1. MAKEDONYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1.4. Ekonomik Durumu
1.4.2. Sosyal Koruma
Sosyal koruma, vatandaşın yaşam boyunca maruz kaldığı temel sosyal riskleri önleme ve ortadan kaldırma, yoksulluğu ve sosyal dışlanmayı azaltma ve kendi koruma kapasitesini güçlendirmeye yönelik önlemler, faaliyetler ve politikalar sistemi olarak tanımlanmaktadır. M.C.’nde sosyal korunma sistemi, en savunmasız vatandaş kategorileri için haklara ve hizmetlere etkin erişim sağlamak için sürekli olarak teşvik edilmiştir. Bu bağlamda, devlet, sosyal işlevini sosyal koruma için kamu kurumları ağı aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Sosyal koruma sistemi, sosyal koruma alanındaki faaliyetleri yürütmek için kamu yetkileri olan sosyal çalışma merkezlerinden oluşmuştur.
Sosyal hizmet merkezleri kamu otoritesine sahiptir, sosyal güvenlik yardımlarını yönetir ve sosyal hizmetler sağlar. Sosyal hizmet merkezlerinde yeni bölümler açarak, özellikle kırsal alanlarda yaşayan yaşlılar ve engelliler başta olmak üzere tüm vatandaşlara daha fazla sosyal koruma sağlanmıştır.26 Sosyal koruma sistemi içerisinde, üç temel sorun vardır: sosyal koruma yararlanıcılarının doğru bir şekilde hedeflenmesi, yerel düzeyde sosyal hizmetlerin geliştirilmesi, belediyelerin kendi bölgelerindeki vatandaşların ihtiyaçlarına uygun olarak sosyal hizmet sağlamada daha fazla katılımı. M.C.’de sosyal koruma sisteminin öncelikle sosyal çalışma merkezleri, sivil kuruluşlar ve yerel özerk yönetim birimleri aracılığıyla işlev görmüştür. İdari olarak, kamusal sosyal korunma organizasyonunun temel sorumluluğu Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı’na aittir.
1991’deki bağımsızlığından bu yana, M.C. , faydalanıcıların yeni ihtiyaçlarına cevap verecek istikrarlı ve işlevsel bir sosyal koruma sistemi oluşturmak için faaliyetlerde bulunmuştur. AK üyesi olarak, özellikle en savunmasız vatandaş kategorileri için yeterli düzeyde sosyal koruma sağlama çabalarını paylaşmıştır.
Yeniçağın zorluklarına cevap verecek modern bir sosyal koruma sisteminin oluşturulması, aynı zamanda, AB üyelik için M.C.’nin açıkça tanımlanmış hedefleri ile uyumlu olmuştur. Sosyal koruma, kamu yararı faaliyeti olarak tanımlanmıştır.
26 http://idscs.org.mk/wp-content/uploads/2017/03/Kako-do-podobar-sistem-za-socijalna-zastita.pdf (Erişim Tarihi: 13-04-2015)
Yoksulluğun sınırında yaşayan, nispeten düşük sosyal refah fonları dikkate alındığında, zamanla eğitim sürecinde bilgi ve becerilerini kaybetmiş uzun süreli işsizler arasında cesaret kırıcılığı var, işgücü piyasasına yeniden dâhil olmaları çok daha zor ve daha pahalı bir süreçtir, öyle ki bu insanlar kayıt dışı çalışmaya yatkındır.27 Avrupa Sosyal Koruma İstatistik Sistemi (ESSPROS) metodolojisine göre sosyal koruma maliyetlerine ilişkin veriler henüz mevcut değildir. Devlet İstatistik Ofisine göre, M.C.’nde sosyal maliyetler Avrupa Hesaplar Sistemine (ESA 95) göre hesaplanmıştır.
Sosyal koruma alanında, normatif düzeyde reform süreçleri sürekli olarak sürdürülmüş, stratejik ve program dokümanları benimsenmiş ve sosyal koruma sistemindeki sosyal korumanın uygulanması ve gerçekleştirilmesi sürekli olarak izlenmiştir.
Veles Belediyesi, Sosyal Koruma Programı geliştiren ve başarıyla uygulayan Makedonya’nın ilk belediyesidir. Program ilk olarak 2008 yılında Veles Belediyesi tarafından kabul edilmiş ve Belediye bütçesinden finanse edilmiştir. Programın kendisi çeşitli alanlarda yer almakta ve sosyal desteğe ihtiyaç duyan tüm vatandaş kategorilerini kapsamıştır. Veles Belediyesi’nin Sosyal Koruma Programı’na olumlu bakıldığında, bölgelerdeki tüm faaliyetlerin sivil toplum örgütleri tarafından kurumlarla birlikte gerçekleştirilmiştir. Bu sayede vatandaşların kamu politikalarının oluşturulmasına katılması ve Veles Belediyesi bütçesinin şeffaf bir şekilde yönetilmesi artmıştır.28
Sosyal korumanın geliştirilmesi, Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı’nın sürekli bir stratejik planlama süreci olarak yürütülmüştür. Bu bağlamda sosyal koruma merkezlerinin sosyal çalışma merkezlerinde kayıt altına alınması için bir bilgi programı oluşturulmuştur. Sosyal çalışma merkezlerindeki uzmanlar, bilgi programlarının çalışması için eğitilmiştir. Bu süreç, sosyal koruma yararlanıcılarının tesciline ilişkin bir kural kitabının hazırlanması ve profesyonel çalışma belgelerinin toplanmasıyla tamamlanmıştır.
2010-2020 Sosyal Koruma Ulusal Programının kabul edilmesi ile devletin sosyal koruma sistemine resmî tepkisinin tanıtımına yönelik önemli bir adım 2010
27 İgor NİKOLOVSKİ, “Daha iyi bir sosyal koruma sistemi olarak Makedonya Cumhuriyeti”, yayımcı:
Demokrasi Enstitüsü “Societas Civilis”, Üsküp, s.3
28 M.C. Veles Belediyesi Yerel Konseyinin çalışmaları hakkında 2015 raporu, Veles Belediyesi Yerel Gençlik Stratejisi Belgeleri. https://veles.gov.mk/veles3/
yılında atılmıştır. Temel amacı, kullanıcının ihtiyaçlarına göre tasarlanan erişilebilir, verimli ve kaliteli önlemler, şeffaf ve sürdürülebilir bir sosyal koruma sisteminin geliştirilmesidir.29
2014 yılında M.C.’nde Sosyal Koruma Yasasına dayanan, sosyal koruma gerçekleştirilmiştir. Aile Hukuku, Özürlülerin İstihdamı, İşaret Dilinin Kullanımı, Engelli Örgütleri, Sivil Engelli Kişiler, sosyal koruma haklarını ve hizmetlerini düzenleyen ceza hukuku, diğer yasa ve yönetmeliklerden oluşmuştur. Sosyal koruma alanlarını, nüfusun sosyal yardım ve korunma ihtiyaçlarını, sosyal önleme ve sosyal korumanın gerçekleştirilmesi için gerekli araçları düzenlemiştir. Devlet 2014 yılında savunmasız gruplar için yerel politikaların uygulanmasına yönelik yerel aktörlerin kapasiteleri ve bunların ulusal politikaya olan bağlantıları inşa etmeye devam etmiştir.30 Son zamanlarda, sosyal koruma sistemi öncelikle savunmasız vatandaş kategorilerine yönelik kurumsal olmayan formların geliştirilmesini ve güçlendirilmesini, günlük ve geçici bakım hizmetleri sunmayı ve koruyucu bakımdaki çocukların bakımını iyileştirmeyi amaçlamaktadır.
29 M.C.’de Sosyal Korumanın Geliştirilmesine Yönelik Ulusal Program 2010-2020; s. 15.
http://www.mtsp.gov.mk/dokumenti.nspx
30 “M.C. 2014 için sosyal koruma gerçekleştirme programı”, Slujben Vesnik na RM, 2014; s.4 http://www.siromastija.mk/wp-content/uploads/2014/05/Programa-za-socijalna-zastita-za-2014.pdf (Erişim Tarihleri: 26-04-2015)