Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği

Tutumlar, insan davranışları üzerinde en önemli yön belirleyicilerden biridir. Kişilerin tutumları; onun bir şeylere karşı sevgisini, saygısını, nefretini ve davranışlarını çok büyük ölçüde etkileme kapasitesine sahiptir (Morgan 1991). Eğitim öğrenim faaliyetlerinden istenilen etki ve verimin sağlanabilmesi için öğrencilerin o derse karşı sahip oldukları tutumlarının mutlaka tespit edilmesi gereklidir.

Öğrencilerin ders karşı tutumlarını tam olarak tespit edebilmek amacıyla belirlemek oldukça güçtür. Bunun içinde geçerlik ve güvenilirliği yüksek bir ölçme aracına ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla çalışmada öğrencilerin araştırma öncesi ve araştırma sonrasında sosyal bilgiler dersine yönelik tutum düzeylerini belirlemeye ilişkin veriler, yukarı da belirtilen özellikleri de taşıdığı için Çalışkan (2009) tarafından geliştirilen ortaokul düzeyindeki öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarını ölçmek amacıyla geliştirilen “Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği” ile elde edilmiştir. Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği "5=Tamamen Katılıyorum, 4=Katılıyorum, 3=Kararsızım, 2=Katılmıyorum, 1=Hiç Katılmıyorum" şeklinde derecelendirilmiş 5'li likert tipinde yapılandırılmış, 22 olumlu 11 olumsuz (3, 4, 12,17, 18, 19, 21, 27, 31, 32 ve 33. maddeler) olmak üzere toplam 33 tutum ifadesini barındıran maddeden oluşmaktadır. Ayrıca ölçeğin toplamına dair gerçekleştirilen iç tutarlılıkla ilgili güvenirlik katsayısı.93’tür.

Ölçek “Dersin Önemine”, “Dersin İçeriğine”, “Dersin İlgi Çekiciliğine” ve “Ders etkinliklerine” yönelik tutum ifadelerini kapsayan dört faktörlü bir yapıdan oluşmaktadır. Ölçekte bulunan 8, 9, 10, 12, 13, 14, 20, 27 ve 30. maddeler sosyal bilgiler dersinin önemine; 4, 5, 11,16, 17, 19, 21, 23, 28 ve 29. maddeler sosyal bilgiler dersinin ilgi çekiciliğine; 1, 2, 3, 6, 7, 15, 24, 25, 26 ve 32. maddeler sosyal bilgiler dersinin içeriğine ve 18, 22, 31 ve 33. maddeler ise sosyal bilgiler dersinde yapılan etkinliklere ilişkin öğrenci tutumlarını yansıtmaktadır. Ölçeğin maddelerinin faktör yük değerlerinin .41 ile .84 aralığında değişmekte olduğu, ölçeğin madde test korelasyonlarının ise .20 ile .66 aralığında değerlere sahip olduğu görülmektedir. Ölçeğin toplamına ait yapılan iç tutarlılık güvenirlik katsayısı 93’tür.

Alt boyutlara ilişkin iç tutarlılık güvenirlik katsayıları sırasıyla dersinin önemine .83, dersin ilgi çekiciliğine .78, dersin içeriğine .80 ve derste yapılan etkinliklere ilişkin tutumları ise.63’tür.

141 3.3.2. Akademik başarı testi

Bu araştırma TYS modeli uygulamalarının öğrencilerin akademik başarısına ve ders karşı tutumuna etkisini belirlemeyi amaçlandığından, güncel sosyal bilgiler öğretim programının amaçları, kazandırılacak beceri ve değerleriyle 7. Sınıf “Bilim, Teknoloji ve Toplum” ünitesi kazanımları dikkate alınmıştır. Bu kapsamda kazanımlar, bu kazanımların ağırlıkları, yani bu kazanımların kazandırılması için ayrılan ders saatleri, dikkatlice incelenerek, her kazanımla ilgili soru sayıları belirlenmiş, kazanımların ders saatleri de dikkate alınarak araştırmacı tarafından “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanına ilişkin bir akademik başarı testi hazırlanmıştır. Testin hangi aşamalardan geçerek geliştirildiği ve testin geçerliği ve güvenirliğine dair yapılan çalışmalar ile analizler aşağıda sunulmuştur:

Madde havuzu oluşturmak amacıyla öncelikli olarak öğrenme alanının kazanımların ağırlıklarına göre her kazanım için yazılacak soru sayısına karar verilmiştir. Bu aşamada ciddi ve kapsamlı bir biçimde alanyazın taraması yapılmış öğrenme alanıyla ilgili farklı kaynaklarda yer alan yüzlerce soru tek tek incelenmiştir. Bu amaçla bir belirtke tablosu oluşturulmuştur. Oluşturulan belirtke tablosundan sonra çok sayıda değişik kaynaktan (MEB tarafından yayınlanmış örnek sorulardan, İOKBS sınavında sorulan sorulardan, değişik yayın evlerinin piyasada bulunan soru bankalarından, ders kitaplarından, internet sitelerinden vb.) faydalanılarak her bir kazanımla ilgili madde havuzuna belirlenen güçlük düzeyinde, ağırlıkta ve sayıda sorular hazırlanmıştır. Yazılıp madde havuzuna eklenen tüm bu sorular dört seçenekli test olarak hazırlanmıştır.

Belirtke tablosu ve 44 sorudan oluşan taslak başarı testi kapsam geçerliliği yönünden incelenmesi için uzmanların (lisansüstü eğitime sahip üç sosyal bilgiler alan uzmanı ve Türkçe öğretmeni) görüşlerine sunulmuştur. Sorular, sosyal bilgiler alan uzmanları tarafından ölçülmek isteneni ölçmeye uygunluk ve yeterlik açısından; Türkçe öğretmeni tarafındansa dil, anlatım olarak özellikleri bakımından ve dil olarak öğrenci seviyesine uygunluk açısından incelenmiştir. Bu uzmanlardan alınan dönütler doğrultusunda başarı testinde 4 madde henüz uygulanmadan testten çıkarılmış, diğer maddelerle ilgili önerilerde dikkate alınarak üzerlerinde gerekli düzeltme ve revizyon işlemleri yapılmıştır. Böylece 40 maddelik akademik başarı testi taslak oluşturulmuştur. Ardından test uygulanmadan önce altı tane sosyal bilgiler öğretmeniyle tekrar istişare edilmiş bunun sonucunda yapılan son düzeltme ve rötuşlarla test uygulamaya uygun bir hale getirilmiştir.

142

Ardından gerekli görüşmeler yapılarak ve yasal izinler alınarak testin uygulanma sürecine geçilmiştir. Taslak olarak hazırlanan başarı testi, geçerlik ve güvenirlik hesaplamalarına ilişkin madde analizinin yapılabilmesi için daha önce bu kazanımları kazanmış olan (bir önceki yıl eğitim öğretim yılında yedinci sınıfta okuyan-yani araştırma anındaki sekizinci sınıflar) Düzce il merkezinde 3 farklı ortaokulda öğrenimlerine devam eden 401 sekizinci sınıf ortaokul öğrencisine uygulanmıştır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler öncelikle Excel dosyasına aktarılmış, ardından gerekli düzeltme işlemlerinden geçirilerek metin dosyasına (txt) aktarılmış ve sonra da TAP (Test Analysis Program) programı kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan bu analizden sonra öncelikle testin geneli ve daha sonra da her bir maddeye ilişkin maddelerin güçlük ve ayırt edicilik indeks değerleri baz alınan değerler doğrultusunda ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda madde ayırt edicilik indeks değerleri sorunlu görülen 15 madde (1,2,3,4,5,7,9,12,15,16,17,20,31,33,34) testten çıkarılmış ve 25 maddelik teste son halini almıştır. Sorunlu maddeler testten çıkarıldıktan sonra oluşan başarı testi 25 maddelik son haliyle analiz yinelenmiş ve nihai teste ilişkin elde edilen bulgular Tablo 9’da gösterilmiştir.

Tablo 9

Akademik Başarı Testine İlişkin Madde Güçlü ve Ayırt Edicilik İndeksleri

Madde No Güçlük İndeksi (pj) Ayırt Edicilik İndeksi (rjx) ^{Madde No} Güçlük İndeksi (pj) Ayırt Edicilik İndeksi (rjx) 1 .71 .55 14 .53 .35 2 .66 .46 15 .57 .49 3 .71 .50 16 .73 .56 4 .53 .58 17 .72 .60 5 .75 .48 18 .68 .68 6 .64 .55 19 .56 .46 7 .74 .59 20 .77 .58 8 .67 .51 21 .72 .52 9 .71 .54 22 .73 .59 10 .72 .60 23 .69 .69 11 .62 .43 24 .73 .58 12 .59 .63 25 .68 .56 13 .75 .56

Tablo 9 incelediğinde maddelerin ayırt edicilik indeks değerlerinin .35 ile .69 arasında değişmekte olduğu görülmektedir. Madde ayırt edicilik indeks değerlerinin .40’dan yüksek olmasının gerektiği, .30 ile .39 arasındaki maddelerin ise ayırt ediciliğinin iyi olduğu ifade edilmektedir (Tekin, 1991). Buna göre testte yer alan tüm maddelerin (14.madde hariç)

143

bilen ile bilmeyen öğrenciyi ayırt edebilecek çok iyi maddeler olduğu,14. maddenin ise ayırt ediciliğinin oldukça iyi bir madde olduğu söylenebilir.

Yine Tablo 9 incelendiğinde testte kullanılan maddelerin madde güçlük indeks değerleri ise .53 ile .77 arasında değişmekte olduğu görülmektedir. Literatürde testte yer alan maddelerin güçlük değerlerinin .20 ile .80 arasında olması gerektiği ifade edilir. Öğrencilere uygulanacak başarı testlerinin ise ortalama düzeyde olması gerekmektedir. Buna göre; madde güçlük değeri .19 ve daha küçük olan maddeler için çok zor; .20 - .34 arasındaki maddeler için zor; .35 - .64 arasındaki maddeler için orta düzey; .65 - .79 arasındaki maddeler için kolay ve .80 ve daha büyük olan maddeler için çok kolay maddeler olduğu söylenmektedir (Tekin, 1991). Buna göre başarı testinde yer alan maddelerin çoğunluğunun kolay ve az da olsa orta zorluk düzeyine sahip maddelerin de testte yer aldığı söylenebilir. Tüm bu bulgular birlikte değerlendirildiğinde başarı testindeki her bir maddenin bilenle bilmeyeni çok iyi derecede ayırt edecek kolay ve orta düzey sorulardan oluşan bir yapıya sahip olduğu şeklinde yorumlanabilir.

Akademik başarı testine ait elde edilen güvenirlik, ayırt edicilik, güçlük, standart sapma ve aritmetik ortalama değerlerine ilişkin bulgular Tablo 10’da gösterilmiştir.

Tablo 10

Akademik Başarı Testine Ait Madde Analizi Sonuçları

N 𝑿̅ S P Ayırt Edicilik ^{Spearman-Brown}

Güvenirliği

KR20 (Alfa) Güvenirliği

401 16.92 5.77 .68 .55 .89 .87

Tablo 10 incelendiğinde 401sekizinci sınıf öğrencisinden elde edilen sonuçlara göre akademik başarı testinin aritmetik ortalaması (𝑋̅)=16.92, standart sapması (S)=5.77’dir. Başarı testindeki sorulara ait güçlük düzey ortalamasının ise (P)=.68 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen güçlük düzeyine göre testin ortalama güçlüğünün başarı testleri için olması gereken düzeye göre kolay bir test olduğu söylenebilir. Başarı testinin genel ayırt edicilik düzeyinin ise .55 olduğu görülmektedir. Literatürde.40’ın üzerinde ayırt edicilik düzeyinin olması testin ayırt ediciliği için istenen bir durumdur (Büyüköztürk, 2010). Buna göre test, genel olarak çok iyi düzeyde bilen ile bilmeyen öğrenciyi ayırt edici bir özelliğe sahip olduğunu göstermektedir.

144

Testin Kuder-Richardson 20 (KR20-Alfa) güvenirliğinin katsayısının .87 ve Spearman-Brown testi yarılama (tek/çift) güvenirliğinin .89 olduğu belirlenmiştir. Literatürde test güvenirliğinin .70’in üzerinde olması gerekir (Büyüköztürk, 2010). Buna göre testin güvenirliğinin yüksek olduğu söylenebilir.

Tüm bu sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde öğrencilerin “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanına ilişkin araştırmacı tarafından geliştirilen akademik başarı testinin geçerli ve güvenilir bir araç olduğu, öğrencilerin ölçülmek istenen başarılarını belirleyebilecek niteliklere sahip olduğu şeklinde değerlendirilebilir. Geliştirilen nihai başarı testi ekte verilmiştir.

Son olarak da akademik başarı testinde yer alan bütün maddelerin ünite kazanımlarına göre dağılımı ve bunların düzeyleri Tablo 11’de yer alan belirtke tablosunda gösterilmiştir.

Tablo 11

Akademik Başarı Testi Maddelerinin Konulara ve Bilişsel Alan Basamaklarına Göre Belirte Tablosu

Sınıf:7 Öğrenme Alanı: Bilim Teknoloji ve Toplum Ünite: Zaman İçinde Bilim

Kazanımlar H at ır la m a A nl am a U ygul am a A nal iz D eğe rl end ir m e Y ar at m a

1.SB.7.4.1. Bilginin korunması, yaygınlaştırılması ve aktarılmasında değişim ve sürekliliği inceler. Yazının icadından günümüze kadar farklı depolama,

yaygınlaştırma ve aktarma teknikleri üzerinde kısaca durulur.

8

9 12 15

17

2.SB.7.4.2. Türk-İslam medeniyetinde yetişen bilginlerin bilimsel gelişme sürecine katkılarını tartışır. (Türk-İslam medeniyetinin bilimsel alanda ulaştığı seviyeye vurgu yapılır. el-Harezmî, Fârâbî, İbn-i Sînâ, el-Cezerî, İbn-i Haldûn, Ali Kuşçu, el-Hâzinî, Piri Reis ve Kâtip Çelebi gibi bilim insanlarına ve bunların çalışmalarına

değinilir.)

3 10

23 6 18

145 3. SB.7.4.3. XV-XX. yüzyıllar arasında Avrupa’da yaşanan gelişmelerin günümüz bilimsel birikiminin oluşmasına etkisini analiz eder. (Matbaanın icadı, Dünya’nın yuvarlak olduğunun bilimsel olarak ispat edilmesi, kütle çekim kanunun keşfedilmesi, buhar makinesinin icadı vb. gelişmeler ile bunların etkileri ele alınır.)

11 5

14 19 16 13

20

4. SB.7.4.4. Özgür düşüncenin bilimsel gelişmelere katkısını değerlendirir. 1 21 2 4 25 24