4. BULGULAR VE YORUM
4.2. Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında (1968-2018) Yer Alan
Bu başlık altında Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında yer alan amaç ifadelerinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumuna ilişkin bulgulara yer verilmiş, programlarda yer alan amaç ifadeleri ile elde edilen tema ve boyutlar içerik analizi tabloları kullanılarak okuyucuya sunulmuştur. İncelenen programlarda amaç ifadeleri farklı başlıklar altında maddeler halinde yer almıştır. 1968 İlkokul ve 1970 Ortaokul SBDÖP’te “Amaçlar” başlığı yer alırken, 1998 İlköğretim SBDÖP’te “Genel ve Özel Amaçlar” başlığı yer almış, 2005 İlköğretim SBDÖP’te “Genel Amaçlar” başlığı yer almış, 2018 İlkokul ve Ortaokul SBDÖP’te ise “Özel Amaçlar” başlığına yer verilmiştir.
4.2.1. 1968 İlkokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Amaçlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
1968 İlkokul SBDÖP’te “Amaçlar” başlığında sosyal katılım becerisine yönelik ifadelere rastlanmıştır. 1968 SBDÖP amaçları içerisinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumu programda yer alan amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.2. 1968 İlkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili olan amaç ifadeleri
Tablo 4.2’den anlaşıldığı gibi 1968 İlkokul SBDÖP’te yer alan amaç ifadelerinde toplumsal amaçlı katılımın ön planda olduğu görülmüştür. 1968 İlkokul SBDÖP’te toplam 28 amaç ifadesine yer verilmiştir. Bu amaç ifadelerinden %25’i sosyal katılım becerisi içerisinde değerlendirilebilecek kavramlarla ifade edilmiştir. Sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım boyutu %21,5 ile ifade edilirken, etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı boyutu %3,5'lik bir yüzde ile ifade edilmiştir. Bu amaç ifadelerinden toplumsal amaçlı katılım boyutunda öğrencinin sorumluluk alması, milletine ve yurduna hizmet etmesi, topluma katkı sağlaması, gruba katılması, işbirliği yapması, görev ve sorumluluklarını bilmesi amaçlanmıştır. Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutunda ise öğrencinin Türkiye Cumhuriyeti’nin niteliklerini ve cumhuriyet rejiminin önemini kavraması amaçlanmıştır.
Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
1.c. Her yönde görev ve sorumluluk alabilecek hale gelir, aile bütünlüğüne bağlılık kazanır
Toplumsal amaçlı
katılım Sorumluluk alma
3,57
1.d….Millet ve yurda karşı canla başla hizmet etmeyi alışkanlık ve ülkü haline getirir
Toplumsal amaçlı
katılım Topluma hizmet etme 3,57
1.h. Türkiye Cumhuriyeti’nin insan haklarına dayanan milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti olduğunu, cumhuriyet rejiminin özelliğini ve önemini kavrarlar
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Türkiye Cumhuriyeti’nin nitelikleri 3,57
1.ı. İnsanların birbirlerine muhtaç olduklarını anlar; grup faaliyetlerine katılmanın, başkalarına yardım etmenin önemini takdir eder ve bunu uygulayabilir hale gelir
Toplumsal amaçlı
katılım Gruba katılma 3,57
2.c. Beraber çalışma, sorumluluk alma, yardımlaşma ve karar verme kurallarını uygulamayı öğrenirler
Toplumsal amaçlı
katılım İş birliği, Sorumluluk alma, Yardımlaşma
3,57
3.c. …Yurdun ekonomik kalkınmasında bilgili ve etkili birer yurttaş haline gelirler
Toplumsal amaçlı
katılım Topluma katkı sağlama 3,57
4.ç. Yakın çevrenin ekonomik değerleri ile milli kaynaklarımızı tanır ve bunları korumanın bir ödev olduğunu kavrarlar
Toplumsal amaçlı katılım
Görev ve
sorumluluklarını bilme
3,57
4.2.2. 1970 Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Amaçlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
1970 Ortaokul SBDÖP’te “Amaçlar” başlığında sosyal katılım becerisine yönelik ifadelere rastlanmıştır. 1970 Ortaokul SBDÖP’teki amaçlar içerisinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumu programda yer alan amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.3. 1970 Ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili amaç ifadeleri
Tablo 4.3’te görüldüğü gibi 1970 Ortaokul SBDÖP’te yer alan amaç ifadelerinde toplumsal amaçlı katılım ve etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutları tespit edilmiştir. 1970 Ortaokul SBDÖP’te toplam 50 amaç ifadesine yer verilmiştir. Bu 50 amaç ifadesinin %18’inde sosyal katılım becerisi içerisinde değerlendirilebilecek kavramlar kullanılmıştır. Bu amaçlar içerisinde sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım boyutu %12’lik bir yüzdeliği oluştururken, etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı boyutu %6’lık bir yüzde ile ifade edilmiştir.
Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
2.b. Öğrencileri yurdumuzun ve milletimizin problemleri üstüne eğilen, bunları esaslı bir şekilde inceleyip öğrenen, bu problemlerin yurt ve millet yararına çözümlenmesi yolundaki çalışmalara katılan aydın yurttaşlar olarak yetiştirmek
Toplumsal amaçlı katılım Toplumun sorunuyla ilgilenme ve çözüm bulma 2
3.b. Öğrencileri işbirliğinin lüzumunu ve gereklerini kavramış ve birlikte çalışma zevkini ve alışkanlığını kazanmış kişiler olarak yetiştirmek
Toplumsal amaçlı katılım
İş birliği 2
3.f. Öğrencileri vatandaş sorumluluklarını kavramış
kişiler olarak yetiştirmek Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım
Sorumluluk alma 2
6.c. Öğrencilere insanların ve milletlerin birbirine muhtaç olduklarını, ortak problemlerin karşılıklı iyi niyetle ve ortak çabalarla çözümlenebileceğini, iş birliği zorunluğunu takdir ettirmek
Toplumsal amaçlı katılım
İş birliği 2
8.c. Öğrencilere cumhuriyet ve demokrasiyi, demokratik yaşayış tarzını ve icaplarını kavratmak
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Yönetim şekilleri, Demokrasinin ilkeleri 2
8.e. Öğrencilere yurdumuzun nasıl yönetildiğini yasama, yürütme ve yargı organlarının nasıl çalıştığı… hakkında bilgi vermek
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım
Devletin organlarının
işleyişi 2
11.a. Öğrencilere günlük hayatın ancak birçok
kimselerin iş birliğiyle yürütülüp sağlandığı kavratmak Toplumsal amaçlı katılım İş birliği 2 11.b. Öğrencilere iş birliğinin anlamını, gerekliliğini ve
değerini kavratmak Toplumsal amaçlı katılım İş birliği 2
11.d. Öğrencilere milletimizin ve bütün insanlığın refahı, huzuru ve saadeti yolunda sorumluluk almaktan çekinmemek gerektiğini kavratmak
Toplumsal amaçlı
katılım Sorumluluk alma 2
1970 Ortaokul SBDÖP’te toplumun sorunlarıyla ilgilenmesi, çözüm üretmesi, sorumluluk alması ve iş birliğini önemseyerek bunu gerçekleştirmesi amaçlanmıştır. Toplumsal amaçlı katılım boyutunda çok sayıda iş birliğine yönelik amaç ifadelerine rastlanmıştır. Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutunda ise öğrencinin sorumluluk alan bir vatandaş olarak yetiştirilmesi, cumhuriyet ve demokrasiyi kavratmak, devletin organları olan yasama, yürütme ve yargının işleyişi hakkında temel bilgiler verilmesi amaçlanmıştır.
4.2.3. 1998 İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Genel Amaçlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
1998 İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında “Genel Amaçlar” başlığı altında sosyal katılım becerisine yönelik ifadelere rastlanmıştır. 1998 İlköğretim SBDÖP’te genel amaçlar içerisinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumu programda yer alan amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.4. 1998 İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili genel amaç ifadeleri
Tablo 4.4’ten anlaşıldığı gibi 1998 İlköğretim SBDÖP’te sosyal katılım becerisine yönelik tespit edilen bütün genel amaç ifadeleri toplumsal amaçlı katılım
Genel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
A.6. Millet ve yurt işlerini her şeyin üstünde tutarak milleti ve yurdu için canla başla hizmet etmeyi alışkanlık ve ilke haline getiriler
Toplumsal amaçlı
katılım Topluma hizmet etme
2,94
A.9. …Türkiye’nin refah ve mutluluğuna yaptığı ve
ülkenin geleceğine yapacağı etkiyi kavrar Toplumsal amaçlı katılım Topluma katkı sağlama 2,94 A.12. Her yerde görev ve sorumluluk alabilecek hale
gelir, ailenin refah ve mutluluğu için sorumluluk ve görev duygularını geliştirirler
Toplumsal amaçlı katılım
Sorumluluk alma 2,94
B.1. İnsanların birbirine muhtaç olduklarını anlar, grup faaliyetlerine katılmanın, başkalarına yardım etmenin önemini takdir eder
Toplumsal amaçlı katılım
Gruba katılma 2,94
B.3. Beraber çalışma, sorumluluk alma, yardımlaşma ve karar verme kurallarını uygulamayı öğrenirler
Toplumsal amaçlı katılım İş birliği, Sorumluluk alma, Yardımlaşma 2,94
C.1….Ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk
alma duygularını geliştirirler Toplumsal amaçlı katılım Sorumluluk alma, Topluma katkı sağlama
2,94
C.4….Yurdun ekonomik kalkınmasında bilgili ve etkili birer vatandaş olarak yetişirler
Toplumsal amaçlı
katılım Topluma katkı sağlama 2,94 Ç.1….Milli kaynaklarımızı tanır ve bunları korumanın
bir ödev olduğunu kavrarlar
Toplumsal amaçlı katılım Görev ve sorumluluklarını bilme 2,94
boyutunda yer almaktadır. Bu programda toplam 34 genel amaç ifadesi bulunmaktadır. Bunlardan 8’inde sosyal katılım becerisi içerisinde değerlendirilebilecek kavramlar kullanılmıştır. Dolayısıyla bütün genel amaçların %.23,5’i sosyal katılım becerisi ile ilişkili amaçlardır. Sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım boyutunda yer alan bu kazanımlar da topluma hizmet etme, topluma katkıda bulunma, sorumluluk alma, gruba katılma, işbirliği ve yardımlaşma temalarında kodlanmıştır.
4.2.3.1. 1998 İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Özel Amaçlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
1998 İlköğretim SBDÖP’te her sınıf düzeyinde “Özel Amaçlar” başlığına yer verilmiştir. Bu yüzden özel amaç ifadelerinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumu bu başlık altında incelenmiştir. Aşağıdaki içerik analizi tablosunda 1998 İlköğretim 4. Sınıf SBDÖP’te yer alan özel amaçlarda sosyal katılım becerisinin yer alma durumu özel amaç ifadeleri ile birlikte gösterilmiştir:
Tablo 4.5. 1998 İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili özel amaçlar
Tablo 4.5’te görüldüğü gibi 1998 İlköğretim 4. Sınıf SBDÖP’te yer alan özel amaç ifadelerinde sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım ve eğitsel amaçlı katılım boyutları tespit edilmiştir. Bu programda 4. sınıfta toplam 96 özel amaca yer verilmiştir. Bu amaçlar içerisinde sosyal katılım becerisi ile ilişkili
Ünite Adı ve No.
Özel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
1. Ü ni te : A il e, O k u l v e To pl um H ay at
ı 15. Okuldaki görev ve sorumluluklarını yerine getirmede istekli oluş
Toplumsal amaçlı katılım
Görev ve sorumluluk 1,04 19. Okulun korunması ve çevresinin
güzelleştirilmesi için yapılan etkinliklere katılmaktan zevk alış
Eğitsel amaçlı katılım
Okul içi ve okul dışı etkinliklere katılma
1,04
29. Dayanışmanın toplum hayatındaki önemini kavrayabilme
Toplumsal amaçlı katılım
Dayanışma 1,04
32. Toplum hayatında bize düşen görevlerin farkında oluş
Toplumsal amaçlı katılım Görev ve sorumluluklar 1,04 3. Ü ni te : İ limi z ve B öl ge mi zi Ta nı ya lım
26. İlimizin bulunduğu çevrenin
korunması ve güzelleştirilmesi için yapılan faaliyetlere katılmaktan zevk alış
Eğitsel amaçlı katılım
Okul dışı etkinliklere katılım
1,04
28. Bölgemizin bulunduğu çevrenin korunması ve güzelleştirilmesi için yapılan etkinliklere katılmaya istekli oluş
Eğitsel amaçlı katılım
Okul dışı etkinliklere katılım
1,04
30. Ağaç dikme çalışmalarına katılmaya gönüllü oluş
Eğitsel amaçlı katılım
Okul içi veya okul dışı etkinliklere katılım
1,04
olanların oranı %7,2’dir. Bu oran içerisinde de %3,1’i sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım boyutunu; % 4,1’i ise eğitsel amaçlı katılım boyutunu oluşturmaktadır. Programda sosyal katılım becerisinin görünümü ise öğrencinin okulda ve toplum içinde görev ve sorumluluklarını bilmesi, okul içinde veya okul dışında yapılan etkinlik çalışmalarına katılmayı istekli hale getirilmesi şeklindedir.
1998 İlköğretim 5. sınıf SBDÖP’te yer alan özel amaçlarda sosyal katılım becerisinin yer alma durumu özel amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.6. 1998 İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili özel amaçlar
Tablo 4.6’dan anlaşıldığı gibi 1998 İlköğretim 5. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı SBDÖP’te yer alan özel amaç ifadelerinde sosyal katılım becerisinin etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım ve toplumsal amaçlı katılım boyutları tespit edilmiştir. Bu programda 5. sınıf için 62 özel amaç ifadesi yer almakta olup bunlardan sadece 3’ü sosyal katılım becerisi ile ilişkilidir. Bu üç özel amacın toplam özel amaçlar içerisinde oranı ise % 4,8’dir. Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutunda öğrencinin ülkenin bütünlüğü ve inkılapların korunmasında sorumluluk almasına yer verilirken; toplumsal amaçlı katılım boyutunda öğrencinin çevre sorunlarının çözümüne katılmaya istekli hale getirilmesi sosyal katılım becerisi ile sağlanmak istenmiştir.
Ünite Adı ve No. Özel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
1. Ü ni te : V at an v e M il le
t 7. Vatanın bütünlüğü ve birliği için özveride bulunma bilincine
sahip oluş
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım
Ülke birliği bilinci 1,61
2. Ü ni te : C u m h u ri y et e N ası l K av uşt uk ? 12. İnkılapların korunmasındaki sorumluluğumuzun farkında oluş Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Sorumluluk alma 1,61 3. Ü ni te : G üz el Y u rd u mu z Tü rk iy
e 27. Çevre sorunlarının çözümünde üzerine düşen görevleri yapmaya istekli oluş
Toplumsal amaçlı
katılım Görev ve sorumluluklar
1,61
1998 İlköğretim 6. sınıf SBDÖP’te yer alan özel amaçlarda sosyal katılım becerisinin yer alma durumu özel amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.7. 1998 İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili özel amaçlar
Tablo 4.7’de görüldüğü gibi 6. sınıf sosyal bilgiler dersinin özel amaçlarında sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım ve etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutuna rastlanmıştır. Bu programda 6. sınıfta toplam 107 özel amaca yer verilmiş, bunlardan 6’sı (bütün amaçların %5,6’sı) sosyal katılım becerisiyle ilişkilidir. Bu özel amaçlarda toplumsal amaçlı katılım boyutunda öğrencinin yardım etmesi ve toplumun sorunlarına çözüm üretmesi amaçlanırken; etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutunda öğrencinin görev ve sorumluluklar, haklarını bilme ve çocuk haklarının bilgisine sahip olması amaçlanmıştır.
1998 İlköğretim 7. sınıf SBDÖP’te yer alan özel amaçlarda sosyal katılım becerisinin yer alma durumu özel amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Ünite Adı ve No.
Özel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
1 . Ü ni te : D emo k ra ti k H ay at 5. Demokrasinin korunmasında bireylere düşen görevler bilgisi
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Görev ve sorumluluklar 0,93
10. Devletin vatandaşa karşı görevlerinin bilgisi
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım
Haklarını bilme 0,93 11. Toplumsal yardımlaşmanın önemini
kavrayabilme
Toplumsal amaçlı katılım
Yardımlaşma 0,93
12. Başkalarına yardım etmeye istekli
oluş Toplumsal amaçlı katılım Yardımlaşma 0,93
13. Çocuk haklarının bilgisi Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Haklarını bilme 0,93 6. Ü ni te : Tü rk iy em
iz 17. Yurdumuzdaki yerleşim yerleriyle ilgili sorunlara çözüm önerilerinde
bulunabilme
Toplumsal amaçlı
katılım Toplumun soruna çözüm üretme 0,93
Tablo 4.8. 1998 İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili özel amaçlar
Tablo 4.8’den anlaşıldığı gibi 7. sınıf sosyal bilgiler dersinin özel amaçlarında sosyal katılım becerisinin sadece toplumsal amaçlı katılım boyutu yer almaktadır. 7. sınıf düzeyinde yer alan toplam 86 özel amaçtan sadece üçü sosyal katılım becerisi ile ilişkili olup bu sayı bütün özel amaçların %3,4’ünü oluşturmaktadır. Sosyal katılımın toplumsal amaçlı katılım boyutunda ulusal ve uluslararası kuruluşlara yer verilerek öğrencinin bu toplumsal örgütleri bilmesi amaçlanmıştır.
4.2.4. 2005 İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Genel Amaçlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
2005 İlköğretim SBDÖP’te “Genel Amaçlar” başlığı altında sosyal katılım becerisine yönelik ifadelere rastlanmıştır. 2005 İlköğretim SBDÖP’teki genel amaçlar içerisinde sosyal katılım becerisinin yer alma durumu programda yer alan amaç ifadeleri ile birlikte aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.9. 2005 İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili genel amaç ifadeleri
Ünite Adı ve No.
Özel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
Ü ni te 7 : Y u rd u mu zu n K omşu la rı v e Tü rk D ün ya
sı 19. Ulusal kuruluşlar bilgisi Toplumsal amaçlı katılım Toplumsal örgütler 1,16
20. Uluslararası kuruluşlar bilgisi Toplumsal amaçlı
katılım Toplumsal örgütler 1,16 21. Uluslararası kuruluşların
önemini kavrayabilme Toplumsal amaçlı katılım Toplumsal örgütler 1,16
Özel Amaçların İçindeki Toplam Yüzde Oranı: 3,48
Genel Amaç İfadeleri ve No. Boyut Tema Yüzde
1. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişir
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Haklarını bilme ve kullanma, Görev ve sorumluluklar 5,88
14. Katılımın önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer
Toplumsal amaçlı katılım
Toplumun sorunlara
çözüm üretme 5,88
15. İnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, laiklik, cumhuriyet kavramlarının süreçleri ve günümüz Türkiye’si üzerindeki etkilerini kavrayarak, yaşamını demokratik kurallara göre düzenler Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Demokratik yaşam becerileri 5,88
17. İnsanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir
Toplumsal amaçlı katılım
Küresel ve ulusal
konulara duyarlı olma 5,88
Tablo 4.9’da görüldüğü gibi 2005 İlköğretim SBDÖP’te yer alan genel amaç ifadelerinde sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım ve etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutları tespit edilmiştir. 2005 İlköğretim SBDÖP’te toplam 17 genel amaç ifadesine yer verilmiştir. Bu 17 genel amaçtan 4’ü sosyal katılım becerisi ile ilişkili olup bu 4 amacın toplam genel amaçlar içerisindeki oranı % 23,5’tir. Sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım boyutunda öğrencinin katılımın önemli olduğuna inanması, küresel ve ulusal konulara duyarlı olması ve toplumun sorunlara çözüm üretmesi amaçlanmıştır. Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutunda ise öğrencilerin vatanını sevmesi, haklarını bilmesi ve kullanması, sorumluluklarını yerine getirmesi, insan hakları, egemenlik, demokrasi, laiklik kavramlarını süreçleri ile ülkemize etkilerini kavrayarak demokratik yaşam becerilerinin kazandırılması amaçlanmıştır.
4.2.4.1. 2005 İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Kazanımlarında Sosyal Katılım Becerisinin Yeri
2005 İlköğretim SBDÖP’te genel amaçlar dışında “Kazanımlar” başlığına da yer verilmiştir. Kazanımlar her bir sınıf ve her bir ünite için verilmiştir.
2005 İlköğretim SBDÖP’nin (4-7. sınıflar) kazanımları incelendiğinde, sosyal katılım becerisine her sınıf düzeyinde yer verildiği görülmektedir. Dolayısıyla sosyal katılım becerisiyle ilişkili görülen kazanımlar her sınıf düzeyinde ayrı ayrı ele alınarak incelenmiştir.
2005 İlköğretim 4. sınıf SBDÖP’te 8 üniteye ve 46 kazanıma yer verilmiştir. 2005 İlköğretim 4. Sınıf SBDÖP kazanımları içerisinde sosyal katılım becerisini içerenler ve bu kazanımların durumu aşağıdaki içerik analizi tablosunda gösterilmiştir:
Tablo 4.10. 2005 İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında sosyal katılım becerisi ile ilgili kazanımlar
Tablo 4.10’dan anlaşıldığı gibi 2005 İlköğretim 4. sınıf SBDÖP’te yer alan kazanım ifadelerinde sosyal katılım becerisinin toplumsal amaçlı katılım, eğitsel amaçlı katılım ve etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutları tespit edilmiştir. 2005 İlköğretim 4. sınıf SBDÖP’te yer alan kazanımlarda sosyal katılım becerisi % 17, 3’lük bir orana sahiptir. Bunlar arasında da toplumsal amaçlı katılım ve etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım boyutları % 6,5 oranında, eğitsel amaçlı katılım ise % 4,3 oranında yer almıştır.
2005 İlköğretim 4. sınıf SBDÖP’te yer alan “Hep Birlikte” ünitesindeki bütün kazanımlar sosyal katılım becerisiyle ilgili olarak belirlenmiştir. Ünitenin kazanımları incelendiğinde kazanımların sosyal katılım becerisinin daha çok toplumsal ve eğitsel amaçlı katılım boyutlarına yönelik olduğu görülmüştür. Toplumsal amaçlı katılım boyutunda toplumsal örgütler temasına yer verilmiş ve bu örgütler toplumun ihtiyaçlarıyla ilişkilendirilmiştir. Eğitsel amaçlı katılım boyutunda öğrencinin çevresinde olan grup, toplumsal örgüt ve kurumların farkına varması, okul içi ve dışı etkinliklere aktif katılımının sağlanması amaçlanmıştır.
Ünite No. ve
Adı Kazanım No. ve Kazanımlar Boyut Tema Yüzde
6. Ü ni te : H ep B ir lik te
1. İnsanların belli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları sosyal örgüt, resmi kurum ve grupları fark eder
Toplumsal amaçlı
katılım Toplumsal örgütler 2,17
2. Ön bilgi ve yaşantısını kullanarak çevresindeki belli başlı sosyal problemler ya da ihtiyaçlarla grup, kurum ve sosyal örgütleri ilişkilendirir
Toplumsal amaçlı
katılım Toplumsal örgütler 2,17
3. Kendisi ile çevresindeki gruplar, kurumlar ve sosyal örgütler arasındaki etkileşime örnekler verir
Toplumsal amaçlı
katılım Toplumsal örgütler 2,17 4. Okulunda ve yakın çevresinde
katılacağı sosyal ve eğitsel etkinliklere karar verir
Eğitsel
amaçlı katılım Okul içi ve okul dışı etkinliklere katılma
2,17
5. Okul yaşamında gerekli gördüğü eğitsel-sosyal etkinlikler önerir
Eğitsel amaçlı katılım Okul içi etkinliklere katılma 2,17 7. Ü ni te : İn sa nl ar v e Y ön et im 2. Kamu hizmetlerinin
yürütülmesinde yerel yönetimlerin rolünü açıklar Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Yerel yönetimlerin topluma hizmeti 2,17
3. Kamuoyunun yerel yönetimlere etkisini örnekler verir
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Toplumun sorununa çözüm bulma 2,17
4. Büyük Millet Meclisinin açılışı ile
ulusal egemenliği ilişkilendirir
Etkin vatandaşlık kazandırma amaçlı katılım Seçme seçilme hakkı, Oy verme 2,17
“İnsanlar ve Yönetim” ünitesinin üç kazanımı sosyal katılım becerisiyle