) ve bu konular ülkemizde de Fen Teknoloji Toplum (FTT) dersleri ve Fen Teknoloji Toplum Çevre (FTTÇ) hareketi sayesinde önem kazanmıĢtır. Fen derslerinin toplum içerisindeki yeri göz önüne alınarak topluma fen öğretmeyi amaçlayan temel yaklaĢımlar fen derslerinin sosyobilimsel konular çerçevesinde öğretilmesine olanak sağlamaktadır (Zeidler, Sadler, Simmons, & Howes, 2005). Bu çalıĢmada öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konu (gıda katkı maddelerinin kullanımı) hakkındaki reflektif muhakeme becerileri incelenmiĢtir.
AraĢtırmanın örneklemi Ankara‘daki bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan 20 öğretmen adayından oluĢmaktadır.
ÇalıĢmada yer alan katılımcılar, lisans eğitimleri boyunca alan bilgisi ve pedagoji derslerinin yanı sıra çevre eğitimi, sürdürülebilir çevre konularına yönelik dersler almıĢlardır.
Son yıllarda eğitim bilimleri alanında yaygın olarak kullanılan tasarım tabanlı öğrenme modelinin bir örneği olan bu çalıĢma uygulanan yöntemin derinlemesine incelenmesi ve incelenen olayın betimleyici ya da açıklayıcı bir Ģekilde tasvir edilmesi açısından önem arz etmektedir. ÇalıĢmada ele alınan durum ―sosyobilimsel konuların incelendiği sorgulayıcı öğrenime dayalı (inquiry) olarak dizayn edilmiĢ seçmeli laboratuvar dersidir. ÇalıĢma bir dönemlik uygulama ile sınırlandırılmıĢtır. Her bir sosyobilimsel konu için iki hafta ayrılmıĢtır. Birinci haftada öğretmen adayları, belirlenen sosyobilimsel konu hakkında sınıf içi tartıĢmalar yapmıĢtır. Ġkinci haftada ise öğrenciler 5 erli gruplara ayrılarak, her bir grup kendi belirledikleri araĢtırma sorusunu laboratuvarda test etmiĢtir. ÇalıĢmanın veri toplama araçları öğrencilerin laboratuvar raporları, yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler ve sınıf tartıĢmalarının video kayıtlarından oluĢmaktadır. ÇalıĢmanın güvenirlik geçerliği için veri üçlemesi, araĢtırmacı üçlemesi ve detaylı anlatım gibi yöntemlerden yararlanılmıĢtır
Öğretmen adaylarının reflektif muhakeme yeteneklerini incelemek için King ve Kitchener‘in (1994) geliĢtirmiĢ olduğu Reflektif Muhakeme Modelinden (RMM) yararlanılmıĢtır. Bu model reflektif muhakemeyi yedi basamaktan oluĢan üç ana baĢlıkta incelemektedir bunlar sırasıyla: reflektif öncesi (1, 2, 3. basamak), yarı reflektif (4. ve 5. basamak), ve reflektif muhakemedir (6 ve 7. basamak). Gıda katkı maddelerinin incelendiği bu uygulamada öğretmen adaylarının 6 tanesi reflektif öncesi, 11 tanesi yarı reflektif ve 3 tanesi de reflektif seviyede muhakeme yaptıkları tespit edilmiĢtir. Sınıf ortalaması 4.1 olarak hesaplanmıĢ olup sınıf genelinin yarı reflektif muhakeme düzeyinde olduğu tespit edilmiĢtir. Bu skorlar gruplara göre incelendiğinde en düĢük ortalama grup-5, en yüksek ortalama Grup-3 e aittir. Sonuçlar incelendiğinde bu çalıĢma öğretmen adaylarına hazır bilgi kalıplarını kullanmak yerine kendi inĢa ettikleri temeller üzerine bilgiyi yapılandırmaları olanağı tanımaktadır. ÇalıĢma sonuçları göstermiĢtir ki, sorgulayıcı öğretime dayalı laboratuvar dersi öğretmen adaylarının SBK hakkında reflektif muhakeme yapma deneyimi kazanmalarına olanak sağlamıĢtır.
Profesyonel öğretmen yetiĢtirme programları yeni teorilerin kullanımı, bilginin yapılandırılması, geliĢtirilmesi ve değerlendirilmesi alanlarını içerir. Öğretmen adaylarının günlük hayatta karĢılaĢtıkları sorunları fen dersleri ile iliĢkilendirebilme, reflektif düĢünebilme, kanıtlara dayalı argüman geliĢtirebilme becerilerini artırabilmek için bu konularda deneyim kazanmalarının gerekliliği ortaya çıkmıĢtır. Bu tür uygulamaların artırılmasıyla eğitim ve öğretimimizde daha sorgulayıcı, kritik-eleĢtirel ve tartıĢmacı yöntemlerin geliĢtirilmesine olanak verilmiĢ olacaktır.
Anahtar kelimeler: Öğretmen adayı, reflektif muhakeme, sosyobilimsel konular KAYNAKÇA:
King, P.M., & Kitchener, K.S. (1994). Developing Reflective Judgment: Understanding and Promoting Intellectual Growth and Critical Thinking in Adolescents and Adults. San Francisco: Jossey-Bass.
Sadler, T. D. (2011). Socio-scientific Issues in the Classroom: Teaching, Learning and Research. Springer.375.
Sadler, T. D., & Zeidler, D. L. (2005). Patterns of informal reasoning in the context of socioscientific decision making. Journal of Research in Science Teaching, 42, 112-138.
Zeidler, D.L., Sadler, T.D., Simmons, M.L. & Howes, E.V. (2005). Beyond STS: a research-based framework for socioscientific issues education. Science Education, 89(3), 357-377.
62
Medya ve Fen Okuryazarlıklarının KesiĢimi: Fen Eğitiminde Sosyobilimsel Konular
Serhat ERCAN1 Nurhan ÖZTÜRK GEREN1 Halil TURGUT1 1Sinop Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü
Günümüzde fen eğitiminin amaçlarına yönelik söylemler çoğunlukla "okuryazarlık" kavramı ile süslenmektedir (Norris
& Phillips, 2002). Dünyadaki bu eğilim ülkemizde de yansımasını bulmuĢ, sırasıyla 2005 ve 2013 yıllarında uygulamaya konulan Fen ve Teknoloji dersi ile Fen Bilimleri dersi öğretim programlarının vizyonu "fen okuryazarı bireyler yetiĢtirmek"
olarak tanımlanmıĢtır (MEB, 2006; MEB, 2013). Kavramın bu yaygın kullanımına rağmen fen okuryazarlığına yönelik üzerinde fikir birliği sağlanmıĢ bir tanımlama mevcut değildir. Bireylerin fen okuryazarı olarak nitelendirilmesi için taĢımaları gereken özellikler, farklı araĢtırmacılar tarafından farklı Ģekillerde ifade edilmektedir. Örneğin Miller (1998) fen okuryazarlığını vatandaĢlık penceresinden değerlendirmiĢ ve fen okuryazarlığı için gerekli özellikleri günlük gazeteleri veya dergileri okumak için ihtiyaç duyulan bilimsel terimleri anlama ve medyada yer alan fen ve teknoloji ile iliĢkili tartıĢmaları değerlendirebilme olarak tanımlamıĢtır. Cooper (2011) bu yeterliğe sahip olmayan öğrencilerin popüler medyada gördükleri ilk bilgiye ya da en sık rastladıkları bilgiye güvendiklerini ve konu hakkındaki çatıĢmayı göz ardı ettiklerini ifade etmektedir. Bu doğrultuda medya okuryazarlığının temel bileĢeni durumundaki popüler medyada yer alan konuları analiz edebilme becerisinin (Dani, Wan &
Henning, 2010), fen okuryazarlığı için de bir gereklilik olduğu görülmektedir. Hobbs & Jensen (2009) fen okuryazarlığı ile medya okuryazarlığı arasındaki bu hedef uyumunun fen öğretim etkinliklerinde dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir.
Fen eğitimcileri, medya okuryazarlığı eğitimi ile fen eğitiminin entegrasyonunu sağlayacak etkinlikler üzerinde durmalı ve öğrencilerine bu deneyimi yaĢayacakları fırsatlar sunmalıdır (Cooper, 2011). Bu entegrasyon için gerekli bağlamın oluĢturulmasında sosyobilimsel konulardan yararlanılabilir. Zira toplum üzerindeki etkileri sebebiyle popüler medyada sıklıkla yer alan sosyobilimsel konular hem fen okuryazarlığı hem de medya okuryazarlığını güçlendirmek için kullanılabilecek bir araç olarak görülmektedir (Gresch, Hasselhorn & Bögeholz, 2013; Ratcliffe & Grace, 2003).
Nitel araĢtırma paradigması doğrultusunda yapılandırılan bu araĢtırmanın çalıĢma grubunu, Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı'nda 2. sınıfa devam eden öğretmen adaylarından Seçmeli Medya Okuryazarlığı dersini alan 14 aday oluĢturmuĢtur. AraĢtırma kapsamında fen bilgisi öğretmen adayları ile yürütülen medya okuryazarlığı dersi, her hafta farklı bir sosyobilimsel konunun popüler medyada nasıl ele alındığının irdelendiği bir süreç çerçevesinde yapılandırılmıĢtır. Dersin 3 hafta süren teorik hazırlık aĢamasında öğretmen adaylarına sosyobilimsel konular ve medya okuryazarlığı ile ilgili ihtiyaç duyacakları bilgiler sunulmuĢ ve bu sürenin sonunda adaylardan bireysel ya da 2 kiĢilik gruplar halinde üzerinde çalıĢmak istedikleri bir sosyobilimsel konu belirlemeleri istenmiĢtir. Süreç her hafta bir grubun popüler medyada kendi konusu ile iliĢkili farklı bakıĢ açılarını yansıtan materyalleri analiz ettiği sunumlar çerçevesinde devam etmiĢ ve bu yolla adayların medya ve fen okuryazarlığına yönelik yeterliklerinin geliĢtirilmesi hedeflenmiĢtir. Sürecin etkililiğini değerlendirmek için uygulamalar öncesinde ve sonrasında öğretmen adaylarına araĢtırmacılar tarafından hazırlanmıĢ, tamamı açık uçlu sorulardan oluĢan Popüler Medyayı Değerlendirme Soru Formu (PMDSF) ve Bilgi ve Bilgi Kaynaklarına Yönelik DüĢünceler Soru Formu (BBKYDSF) uygulanmıĢtır. Bununla birlikte yine uygulamalar öncesinde ve sonrasında adaylara popüler medyadan alınan, grip aĢısı ile ilgili bir haber metni sunulmuĢ ve adayların metni değerlendirerek grip aĢısı yaptırma ile ilgili kiĢisel görüĢlerini belirtmeleri istenmiĢtir. Ayrıca her hafta ele alınan sosyobilimsel konuya yönelik olarak, dinleyici konumundaki adayların sunum öncesi ve sonrasındaki değerlendirmelerini içeren yansıtıcı metinler ile süreç sonunda öğretmen adaylarının uygulamaya yönelik görüĢlerini belirttikleri genel değerlendirme raporları da araĢtırmanın veri kaynakları arasında yer almıĢtır.
Elde edilen veriler doğrultusunda öğretmen adaylarının süreç içerisinde sosyobilimsel konulara yönelik farkındalıklarını arttırdıkları ve bilgi kaynağı olarak medyayı daha eleĢtirel bir bakıĢ açısı ile değerlendirmeye baĢladıkları gözlenmiĢtir. Uygulamalar öncesinde popüler medyayı sosyobilimsel konular için güvenilir bir bilgi kaynağı olarak değerlendiren adayların süreçle birlikte medyanın kiĢisel önyargıları, yanlıĢ veya eksik bilgileri barındırabileceği ve sosyobilimsel konular için bir propaganda aracı olarak kullanılabileceği Ģeklinde görüĢ geliĢtirdikleri görülmüĢtür. Bu doğrultuda gerçekleĢtirilen uygulamaların fen ve medya okuryazarlığına yönelik yeterlikleri kazanmaları doğrultusunda öğretmen adaylarına katkı sağladığı ifade edilebilir.
Anahtar kelimeler: Fen Okuryazarlığı, Sosyobilimsel Konular, Medya Okuryazarlığı KAYNAKÇA
Cooper, C. B. (2011). Media literacy as a key strategy toward improving public acceptance of climate change science. BioScience, 61, 231–237.
Dani, D., Wan, G. & Henning, J. E. (2010). A case for media literacy in the context of socioscientific issues. New Horizons in Education, 58 (3), 85 - 98.
Gresch, H., Hasselhorn, M. & Bögeholz, S. (2013). Training in decision-making strategies: an approach to enhance students‘ competence to deal with socio-scientific issues. International Journal of Science Education, 35 (15), 2587-2607.
Hobbs, R. & Jensen, A. (2009). The past, present, and future of media literacy education. Journal of Media Literacy Education, 1, 1-11.
MEB (2006). Ġlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (6, 7 ve 8. sınıflar) Öğretim Programı. 20.06.2013 tarihinde indirilmiĢtir.
http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx
MEB (2013). Ġlköğretim Fen Bilimleri Dersi (3. - 8. sınıflar) Öğretim Programı. 22.01.2014 tarihinde indirilmiĢtir.
http://ttkb.meb.gov.tr/www/guncellenen-ogretim-programlari/icerik/151
Miller, J. D. (1998). The measurement of civic scientific literacy. Public Understanding of Science, 7, 203–223.
Norris, S. P. & Phillips L. M. (2002). How literacy in its fundamental sense is central to scientific literacy. Wiley Periodicals, 87, 224– 240. Inc. Sci Ed.
Ratcliffe, M., & Grace, M. (2003). Science education for citizenship - teaching socioscientific issues. Maidenhead: Open University Press.
63
Farklı Öğrenme Ortamlarında Yerel Sosyobilimsel Konular Ġçeriğinde Argümantasyon Yapan Öğrenciler Hangi Faktörlere Göre Karar Veriyor
?Esra ÇAPKINOĞLU1 Serkan YILMAZ2 GülĢen LEBLEBĠCĠOĞLU2
1 Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı
2 Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalı
Fen dersi öğretim programında yer alan fen-teknoloji-toplum-çevre kazanımları, öğrencilerin sorumlu birer dünya vatandaĢı olmasına hizmet etmektedir (MEB, 2006). Bu yaklaĢım, bilimi daha sosyal, kültürel ve politik bir içerikte ele almasına rağmen, Zeidler, Sadler, Simmons ve Howes‘e (2005) göre öğrencilerin etik ve ahlaki geliĢimleri, tartıĢmaları, argümanları ve bilimin doğasının, duygusal ve kültürel geliĢimin pedagojik yönünü açıklamada yetersiz kalmaktadır. Bu yetersizliği tamamlamak adına son yıllarda sosyobilimsel konular yaklaĢımı benimsenmiĢtir (Zeidler vd., 2005). Sadler‘e (2004) göre sosyobilimsel konular, hem sosyal hem bilimsel faktörleri içinde barındıran, bilim ve toplumun birbirinden ayrılamayacağı, karmaĢık, açık uçlu, genellikle ikilemler içeren ve net bir cevabı olmayan konulardır. Bu konular, klonlama, kök hücre tedavisi, genom projesi, küresel iklim değiĢikliği, alternatif enerji kaynakları, nükleer enerji kullanımı ve toprak kullanımı (Sadler, 2004; Sadler ve Zeidler, 2005; Yang ve Anderson, 2003) gibi küresel boyutta konular olabileceği gibi belli bir yere özgü konular da olabilmektedir (Kolst⊘, 2006; Rose ve Barton, 2012). Bahsi geçen konular, içinde bulunduğu toplumun bütün bireylerini ilgilendirmekte ve gerektiğinde bireylerin çeĢitli muhakeme süreçlerini kullanarak karar vermelerini gerektirmektedir.
Sosyobilimsel konuların öğretimi, öğrencilerin karar verme sürecine katılımlarını amaçlar. Bu yolla, veri kullanma ve yorumlamaya zorlanarak bilimsel, sosyal ve ahlaki bakıĢ açılarıyla, ahlaki sorunlara maruz bırakılırlar (Zeidler, Sadler, Applebaum ve Callahan, 2009). Bu süreçte kullanılabilecek en iyi yöntemlerden biri argümantasyondur. Argümantasyon, öğrencilerin bir konuda ortaya attıkları iddialar ve bu iddialarını nasıl destekledikleriyle ilgili bir yaklaĢımdır (Erduran, Simon ve Osborne, 2004). Öte yandan, bu konuların öğretiminin nasıl yapılacağı ile ilgili çalıĢmaların eksik olduğu, yeni öğretim/tekniklerin geliĢtirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır (Topçu, 2008). Ayrıca, sosyobilimsel konular ile ilgili çalıĢmaların genellikle lise/üniversite öğrencileri ve öğretmen adaylarıyla yapıldığı dikkati çekmektedir. Daha küçük yaĢlardaki çocuklarla yapılan çalıĢma sayısının daha az olduğu göze çarpmaktadır (Evagorou, Jimenez-Aleixandre ve Osborne, 2012). Bu çalıĢmada, ortaokul 7. sınıf öğrencileriyle birlikte çalıĢılmasının ilgili literatüre katkı sağlayacağı düĢünülmektedir.
ÇalıĢmada ele alınan sosyobilimsel konular, Bolu iline özgü (yerel) olup çevresel boyutu olan konulardır. Bunlar:
Seben ilçesine yapılan Seben TaĢlıyayla Göleti, Ģehrin değiĢik yerlerine kurulan tavuk kümesleri ve Gerede ilçesinde hizmet veren çok sayıda deri tabakhaneleridir. Ġçeriği oluĢturan konuların yerel konulardan seçilmesinin nedeni, konuların, öğrencilerin yaĢadığı ilden ve gerçek hayattan konular olmasıdır. Farklı öğrenme ortamları oluĢturularak, öğrencilerin bu konularla ilgili karar vermelerini sağlayacak, tek bir cevabı olmayan, açık uçlu durumlar oluĢturulmuĢtur. Bu kapsamda araĢtırmanın amacı, farklı öğrenme ortamlarında bulunan öğrencilerin, yaĢadıkları ile ait sosyobilimsel konularda karar verirken hangi faktörleri göz önünde bulundurduklarını ortaya çıkarmaktır. Bu çalıĢma, diğer illerde de benzer konuların sosyobilimsel konu haline getirilip fen öğretiminde kullanılabileceğini gösteren örnek bir çalıĢma olabilir.
ÇalıĢmada, sosyoekonomik düzey bakımından orta seviyedeki on ikiĢer kiĢilik üç ayrı öğrenci grubuyla çalıĢılmıĢ ve her bir grup için farklı öğrenme ortamı oluĢturulmuĢtur. 1. grup, bahsi geçen konuların bulunduğu yere götürülmüĢ ve paydaĢlarla etkileĢmeleri sağlanmıĢtır. 2. gruba konu ile ilgili yerel basında çıkan gazete haberleri verilmiĢ ve bu haberleri incelemeleri sağlanmıĢtır. 3. gruba ise konu ile ilgili bilgi ve fotoğrafların yer aldığı sunumlar yapılmıĢtır. Her üç ortamda da öğrenciler 3-4 kiĢilik küçük gruplara ayrılmıĢtır. Katıldıkları öğrenme ortamından sağladıkları verileri kullanarak önceden hazırlanan senaryo soruları üzerinden tartıĢmaları istenmiĢtir. Birinci araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen senaryolar her konu ile ilgili bilgilendirici bir metin ve öğrencilerin karar vermelerini gerektiren açık uçlu sorulardan oluĢmaktadır. Senaryolar, öğrencilerin tartıĢmalarını yönlendirici görev görmekle birlikte veri toplama aracı olarak da kullanılmıĢtır. Yazılı cevapların detaylanması ve doğru anlaĢılması için tartıĢmalardan sonra bireysel görüĢmeler yapılmıĢtır.
ÇalıĢma, nitel bir çalıĢma olup içerik analizi kullanılmıĢtır. Analiz süreci devam ettiğinden burada ilk bulgular verilmiĢtir. Buna göre, Seben TaĢlıyayla Göleti‘nin turizme açılıp açılmaması konusunda 1.gruptan göletin turizme açılması kararını verenler, estetik, ekonomi ve turizm faktörlerini, 2. ve 3. grupta ek olarak, tarım faktörünü; her üç grupta da açılmaması kararını verenler, çevresel ve sosyokültürel faktörleri düĢünmüĢlerdir. Tavuk kümeslerinin Ģehirden kaldırılıp kaldırılmaması konusunda, bütün gruplar çevresel ve sağlık faktörlerini düĢünerek kaldırılması; ekonomi, ekosistem ve gıda faktörlerini düĢünerek ise kaldırılmaması kararını vermiĢlerdir. Deri tabakhanelerinin Ģehirden kaldırılıp kaldırılmaması konusunda yine bütün gruplar, sağlık, çevresel, turizm ve insan hakları faktörlerini düĢünerek kaldırılması; ekonomi ve ihtiyaç faktörlerini düĢünerek ise kaldırılmaması kararını vermiĢlerdir. Bu bulgular, öğrencilerin farklı öğrenme ortamlarında bulunmasına rağmen tartıĢmalı konularda benzer faktörleri göz önünde bulundurarak kararlar verebildiklerini göstermektedir.
Öğrencilerin kararlarının altında yatan gerekçeleri bilmenin, öğretmenlere, öğrencileriyle etkileĢimlerinde yol gösterici olacağı düĢünülmektedir. Böylece gelecekte söz sahibi olacak olan öğrencileri Ģimdiden yönlendirme ve öğrencilerin karar verme süreçlerine katılmaları adına somut veriler sağlanacaktır.
Anahtar kelimeler: Yerel sosyobilimsel konular, argümantasyon, karar verme
KAYNAKÇA
64
Erduran, S., Simon, S., & Osborne, J. (2004) Tapping into argumentation: Developments in the application of Toulmin's Argument Pattern for studying science discourse. Science Education, 88(6), 915–933.
Evagorou, M., Jimenez-Aleixandre, M.P., & Osborne, J. (2012). ‗Should we kill the grey squirrels?‘A study exploring students‘ justifications and decision-making. International Journal of Science Education, 34(3), 401–428.
Kolst⊘, S. D. (2006). Patterns in students‘ argumentation confronted with a risk‐focused socio‐scientific issue. International Journal of Science Education, 28(14), 1689–1716.
Milli Eğitim Bakanlığı, (2006). Ġlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Program ve Kılavuzu (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara, Türkiye.
Rose, S. L, & Barton, A.C. (2012). Should great lakes city build a new power plant? How youth navigate socioscientific issues. Journal of Research in Science Teaching, 49(5), 541–567.
Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding socioscientific issues: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513–
536.
Sadler, T. D., & Zeidler, D. L. (2005). Patterns of informal reasoning in the context of socioscientific decision making. Journal of Research in Science Teaching, 42(1), 112–138.
Topçu, M.S. (2008). Preservice Science Teachers‟ Informal Reasoning regarding Socioscientific Issues and the Factors Influencing Their Informal Reasoning. Unpublished Doctorate Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
Yang, F-Y., & Anderson, O. R. (2003). Senior high school students‘preference and reasoning modes about nuclear energy use. International Journal of Science Education, 25(2), 221–244.
Zeidler, D. L., Sadler, T. D., Applebaum, S., & Callahan, B. (2009). Advancing reflective judgment through socioscientific issues. Journal of Research in Science Teaching, 46(1), 74–101.
Zeidler, D.L., Sadler, T.D., Simmons, M.L., & Howes, E.V. (2005). Beyond STS: A research-based framework for socioscientific issues education. Science Education, 89(3), 357–377.
65
11 Eylül 2014, PerĢembe (1.Oturum) Saat 14:00-15:40
Fen ve Matematik Eğitiminde Kültürel, Sosyal ve Cinsiyet Faktörü Sayfalar: 65-70 Okul Öncesi Fen ve Matematik Eğitimi
SALON 10
Veli Eğitimiyle DesteklenmiĢ Maddenin DeğiĢimi Ünitesi Öğretimi'nin Öğrencilerin Akademik BaĢarı ve Tutumlarına Etkisi
Hatice GÜLMEZ1 Mustafa ÖZDEN 2
1 Hürriyet Ortaokulu, Fen ve Teknoloji Öğretmeni, Adıyaman
2Adıyaman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü
Dünyada ve ülkemizde bilim ve teknoloji alanında gerçekleĢen değiĢim ve geliĢmeler, toplumun ekonomik, sosyal ve politik alanda değiĢimine sebep olmuĢtur.YaĢanan bu değiĢim, toplumların geliĢiminde önemli unsurlardan biri olan eğitim sistemini de içine alarak, eğitim alanında da yenilenmeye gidilmesine neden olmaktadır. Eğitimde yenilenmeye gidilmesi gereken öncelikli alanlardan biri öğretim yöntemleridir. Bireyin, bilimsel, teknik, sosyal ve ekonomik alanda yaĢanan bu değiĢimlerle baĢ edebilmesi için meydana gelen yeniliklere ayak uyduracak Ģekilde eğitilmesi, öğrenimin daha etkili olmasını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve yöntemlerin geliĢtirilmesi gereklidir.(Alkan, 2005).
Okulların en fazla etkilediği ve etkilendiği çevre faktörünün öğrencilerin aileleri olduğu söylenebilir. Eğitim sistemini oluĢturan ve devamlılığını sağlayan önemli unsurlar öğretmen, öğrenci ve velilerdir. Eğitim sisteminin baĢarılı olması için bu üç öğenin ortak amaçlar doğrultusunda bir araya gelip sürekli iletiĢim halinde olmaları gerekmektedir (Özyürek, 1983).
Öğrencinin dersteki baĢarısı üzerine etki eden birçok faktör vardır. Bu faktörler; aile, toplumsal norm ve değerler, çevre ve okulun fiziki durumu olarak sıralanabilir. Öğrencinin okul baĢarısı üzerine etki eden bu faktörler önem derecesine göre sıralandığında ise aile faktörü en baĢta gelmektedir (Çelenk, 2003).
Öğrencilerin baĢarılarının arttırılması için okulda verilen eğitimin ailede de devam etmesi ve pekiĢtirilmesi gerekmektedir. Bu durumda aile katılımı; anne-babaların çocukların geliĢim ve eğitimlerine katkıda bulunmaları için organize edilmiĢ etkinliklerin bütünü Ģeklinde tanımlanabilir ( ġahin ve Ünver, 2005).
Eğitim-öğretim sürecinde, aile ve okul arasında sağlanan etkili bir iĢbirliği ve etkileĢim sürecinin hem öğrenci baĢarısı hem de okul baĢarısı açısından birçok getirisi vardır. Aile unsuru öğrencilerin her türlü geliĢimi ve akademik baĢarısını etkileyen öğelerin en baĢında gelmektedir. Bu yönüyle, ailelerin çocuklarının geliĢimini ve baĢarı durumunu yakından takip etmesi ve okul süreçlerine katılması çok önemlidir. BaĢarılı bir Ģekilde gerçekleĢtirilen okul--aile iĢbirliği öğrencilerin öğrenmesine ve akademik baĢarısına önemli katkılar sağlayacaktır (AkbaĢlı ve Kavak, 2008). Özellikle ilköğretim kademesinde sağlıklı bir iletiĢim ve iĢbirliği sağlanması, çocuğun gelecekteki yaĢamı için belirleyici olması bakımından büyük önem taĢımaktadır (Gökçe, 2000, s. 1). Bu alanda yapılan literatür çalıĢmalar incelendiğinde öğrenci baĢarısı üzerindeki en önemli çevre faktörünün aile olduğu görülmektedir. Bu nedenden dolayı bu çalıĢmada veli katılımına yer verilmiĢtir.
Bu araĢtırma, veli eğitimi desteğiyle yürütülen 5. Sınıf Maddenin DeğiĢimi Ünitesi öğretiminin öğrencilerin Fen ve Teknoloji dersindeki akademik baĢarılarına ve tutumlarına etkisini incelemek amacıyla yapılmıĢtır. AraĢtırma deneysel bir çalıĢma olup; araĢtırmada ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Adıyaman ili Hürriyet Ortaokulu'nun 5. sınıfında öğrenim gören 30' u deney, 30' u kontrol grubu olmak üzere 60 öğrenci oluĢturmuĢtur.
ÇalıĢmada veri toplama aracı olarak uzman görüĢüne dayalı 25 maddeden oluĢan bir Akademik BaĢarı Testi, 12 maddeden oluĢan Fen ve Teknolojiye yönelik Tutum Ölçeği ve 9 maddeden oluĢan Öğrenci GörüĢme Formu kullanılmıĢtır.
ÇalıĢmanın uygulama aĢaması Ģu Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢtir; Maddenin DeğiĢimi Ünitesi öğretimi 5 hafta (20 ders saati) boyunca devam etmiĢtir. Bu ünite deney grubundaki öğrenci velileriyle de aynı Ģekilde iĢlenmiĢtir. Daha sonra uygulanan anketlerle veli eğitiminin öğrencilerin akademik baĢarısı ile Fen ve Teknoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi incelenmiĢtir.
AraĢtırmada "Veli eğitimi desteğiyle gerçekleĢen Fen Dersi öğretiminin öğrencilerin akademik baĢarıları ve tutumları üzerinde etkisi var mıdır? Sorusuna cevap aranmıĢtır. Uygulanan anketlerin verileri sistematik bir Ģekilde toplanıp, analiz edilmiĢtir.
ÇalıĢmadan elde edilen verilere göre; veli eğitiminin öğrencilerin akademik baĢarıları ile fen ve teknoloji dersine yönelik tutumları üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu, öğrencilerin hazır bulunuĢluk düzeylerini arttırdığı, okul-aile iĢbirliği ve iletiĢimini geliĢtirdiği söylenebilir. Veli eğitimi, okul-aile iĢbirliği ve iletiĢimini arttırdığı için öğrencilerin diğer derslerine olumlu katkısı olduğu söylenebilir. Bu durumda fen ve teknoloji dersi ve diğer derslere yönelik verimliliğin artırılması amacıyla veli eğitimiyle ilgili planlar yapılabileceği ve bunun yanında okul yönetiminde ve aile iliĢkilerinde verimliliğin arttırılması için daha fazla kadın yönetici istihdam edici planların uygulamaya konulabileceği önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Veli Eğitimi, Fen ve Teknoloji Öğretimi, Okul-Aile iletiĢimi ve iĢbirliği, Fen ve Teknoloji Dersine yönelik Tutum ve Akademik BaĢarı
KAYNAKÇA