Sosyal Katılım Biçimleri, Boyutları ve Sosyal Katılım Kapsamında

Literatürde sosyal katılımın biçimi, gruplandırılması veya boyutları ile ilgili farklı sınıflandırmalar bulunmaktadır. Bu sınıflandırmalardan bazıları içerisinde aynı zamanda sosyal katılım kapsamında yapılabilecek etkinlik türleri de listelenmiş, bu bağlamda kategoriler ve etkinlik çeşitleri bir bütün olarak ele alınmıştır. Bu sınıflandırmaların bazısı sosyal katılımın tanımlarından hareketle oluşturulmuştur. Adler ve Goggin’in (2005, s.238) sosyal katılımın literatürdeki tanımlarında yer alan etkinlik örneklerinden hareketle yapmış olduğu sınıflandırma ve her bir sınıflandırmaya ilişkin açıklamaları şu şekildedir:

a. Toplum Hizmeti Olarak Sosyal Katılım: Kişinin bağımsız bir şekilde

hareket ederek veya bir gruba katılmak suretiyle yerel bir toplum hizmetine gönüllü olarak katılmasıdır.

b. Kolektif Eylem Olarak Sosyal Katılım: Toplumu geliştirmek amacıyla

sadece toplu olarak yapılan eylemlerdir. Örneğin, insanların vatandaşlık görevi olarak birlikte bir işte bulunmaları, kişinin diğerleri ile işbirliğini gerektiren aktif vatandaşlıkla ilgili sosyal katılım gerçekleştirmesi.

c. Siyasi Eylem Olarak Sosyal Katılım: Sadece toplu olarak yapılması

değil siyasi bir yönü de olan eylemlerdir. Siyasi süreçlerin işin içine katılması yoluyla problem çözme söz konusudur. Aktif katılım ve halk için liderlik söz konusudur.

d. Sosyal Değişim/Dönüşüm Olarak Sosyal Katılım: Aktif vatandaşlığın

toplum yaşamına toplumun geleceğini şekillendirmesi için katılımıdır.

Conrad ve Hedin (1977, s.62) ise beş çeşit vatandaşlık katılımdan söz etmektedir. Bu katılım türleri, sosyal/politik eylem, topluma yönelik projeler, gönüllü hizmet, topluma yönelik çalışmalar ve staj yapmadır. Conrad ve Hedin (1977, s.62- 69) tarafından belirlenen bu katılım türlerinin tanımları ve örnekleri ise aşağıdaki gibidir:

a. Sosyal/Politik Eylem: Vatandaşlık katılımı ile ilgili en ilişkili bir katılım türü

olan sosyal/politik katılım, kamu ile ilgili karar alma mekanizmalarını etkilemek için öğrencilerin çaba göstermesi üzerine yoğunlaşan programları içermektedir. Bu tür bir katılımla öğrencilerin sosyal problemlere ilgi duymaları ve gerçekleştirdikleri eylemlerinin fark oluşturabileceğine dair kendilerine güvenlerinin gelmesi sağlanabilir. Bu tür eylemlere en yaygın örnekler şunlardır:

 Siyasi kampanyalara katılım,

 Siyasi toplantılara ve siyasi parti toplantılarına katılım,

 Siyasi bir partiye katılım ve genellikle de sosyal bilgiler öğretmeni tarafından teşvik edilen politika ile ilgili adayın organizasyonlarına katılım,

 Belirli bir konuda lobi faaliyetinde bulunan gruplarda çalışma,

 Bulunduğu seçim bölgesinin temsilcisi görevini ifa etme,

 Yerel yönetim komisyonlarında hizmette bulunma,

 Tüketici şikâyetlerini dinleme ve bunları çözmek için çaba harcama,

 Yerel sorunlarla ilgili belgeseller oluşturmak ve böylece televizyonun etkisini kullanma.

b. Topluma Yönelik Projeler: Bu tür öğrenci projeleri bir ajans ya da kurum

aracılığı olmaksızın yapılan gönüllü faaliyetler olup belirli bir ihtiyacı gidermeye yönelik sosyal eylemlerdir. Bu tür eylemlere örnek olarak şunlar gösterilebilir:

 Belirli eğitimleri aldıktan sonra sağlık danışmanı olarak görev yapma,

 Enerji tüketimi, geri dönüşüm vb. konularda çalışan yerel tesislere yardım etme,

 Halk gazetesi çıkarma ve dağıtma,

 Parklar yapma, mahalleyi güzelleştirme,

 Maddi imkânı olmayanların evlerini yenileme, tamir etme,

 Okul yakınındaki yaşlılar için yemek hazırlama, market alışverişleri yapma,

 Bisiklet yolunun nereye yapılacağı gibi konularda yöneticilere tavsiyelerde bulunma.

c. Gönüllü Hizmet: Gönüllük esası yapılan işler aracılığı ile toplumdaki

kurumlar ve gruplar arasında var olan engeller aşılabilir ve öğrencileri liderlik ve sorumlu olma konumuna getirir. Bu tür çalışmalar sosyal hizmet kurumları aracılığı ile yapılan ihtiyaçların belirlenmiş olduğu uzman yardımı ve danışmanlığın söz konusu olduğu çalışmalardır. Bu tür hizmetlere örnek olarak şu verilebilir:

 Huzurevlerinde hizmet etme (sakinlere arkadaşlık, beslenmelerine yardımcı olma, etkinlikler planlama, odaları düzenlemeye yardım vb.).

d. Topluma Yönelik Çalışmalar: Bu tür çalışmalar anket düzenlemek ya da

toplumun ihtiyaç duyduğu alanlarda antropolojik veya tarihsel araştırma yapmak gibi becerilerinin uygulamaya konulmasını içerir. Bu tür çalışmalara örnekler ise şunlardır:

 Çeşitli halk kesiminin belirli konularda olan tutumunun ölçülmesi,

 Toplumun birinci elden incelenmesi (Veri toplama vb. yöntemleri kullanarak örneğin; hapishanelerde, mahkemelerde ve avukatlık bürolarında suçlularla ilgili ceza adaleti sistemini öğrenme, hastanelerde sağlık sistemini öğrenme, bankalarda ekonomi sistemini öğrenme vb.),

 Öğrencilerin yaşadıkları yerin tarihini araştırması, yaşlılarla mülakat yapma, gazete, broşür vb. materyaller üretmeleri.

e. Staj Yapma: Öğrencilerin sanatsal, mesleki veya akademik deneyime sahip bir

yetişkinle zaman geçirmesini içeren çalışmalar yapmasıdır. En iyi ihtimalle, staj, bir organizasyonun içine girmek, bir işi doğrudan yaşamak, topluluk kararlarının nasıl oluşturulduğunu derinlemesine inceleme fırsatı sunar. Örneğin; öğrencilerin belediye başkanları, savcılar, hakimler, avukatlar, gazete editörleri, sanatçılar, iş adamları, sosyal hizmet uzmanları ve hatta okul görevlileri ile stajyer olarak görev yapmaları.

Bu katılım türleri ve örnekleri yanında sosyal katılımın göstergelerinden hareketle de bir sınıflandırma yapılmıştır. Keeter ve arkadaşları (2002’den akt. Adler ve Goggin, 2005, s.242) sosyal katılımla ilgili temel göstergeleri belirleyerek sosyal katılımın bir sınıflandırmasını aşağıdaki şekilde yapmışlardır:

a. Vatandaşlık Göstergeleri

 Toplumsal problemleri çözme

 Seçimle ilgili olmayan faaliyetlerde düzenli olarak gönüllü olma

 Bir grup ya da derneğe aktif üyelik

 Hayırlı bir iş için para toplama, yürüyüş vb. etkinliklerine katılma

b. Seçimle İlgili Göstergeler

 Düzenli olarak oy kullanma

 Diğerlerini ikna etme

 Kampanyalara katkı

 Aday olmaya ya da siyasi organizasyonlara gönüllü olma

c. Siyasetle İlgili Göstergeler

 Yetkililerle iletişime geçme

 Yazılı basın ile iletişime geçme

 Radyo, Tv ile iletişime geçme

 Protesto

 Mektupla ve elektronik maille dilekçe

 Boykot

 Destek verme

 Reklam

Bu göstergelere benzer biçimde politik katılım türü sosyal katılımın sınıflandırılmasında karşımıza çıkmaktadır. Örneğin politik ve vatandaşlık katılımı olmak üzere, katılım kavramının iki boyutuna vurgu yapan Machackova ve Šerek (2017) politik ve vatandaşlık katılımın kavramsallaştırılması içerisine genellikle insanların toplumsal konuların farkında olmasını, sosyo-politik tutum geliştirmelerini, çeşitli toplumsal ve politik etkinliklerle ilgilenmelerinin girdiğini belirtmektedir. Sosyal katılım sınıflandırmaları içerisinde bir boyut olarak gösterilen

politik katılımın göstergeleri ise De Weerd ve arkadaşları (2005, s.20) tarafından aşağıdaki belirtilen beş maddede ifade edilmiştir:

 Seçimlerde oy kullanma,

 Siyasal partilere katılım,

 Belirli bir amaç için çalışan organizasyon/gruplara katılma,

 Barışçıl protestolara katılma, dilekçe imzalama, gösteri ya da boykot, politikacılara mektup yazma,

 Kamuoyu tartışmalarına katılma: medyaya (gazete, internet forumları) mektup yazma, tartışmalara ya da gösterilere katılma.

Little ve Shackel (2014, s.47) de Maryland Üniversitesi Toplumsal Katılım ve Liderlik Koalisyonu Yönlendirme Komitesi’nin (University of Maryland’s Coalition for Civic Engagement and Leadership: Steering Committee of the Coalition for Civic Engagement and Leadership) toplumsal katılımın aşağıdaki etkinliklerden bir veya daha fazlası ile ilişkili olarak ele alınması gerektiğini belirtmektedir:

 Sosyal konularla ilgili olarak bilgiye dayanan bir bakış açısı geliştirmek için çevreden, kendisinden ve başkalarından öğrenmek,

 İnsanların farklılıklarının ve ortak yönlerinin farkına varma ve değer verme,

 İhtilaflı konular karşısında nezaketle davranma ve çalışma, nezaketini koruma,

 Toplum hizmetine, toplumsal sorunları çözmeye ve toplum yaşamına aktif katılma,

 Örgütlerde liderlik ve üyelik rolleri üstlenme,

 Toplumsal sorumluluk duygusu, değer, etik ve empati geliştirme,

 Yerel ve evrensel düzeyde sosyal adaleti geliştirme/katkıda bulunma. Martinson ve Minkler’e (2006, s.319) göre ise sosyal katılım kavramı oy kullanma, siyasi bir kampanyaya katılma, paralı ya da parasız bir toplum hizmetine katılma ve birisinin komşusuna yardım etme gibi konuları içeren çok çeşitli etkinlikleri içermektedir. Bununla birlikte sosyal katılıma yönelik yapılabilecek

etkinlik türleri arasında gönüllülük/sosyal hizmetler, oy verme, küresel konuları anlamlandırma, medya üretimi, hoşgörü ve çoğulculuk, olumlu gençlik gelişimi, genç aktivizmi, medya okuryazarlığı, resmi kurumların işleyişini anlamlandırma, genç hayırseverliği, erişim ve eşitlik ile yerel halkla etkileşim de sayılabilir (Montgomery vd. 2004, Bachen vd. 2008’den akt. Önal, 2012, s.19).

Griffith ve Hill’e (2008, s.14) göre de sosyal katılımın merkezinde, öğrencilerin toplumsal sorunları çözmesi, karar verme ve problem çözme yoluyla topluma yapabilecekleri anlamlı bir katkı yer almaktadır. Benzer şekilde sosyal katılımın eleştirel düşünmeyi, problem çözmeyi ve karar verme becerilerini geliştiren faaliyetleri içermesi gerektiğini belirten Ladlow, sosyal katılım ile ilgili bazı faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralamıştır:

 Öğrencilerin toplumdaki insanlara yardım etmesi (yaşlılar vb.),

 Öğrencilerin halk temizlik gününe katılması,

 Öğrencilerin gerektiği durumlarda mahkeme oturumları, belediye meclisi oturumları, anayasa tartışmaları vb. katılması ve bu gibi yerlerde bulunması,

 Uzun süreli projelere katılım sağlanması (hastane, hayır kurumları vb.),

 Kısa süreli projelere katılım sağlanması ve proje düzenlenmesi (hayır kurumu için yürüyüş düzenleme vb.),

 Toplum için önemli bir konuda broşür hazırlama (tarihi binalar hakkında, atıkların yok edilmesi vb. hakkında),

 İnsan hakları için etkinlik yapma,

 Çevre koruma ile ilgili etkinliklere öğrencilerin katılım sağlaması (Ladlow, 1993).

Toplum içerisinde gönüllü olarak çeşitli etkinliklere katılmanın vurgulandığı sosyal katılımda bireyin çevresini etkilemesi ya da etkinliklerin içerisinde bir şekilde yer alması önemsenmektedir. Zaten Atkins ve Hart (2003, s.161) sosyal katılımın önemli bir boyutunun gönüllü olarak toplumsal hizmet faaliyetlerine katılma olduğunu belirtmektedir. Benzer şekilde Little ve Shackel (2014, s.47) sosyal katılımın amacının sadece toplum içinde çalışmak değil, toplum ile birlikte ve daha kaliteli bir yaşam meydana getirmek için değişimde aktif bir oyuncu olmak olduğunu ifade etmektedir.