Makedonya ve Sırbistan Arasındaki İlişkiler

Entelektüel ve politik çevrelerde, 19. yüzyılın başlarında, güneye genişleme, doğal olarak jeopolitik parametrelerle doğrulanan doğal bir genişleme yönü olarak kabul edilmiştir. Söz konusu eğilime doğru çağdaş bir jeopolitik bakış açısı da getirilmiştir.

180http://www.sep.gov.mk/data/file/Pred%20Pristapna%20podrska/IPA/Komponenta%202/Prekugranicna

%20sorabotka%20MK%20AL%20-%20makedonska%20verzija.pdf (Erişim Tarihi: 26-04-2018)

M.C. Anayasası ve sınırların kurulması, geleneksel olarak yakın müttefiklerin, Sırbistan ve Yunanistan’ın doğrudan iletişimini engellemiştir.

Knin Krajina bölgesindeki, Batı Slavonya ve Bosna-Hersek’teki Sırpların statüsüyle meşgul olan Miloseviç, Makedonya’daki Sırpların yüzdesinin sembolik olduğu göz önüne alındığında M.C.’ne olan ilgisini kaybetmiştir. Makedonya’daki Sırp varlığının somut örneği olan Yugoslav-Viyana Halk Ordusu, olaysız, barışçıl bir şekilde çekilmiştir. Yaşanan olayların daha da geliştirilmesi ve her şeyden önce, M.C.’nin bağımsızlığı etrafında gerçekleşen sayısız Balkan değerleri, uzun zamandır YFC ile M.C. arasındaki ilişkiler diplomatik düzeyde resmileştirilmemiştir. Diplomatik ilişkilerin aksine, Hırvatistan ve Bosna’daki savaş nedeniyle BM’nin Belgrad’a uyguladığı geçerli yaptırımlara rağmen iki komşu ülke arasındaki ekonomik ilişkiler çok başarılı olmuştur. Uluslararası Topluluğun yaptırımlarını doğrudan ihlal eden ticari köprünün kurulması, M.C.’nin Yugoslavya’yı barışçıl bir şekilde terk ettiği gerçeğinin yanı sıra geçmişin tarihsel ve sosyo-ekonomik bağlarında da bir temeli olmuştur.¹⁸¹

Başkan Gligorov ile yapılan bir röportajda: “Makedonya ve Sırbistan arasında tartışmalı konular yoktur. Sadece iki kilise tartışılıyor, ama bunlar devletten ayrı ve bu anlaşmazlık iki ülkenin temel çıkarlarını tehlikeye atmamalı”. Miloseviç de buna benzer bir ifade kullanmıştır: “Yaklaşık 70 yıldır birlikte yaşıyoruz, Sırp halkı başka bir insan olduğunuzu, başka bir dile sahip olduğunuzu ve birlikte yaşayan iki ülkenin isim üzerindeki bu konbinasyonlar dikkate alınmaz”.¹⁸²

Uzun bir bekleyişten sonra, son olarak, 10 Nisan 1996’da, Sırbistan ve Makedonya, ilişkileri düzenlemek ve iki ülke arasındaki işbirliğini teşvik etmek için Anlaşma’yı imzalamışlar. Bu anlaşma kapsamında iki ülke arasında büyükelçilik düzeyinde tam diplomatik ilişkiler kurulmuştur. YFC’nin (Sırbistan) Anlaşması’nın sona ermesi ile, M.C.’nin diğer eski cumhuriyetler tarafından da ısrar edilen ardıllık sürecinden vazgeçtiği anlamına gelmemiştir. Aksine, her iki taraf da bu sorunu dostane bir şekilde halletmek için kabul etmiştir. Unutulmamalıdır ki, YFC, Dayton

181 http://eprints.ugd.edu.mk/15868/8/T.%20Cepreganov.pdf (Erişim Tarihi: 28-04-2018)

182 Nova Makedonija, 10 Nisan 1996 yayınlanmış haberi.

Anlaşmasına göre, Paris Bildirgesi ve AB’ne uygun olarak, komşularıyla diplomatik ilişkileri düzenlemeye mecburdur.

Analistlere göre M.C.’nin Sırbistan tarafından tanınması, Makedonya’nın bağımsızlığı ve BM’ye kabul edilmesinden sonra Balkanlar'ın istikrara kavuşması için en önemli diplomatik olay olarak değerlendirilmiştir. Kosova’daki krizin artmasıyla birlikte, M.C. toprakları Kosova’daki krizin yönetilmesinde KFOR milleti olarak önemli bir rol oynamıştır. Hava harekâtının başlatılması M.C.’nde, Sırbistan’ın bombalanmasını destekleyenler arasında, her şeyden önce Makedon etnik Arnavutlar ve bombalama karşıtı olanlar, yani Makedon çoğunluğu kamuoyunu bir etnik mantığa göre ikiye ayırmıştır. Sırplara sadakati ve NATO’ya karşı isyanı kanıtlamak için, Makedon vatandaşlarının bir kısmı kendiliğinden (veya örgütlenmiş) Sırbistan’a karşı hava operasyonları başlattığı gün ABD büyükelçiliğini yıkmıştır. Bu olay bölgede Sırplar ve Makedonlar arasındaki ilişkileri güçlendirmiş, ancak Makedonya’daki Arnavutlar ve Makedonlar arasındaki ilişkileri zorlamıştır. Bu nedenle, Balkanlar’daki krizin medya yönetimi açısından ABD’ye büyük bir deneyim ve uyarı olmuştur.

2000’li yıllara gelindiğinde Makedonya, NATO ve AB üyeliğine aday ülke olarak ve Arnavutların yaklaşık %22’si ile çok ırklı bir toplum olarak, çoğu NATO ve AB üyesinin adımlarını takip etmeye karar vermiştir. Slovenya, Hırvatistan ve Karadağ yani Eski Yugoslav Cumhuriyetlerinin yanı sıra ABD, İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya Ekim 2008’de Kosova’nın bağımsızlığını tanımıştır. Aynı gün Sırbistan buna karşılık olarak Üsküp ve Podgorica büyükelçisini geri çekmiştir. Sırbista’nın bu hareketine Makedonya ve Karadağ Belgrad’taki büyükelçilerini geri çekerek aynı karşılığı vermiştir. Sırbistan Dışişleri Bakanı Vuk Jeremiç’in ara sıra sözlü patlamaları göz önüne alınmaksızın, anayasal isim yerine referans kullanması ya da Sırp Patrikhanesinin Makedonya Başpiskoposluğuna karşı kabul edilemez koşullarının devam etmesiyle iki komşu arasında birkaç ay süren diplomatik krizden sonra, 2009 yılında Üsküp ile Belgrad arasındaki ilişkiler yeniden normale dönmüştür.¹⁸³

183http://www.mfa.gov.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=241&Itemid=396&lang=m k (Erişim Tarihi: 28-04-2018)

Avrupa entegrasyon süreçleri alanındaki işbirliğini yoğunlaştırma yönünde iki ülke, bu işbirliğinin somutlaştığı ve yeterli dinamikleri kazandıkları ikili bir anlaşma imzalamışlar. Her ne kadar Makedonya ve Sırbistan, genellikle ikili, bölgesel ve çok taraflı düzeyde bir dizi konuda eşit veya çok yakın pozisyonlara sahip olsalar da, böyle bir bakış açısı Kosova’ya ve Makedon Ortodoks Kilisesi ile Sırp Ortodoks Kilisesi arasındaki anlaşmazlığa atıfta bulunmamıştır. Bununla birlikte, bu farklılıklar, daha yapıcı diyalog ve kapsamlı ikili, bölgesel ve çok taraflı işbirliğinin derinleştirilmesi için bir engel olmamıştır. İki ülke arasındaki sözleşme çerçevesi büyük ölçüde tamamlanmıştır ve ortak çıkarların çeşitli alanlarında yoğun işbirliği sağlamıştır.

Şimdiye kadar, 53’ü yürürlükte olan 60’tan fazla ikili anlaşma ve belge imzalanmış ve diğer anlaşma ve belgelerin sonuçlandırılması için 20 girişimde bulunulmuştur.¹⁸⁴

İki ülke arasındaki dostane ilişkiler, iyi komşuluk ilişkileri ve Avrupa değerleri ruhuyla, Sırbistan Cumhurbaşkanı'nın 2012 yılında M.C.’ne resmi ziyareti ile de teyit edilmiştir. İyi komşuluk ve dostluk ruhuyla, 27-28 Ocak 2013 ve 26 Ocak 2014 yıllarında Makedonya ile Sırbistan birbirlerine resmi ziyarette bulunmuş ve iki ülke arasındaki ilişkilerini güçlendirmiştir.¹⁸⁵

Sonuç olarak, Sırbistan ile Makedonya'nın iyi ilişkileri ve vizesiz rejimi vardır.

Zengin ekonomik işbirliği ve doğru politik ilişkileri devam etmektedir. Makedonya’nın yani Makedon Ortodoks Kilisesi’nin, Sırp Ortodoks Kilisesi ile eski bir anlaşmazlığı var. Makedon Ortodoks Kilisesi’nin otoefalizmini (bağımsızlığını) tanımıyor. Balkan ve I. Dünya Savaşı döneminden, Sırbistan bugünkü M.C. topraklarının %35’ini kazandığında Makedon kiliseleri Sırplara katılmıştır. Bu anlaşmazlık, Tito’nun Yugoslavyası’nın tamamında herhangi bir gelişme göstermemiştir. Görünürde ruhsal olan bu anlaşmazlık, bugün olduğu gibi herhangi bir krizde tekrar ısınıyor.

184 http://www.slvesnik.com.mk/Issues/938A26477119F341AFD5C8D136A100B3.pdf

185http://www.mfa.gov.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=241&Itemid=396&lang=m k (Erişim Tarihleri: 02-05-2018)