Makedonya - Arnavutluk Arasındaki İlişkiler

Komünizmden kapitalizme geçiş çok can sıkıcı ve yavaş olmuştur. Yolsuzluk ve yaklaşık %40’lık yüksek işsizlik oranı, harap ekonominin mührü olmuştur. 1989 ile 1992 yılları arasındaki ilk ekonomik krizden sonra, piramidal birikiminden sonra kaotik bir çöküş dönemi ve parasal sistemin iflası yaşanmıştır. 1998/9 krizinde Yunanistan ve İtalya’ya büyük bir göç süresinin yanı sıra Kosova’dan Arnavutluk’a göç yaşanmıştır.

1991’den itibaren Arnavutluk devlet yapılarının zayıflaması, ekonomik kriz ve dış dünyaya açılma, Arnavut toplumunun dini, kültürel, dilbilimsel ve diğer özelliklerinin çeşitli biçimlerini ve özelliklerini keşfetmeye katkıda bulunmuştur.

Devlet, çeşitli misyoner, İslami, neo-Protestan ve Katolik örgütlerinin ayrıcalıklı bir

177http://www.mfa.gov.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=236&Itemid=351&lang=m k (Erişim Tarihi: 18-04-2018)

ülkesi haline dönüşmüştür. Kırılgan sosyal refahına bakılmaksızın, uluslararası toplum Arnavut toplumunun yeniden düzenlenmesine büyük özen göstermiştir.

Bölgesel düzeyde, bu politika, çok sayıda Arnavut göçmenin kaldığı komşu AB, Yunanistan ve İtalya ülkeleriyle daha dengeli bir ilişki kurmaya gayret etmiştir.

Dolayısıyla Arnavutluk’un M.C.’ni anayasal adı altında tanımayı reddetmesi anlaşılabilir. Arnavutluk, Kosova ve Makedonya’da Arnavut meselesiyle ilgili organize suç, insan kaçakçılığı, yolsuzluk ile dosyalara ilişkin olarak belirli davranış standartlarıyla uluslararası topluma bağımlılık getirilmiştir. M.C. ile Arnavutluk arasındaki ilişkiler, iki ülkenin zorlu geçişinin, ama aynı zamanda geçmişin etkisi altında olduklarını göstermiştir.

Diktatör Enver Hoca’nın o zamanki kuzey komşusu Yugoslavya’ya karşı sembolik güvensizliğine ve 1989’da bağımsızlığın tesis edilmesinden sonra, karşılıklı güvensizlik psikolojisi bağımsız olarak, rejimlerin demokratikleştiği ve sınırın her iki tarafında azınlıklarla sık sık temas kurduğu görülmüştür. M.C. ve Arnavutluk Cumhuriyeti, 26 Nisan 1993’te ilk diplomatik ilişkiler kurulmuştur. İki ülke, her düzeyde çok sayıda ikili ziyaret ve toplantı oluşturulmuştur.

M.C. ile Arnavutluk arasındaki ilişkilerde belirli dönemleri bulmaya çalışırsak, ilk başlangıç döneminden 1998’e kadar süren diplomatik ilişki kurma ve sağlamlaştırmayı vurgulamak gerekir. Bu dönem güvensizlik ve sözel tartışmalarla doluymuş. İkinci dönem 1998 ve 2003 arasında, Tirana’nın M.C.’deki Arnavut meselesine karşı tutumu, anlaşmazlığa itiraz eden taraflara pasifist itirazlar indirgenmiş, aynı zamanda Makedon krizinden de dikkatli bir şekilde geri çekilmiştir. Üçüncü dönem, Adriyatik Tüzüğü imzalandığında, iki komşu ülke arasındaki ilişkilerin ısınması durumunda, ilişkileri bölgedeki iyi komşuluk ilişkileri örneğini oluşturmuştur. M.C.’nin 1998 Ulusal Stratejik Kavramı’nda, aynı zamanda Makedon yazarların diğer analizlerinde de, Makedonya’nın istikrarı için stratejik tehlikelerden biri Tiran veya Büyük Arnavutluk projesinin tehdidi olmuştur. Bu projenin tezi, Balkan komşusu arasındaki ikili ilişkilere ağırlık vermeyi bırakmamıştır.

Sali Berişa’nın ilk döneminde (1992-1997), Arnavutluk diplomasisi, kendisini uluslararası toplum ve Arnavutluk liderleri ile Kosova ve Makedonya arasında olası bir arabulucu olarak kabul ettirmeye çalışmıştır. Öte yandan, Batılı müttefikler Tiran’a, sınırlardaki değişikliklerin dikkate alınmadığını ve Kosova’daki kriz açısından daha takdire bağlı bir rol oynamanın daha verimli olacağını açıkça belirtmişlerdir. 1997 yılında Makedonya Dışişleri Bakanı Hanciski, Arnavutluk Cumhuriyetiyle sınırlama ile ilgili olarak; sınır olayları; ücretler ve vizeler; sınır trafiği; yatırım koruması; ekonomik işbirliği ve ticaret gibi altı resmi anlaşma imzalandığında ilk resmi ziyareti gerçekleştirilmiştir.¹⁷⁸ 2000 yılında Arnavutluk Başbakanı Fatos Nano, M.C.’ne ilk ziyaretini sekiz yeni ikili anlaşma imzalandığında yapmıştır. Mahkeme davalarının karşılıklı yürütülmesi anlaşması; Medeni ve Ceza Davalarında Yasal Yardım Anlaşması; İade sözleşmesi; Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması; Bitki koruma alanında işbirliği; Veteriner hekimlikte işbirliği anlaşması; Yolcu ve malların uluslararası karayolu taşımacılığı anlaşması ve her iki ülkenin Gümrük İdareleri arasındaki karşılıklı işbirliği gibi anlaşmalarmış.¹⁷⁹

Üsküp ve Tiran’ı birbirine daha yakınlaştıran şey, Avrupa-Atlantik entegrasyonuymuş. Trajkovski ile Moisiu arasındaki ilk gayri resmi toplantı 17 Kasım 2002’de Ohri’de yapılmıştır. Prag’daki NATO Zirvesi sonrasında Arnavutluk ve Makedonya arasındaki yakın işbirliği ilişkileri kurulmuştur. Hırvatistan ile birlikte, NATO üyeliği için üç aday ülke arasında karşılıklı güven, bölgesel güvenlik ve işbirliğini güçlendirecek bir tüzük geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu toplantıdan sonra İttifak üyeliğine giden yolu kolaylaştırmak için Makedonya, Arnavutluk ve Hırvatistan, ABD ile birlikte, dışişleri bakanları düzeyinde, 2003 baharında, o zamanki ABD Dışişleri Bakanı Paul, Adriyatik Tüzüğü’nü imzalamıştır.

Adriyatik Tüzüğü ruhu, iki ülke arasındaki güven, iyi komşuluk ve yakın politik, ekonomik ve sosyal bağların gelişimine büyük ölçüde katkıda bulunmuştur.

178 http://www.diplomatskiklub.org.mk/downloads/diplomatski-letopis-br-1.pdf (Erişim Tarihi: 29-01-2018)

179 Zekirja REXHEPİ, “Makedonya’da Arnavutlar’ın Sosyal-Siyasal Olayları 1990-2001”.

http://zeqirja-rexhepi.blogspot.com.tr/2008/01/blog-post_3761.html (Erişim Tarihi: 21-04-2018)

2008’deki ekonomik büyüme sayesinde, iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği yoğunlaşmıştır. Bir an için, durgunluk ve mali kriz, büyük ticaret ve ticaret üzerinde feci bir etki yaratmış, ancak özellikle turizm sektöründe her alanda karşılıklı işbirliği eğilimi, Makedonya ve Arnavutluk arasındaki iyi komşuluk ilişkileri üzerinde daha fazla perspektif oluşturmuştur.

Makedonya ile Arnavutluk arasındaki sınır ötesi işbirliğinin programı 2007’den 2013’e kadar olan sürede uygulanmıştır. Bu stratejik belge, her iki ülkenin ortak stratejik planlamasına dayanmıştır. Yerel paydaşlar ve programın potansiyel faydalanıcıları dâhil kapsamlı bir danışma sürecinin sonucu olmuştur. Sınır ötesi işbirliği programının amacı iyi komşuluk ilişkileri, her iki ülkenin ortak çıkarına olan istikrarı, güvenliği ve refahı, onların uyumlu, dengeli ve sürdürülebilir gelişimini teşvik etmiştir.

Makedonya ile Arnavutluk arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana 21 yıl geçmiştir. Bu zamana kadar iki ülke arasında önemli toplantı ve ziyaretler gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz bu yıllarda M.C. ile Arnavutluk Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler giderek derinleşmiş ve hiç bu kadar iyi olmamıştır. Her iki ülkenin hedefi Avrupa ailesine girmektir.¹⁸⁰

Sonuç olarak, zorluklar arasında etnik toplulukların hakları, Arnavutluk’taki Makedonyalılar ve Makedonya’daki Arnavutlar için saygı duyulmuştur. İlişkiler tüm alanlarda teşvik edilmiştir. Arnavutluk’un gündeminde tek şey Makedonya'daki Arnavut toplumu ve Çerçeve Anlaşmasının eksiksiz uygulanmasıdır. Etnik ilişkilere saygı, aslında her iki ülke için de yapılabilecek en iyi şey olacaktır.