Makedonya ve Kosova Arasındaki İlişkiler

1990’ların başlarında Kosova'nın dosyası, Balkanlar’da ve ön planda olan M.C.’nde olası bir kriz jeneratörü olarak görülmüştür. Kosova’nın jeopolitik sorunu Arnavutluk Cumhuriyeti’ndeki doğal müttefikleri tarafından korunmuştur. 2001 krizi, M.C.’nin tarihini hızlandırdı, iç demokratik süreçleri yoğunlaştırdı, geçmişin kalıntılarını aşmaya yardım etmiş ve eski etnik gruplar arası kalıpları kırmıştır. 2001 yılında OÇA imzalanmasından ve devletin istikrara kavuşmasından sonra, Arnavutların gelecekteki statüsünü çözme baskısının artmasının yanı sıra, krizin patlak vermesi ve Kosova Cumhuriyeti’nin Kosova tarafından istikrarsızlaştırılması konusu giderek artmıştır.

Bilindiği üzere, Şubat 2001 yılından bu yana, KHO ve Makedon ordusu arasında silahlı çatışma tam gelişmiş iç savaşın sınırlarına Makedonya ve Kosova sınır bölgesinde küçük bir yerel şiddet düzeyine yükselmiştir. Bu süreç boyunca, birkaç kez kesintiye uğrayan kuzeybatı dağlık bölgedeki KHO isyancılarının geri çekilmesiyle ya da istikrarsız ateşkesle, AB ve NATO, daha fazla tırmanmadan önlenmesini istemiştir.

Kuşkusuz, NATO’nun Makedon krizinde oynadığı önemli rol, diğerlerinin yanı sıra kriz yönetimi için yeni ve gelişen yeteneklerle ilgilenmiştir. Aynı zamanda, on yıllar boyunca elde edilen askeri yapısı da bu görevler için önemli olmuştur. Öte yandan 2001 yılında AB ayrıca, Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Kosova’daki silahlı çatışmalardan daha fazla krizle başa çıkabilme kapasitesine sahipmiş. O zamandan beri, Ortak Dış Güvenlik Politikası ve Avrupa Güvenlik Politikası için yeni kurumsal çerçeve ile en önemli yeni mekanizmalar ve araçlar tanıtılmıştır. Bu yeni kabiliyetlerin eklenmesi, AB’nin Konsey Başkanlığı’na ek olarak, krizlere süreklilik ve hızlı cevap verme imkânlarını artırmıştır.

Öte yandan, çatışma başladığında NATO temsilcileri zaten Makedonya’da mevcutmuş.

Ayrıca, 1999 yılının Haziran ayında imzalanan Askeri Teknik Anlaşmanın imzalarından biri olarak NATO, Saha Güvenlik Bölgelerinde değişiklik yapma yetkisine sahipmiş.

Aynı zamanda KFOR aracılığıyla Kosova Kurtuluş Ordusu’nun askersizleştirilmesi ve yeni düşmanlıklardan caydırılmasıyla uğraşmıştır. KFOR’un Makedonya ile ilgili ilk görevi, sınır ötesi silah ve diğer kaçakçılık biçimlerini engellemek olmuştur.

Kosova, Makedonya’da çatışmaya dâhil birçok yönden ve sınır yakınlığı nedeniyle her iki tarafta da Arnavutlar arasında kuvvetli bağlar olmuştur. Makedonya ile Kosova arasındaki dağlık sınır bölgesinde Kosova’ya silah kaçakçılığı ve silahların aktarılması; Makedonya uyruklu Arnavut kökenli olsa da, KHO kilit önderi¹⁸⁶, Kosova’daki UÇK’nın önde gelen isimleri arasındaymış.¹⁸⁷ KHO savaşçılarının büyük bir kısmı Makedon Arnavutlarıymış, daha önce Kosova'da savaşmış olan ve aralarında Makedonya’daki kardeşlerine yardım etmek için gelen UÇK’nın kalıntıları olmuştur. O dönemde Makedonya etnik hatlara bölünmüştür. Ülkedeki Makedon ve Arnavutlar, çatışmanın nedenleri ve sonuçları hakkında tamamen zıt görüşlere sahipmiş. Savaştan önce etnik Arnavut nüfusunun çoğu genellikle anayasal haklarını bir araç olarak şiddet fikrini reddetmiştir. Nitekim etnik Arnavutlar Makedon vatandaşlarına göre hükümet yapılarına daha fazla güven duyuyorlarmış, özellikle gençler arasında umutsuzluk duygusu yıllar içinde hüküm sürmüştür. Bu nedenle, silahlı isyan başladığı zaman, tüm yasal çabalar başarısız olduktan sonra kısa sürede onlarca yıldır ayrımcılığa karşı vazgeçilmez bir cevap olarak açıklanmıştır.

Etnik Arnavutların çoğunluğu Arnavutların hayati siyasi hedeflerini gerçekleştirmelerinin bir yolu olarak KHO ve isyan için desteklerini dile getirmişlerdir.

Öte yandan, etnik Makedon halkının çoğunluğu Arnavut tartışmasını şiddetle reddetmiş, isyanın Arnavut nüfusa karşı sistematik ayrımcılık ve dolayısıyla daha fazla hak için meşru mücadelesine bir tepki olmuştur. Onlar için, 1999’da Kosova’daki olayların doğrudan bir sonucu olduğu için, ayaklanma bölgesel bir bağlamda görülmüştür. Yani, 1999’daki NATO müdahalesinden bu yana, etnik Makedonlar Kosova’daki belirsiz durumun Makedonya’nın istikrarı için bir tehdit oluşturabileceğini savunmuştur.¹⁸⁸

Mart 2001’de olduğu gibi, M.C.’nde istikrarsızlaştırma unsurlarının kaldırılması ve OÇA’nın imzalanmasından ve uygulanmasından sonra, benzer şekilde istikrar bozucu bir yankıyla karşılaşmamışlardır. 2004’ten bu yana Kosova’daki Mart

186 Örneğin Ali Ahmeti, KHO'nun en büyük komutanı ve temsilcisi UÇK'nın kurucularından biriydi ve Genelkurmay'da görev yaptı.

187 John PHİLİPS, Makedonya - Balkanlar'daki savaş ve isyancıların efendileri (Makedonija - gospodari na vojnata i buntovnici na Balkanot), Vakıf Enstitüsü, Üsküp 2009, s. 85.

188 Agon DEMJAHA, “Makedonya Cumhuriyeti ile Kosova arasındaki ilişkiler: Avrupa-Atlantik Entegrasyonlarının Rolü” (Odnosite pomeu Republika Makedonija i Kosovo: Ulogata na Evro-Atlantskite integracii,), (Cyril ve Methodius Üniversitesi-Hukuk Fakültesi doktora tezi), Üsküp, Temmuz 2012, s.54

olayları M.C.’nde Kosova krizi üzerine yayılma tehlikesinin önlenmesi ittifak’ın öncelikli hedeflerinden biriymiş. OÇA’nın, istikrarlı etnik gruplar arası ilişkilerin ve M.C.’nin Avrupa-Atlantik yönelimi ülke istikrarının en büyük garantörü olduğu sonucuna varılmıştır.

Kosova, Uluslararası Toplumla koordineli olarak 17 Mart 2008’de bağımsızlığını ilan etmiştir. M.C. Kosova’yı 9 Ekim 2008’de bağımsız bir devlet olarak tanımıştır. Şubat 2010’da M.C. toprakları ile iki meclis tarafından tanınan Kosova Cumhuriyeti toprakları arasındaki sınır belirlenmiştir. Bu, başlangıçta iki elçi arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesinde, büyükelçilik düzeyinde diplomatik unvanların tanıtımıyla yeni bir aşama başlatmıştır. Diplomatik ilişkilerin kurulması sadece bir zaman meselesi ve gerçeğin yeryüzünde kabul edilmesiymiş. Kosova, M.C.’nin anayasal adı altında diplomatik ilişkiler kurduğu 127 ülkedir. Makedonya, sınır anlaşmazlığını tüm komşularıyla çözmeyi başaran bölgedeki ilk ülke olmuştur. Bu adım, ülkenin hazır olduğunu ve iyi komşuluk ilişkilerine sahip olmak istediğini göstermiştir. Sınırın Kosova ile sınırlanması bölgedeki herkes için iyi bir işaretmiş.

Makedonya komşularıyla işbirliği için açık olduğunu, son zamanlarda iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulması için tek gerçek gereksinimi olan bu sorunun çözümü ile göstermiştir.

2010’dan sonraki yıllarda M.C. ve Kosova Cumhuriyeti, ortak çıkarlarla ilgili bir dizi mesele üzerinde sürekli, ikili işbirliği, yapıcı ve dostane bir diyalog kurmuştur.

İki ülke arasındaki iyi işbirliği nedeniyle, her seviyede sayısız ikili ziyaretler ve toplantılar gerçekleştirilmiştir. Nisan 2013’te Çalışma ve Sosyal Politika Bakanı Spiro Ristovski Kosova ziyaretinde Emeklilik hakkını kullanmak ve sigorta sürelerinin tanınması için bir Anlaşma imzalanmıştır; Haziran 2013’te iki ülke arasındaki uluslararası karayolu taşımacılığı için yeni sınır kapısı açılması ve turizm alanında işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Şubat 2014’te ise Kültür Bakanı Elizabeta Milevska’nın Kosova ziyareti sırasında Kültür alanında işbirliği anlaşması imzalanmıştır.¹⁸⁹

189 http://www.slvesnik.com.mk/Issues/d4d186bf8d4d476c9345e6216a999eea.pdf (Erişim Tarihi: 07-05-2018)

Sınırın sınırlanması ile ilgili sorun 2001’de başlamış, ancak şimdiye kadar uygun bir çözüm bulunmamıştır. Günümüze kadar sınırla ilgili bir sıkıntı yaşanmadıysa, sınırın en iyi ve doğru şekilde işaretlendiğini göstermiştir. İki ülke arasında herhangi bir bölgesel bölünme söz konusu değildir. Bu durumda, bölge hakkında konuşursak, Makedonya çeşitli kesimlerde kârlıdır. Makedonya 30 hektar daha fazla arazi almıştır;

jeostratejik pozisyonda Kodra Fura tamamen Makedon topraklarında; uluslararası ilgili tüm faktörlerden övgü dolu sözler sadece Makedonya’ya değil, aynı zamanda yurtdışına da gönderilmiştir.