Nitel Verilerin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışmaları

Lincoln ve Guba (1985) nitel araştırmanın niteliğini, ulaşılan sonuçların doğruluğunu artırabilecek bazı stratejiler önermektedir. Geçerlilik ve güvenirlik kavramları daha çok nicel araştırmalarda kullanıldığı için nitel araştırmalarla ilgili alternatif kavramlar üretilmiştir. Bu kapsamda araştırmacılar “iç geçerlilik” yerine “inandırıcılık,” “dış geçerlilik” (ya da genelleme) yerine “aktarılabilirlik,” “iç güvenirlik” yerine “tutarlık” ve “dış güvenirlik” (ya da tekrar edilebilirlik) yerine “teyit edilebilirlik” kavramlarının kullanılmasını yeğlemektedirler (aktaran Yıldırım ve Şimşek, 2013, s. 297).

Tablo 14

Nitel Araştırmalarda Geçerlik ve Güvenilirlikte Kullanılan Yöntemler

Ölçüt Nitel Araştırma Kullanılan Yöntemler

Araştırma sonuçları yoluyla gerçeğin doğru temsili

İnandırıcılık

Uzun süreli etkileşim Derinlik odaklı veri toplama Çeşitleme Uzman incelemesi Katılımcı teyidi Sonuçların uygulanması Tutarlığı sağlama Nesnel, yansız olma

Aktarılabilirlik Tutarlık Teyit edilebilirlik Ayrıntılı betimleme Amaçlı örnekleme Tutarlık incelemesi Teyit incelemesi

Bu araştırmada nitel verilerin geçerlilik ve güvenirliğini artırabilmek amacıyla Erlandson, Harris, Skipper ve Allen (1993)’in kullandığı Tablo 14’teki yöntemler temel alınarak şu çalışmalar yapılmıştır.

1. Araştırmanın inandırıcılığını artırmak amacıyla yapılan çalışmalar:

 Araştırmacı tarafından geliştirilip bu çalışma kullanılan nitel veri toplama araçları (yarı yapılandırılmış öğrenci ve veli görüşme formları) hazırlarken

158

uzman görüşlerine başvurulmuş, uzmanlardan gelen eleştiri öneriler doğrultusunda uygulama öncesi formlara son hali verilmiştir.

 Araştırmacı bizzat veri toplama sürecinin içinde aktif olarak yer almıştır. Öğrenci ve velilerle görüşmeler bire bir yapılmış, bu görüşmeler sırasında öğrenci ve veliler yarı yapılandırılmış görüşme formalarına soruların cevaplarını kendileri yazmışlardır. Böylece hem veri kaybının önüne geçilmiş hem de verilerin kaydı tutan kişi tarafından değiştirilmesi durum ortadan kaldırılmıştır. Yani veri toplanmasında oldukça objektif davranılmıştır.

 Araştırmada hem nicel ve nitel veri toplama araçlarından yararlanılmış (başarı ön-son testi, tutum ön-son testi, yarı yapılandırılmış öğrenci ve veli görüşme formları) toplanan veriler birlikte yorumlanmış ve nitel veriler nicel verileri desteklemek amacıyla kullanılmıştır. Yani sadece tek bir kaynağına bağlı kalınmamış, çeşitli veri toplama araçları kullanılarak veri çeşitlemesi yapılmış, böylece en doğru veriler bir araya getirilmeye çalışılmıştır.

 Araştırmacı uygulamayı ve uygulama sonrası verileri sürekli dersine girdiği sınıfın öğrenci ve velilerinden toplamıştır. Böylece öğrenciler ve veliler araştırmacıya bir yabancılık duymamışlar, böylece veri toplamak amacıyla yapılan görüşmelerde daha doğal davranmışlar ve daha içten cevap vermişlerdir. Toplanan veriler eleştirel bir yaklaşımla değerlendirilip, analiz edilmiştir.

 Öğrenci ve verilerin araştırma sorularını anlama ve cevap vermedeki yeterlilikleri sorgulanmış ve elde edilen sonuçların gerçeğe uygunluğu araştırılmıştır.

2. Araştırmanın aktarıla bilirliğini sağlamak amacıyla yapılan çalışmalar:

 Yarı yapılandırılmış öğrenci ve veli görüşme formlarından elde edilen veriler ayrıntılı ve derinlemesine analiz edilmiş olup, elde edilen tüm sonuçlar ve betimlemeler bulgular bölümünde objektif bir biçimde raporlandırılmıştır.  Yarı yapılandırılmış görüşme formlarının uygulanmasında herhangi bir öğrenci

ve veli ayrımı yapılmamıştır. Mümkün olduğunca fazla öğrenci ve veli ile görüşme yapılmıştır. Bu bağlamda uygulamaya katılan 35 öğrencinin 29’u ve bu öğrencilerin velilerinden 27’si ile bizzat görüşülerek veriler toplanmıştır. Bu sayede en fazla katılımcı ile en doğru verilere ulaşılmaya çalışılmıştır.

 Araştırmacı, kodlamalar ve temalar oluşturulurken alanyazındaki örnekleri dikkate almış ve bu noktada düzeltmelerde yapmıştır.

159

3. Araştırmanın tutarlığını sağlamak için yapılan çalışma:

 Araştırmacı yarı deneysel uygulama süreci boyunca tutarlı olmaya çalışmıştır. 4.Araştırmanın teyit edilebilirliğini sağlamak için yapılan çalışmalar:

 Araştırmada yararlanılan veri toplama araçları, ulaşılan ham veriler, analiz aşamasında oluşturulan tema ve kodlamalar gibi araştırma sonuçlarının oluşturulmasına dayanak olan tüm ölçütlerin doğruluğuna ilişkin konularda bu alanda uzman kişilerin değerlendirmesine başvurulmuştur.

 Kullanılan bu ölçütler, analiz aşamasında oluşturulan tema ve kodlar ile elde edilen veriler başka uzmanlarca da teyit edilme olasılığına karşın saklanmıştır. 3.6. Alınan etik önlemler

Her araştırma deseni, araştırma katılımcıları ve araştırmaya yönelik etik süreçleri de kapsamaktadır. Dolayısıyla insanların dâhil olduğu tüm araştırmalar da takip edilmesi gereken belli kurallar ile çiğnenmemesi gereken bazı önemli etik ilkeler vardır (Yıldırım ve Şimşek, 2016, s. 107). Bu hususa dikkat etmek amacıyla araştırmada öğrencilerin ve katılımcı velilerin zarar görmemesi adına aşağıda ifade edilen etik önlemler alınmıştır:

1. Araştırmanın yapılabilmesi amacıyla araştırmanın yapıldığı okul idaresinden ve bu okuldaki diğer sosyal bilgiler öğretmenlerinden gerekli izinler alınmıştır. 2. Araştırmanın amacı, süreci, uygulama süresi ve diğer içeriğiyle ilgili okul

idaresine, sosyal bilgiler öğretmenlerine, öğrencilere ve velilere bilgilendirmeler yapılmıştır.

3. Öğrenci velilerinden öğrencilerinin bu süreçte yer almasında sakınca olmadığına yönelik ıslak imzalı veli izin belgeleri alınmıştır.

4. Araştırma örneklemine ait tüm kişisel bilgiler gizli tutulmuştur. Katılımcılara Ö1, Ö2, V1, V2 gibi kodlar verilmiştir. Araştırmacı verileri analiz ederken duygusal özelliklerini mümkün olduğunca filtrelemiş, ön yargılarından uzak oldukça objektif davranmıştır. Araştırma sürecinde elde edilen tüm veriler olduğu gibi (olumlu-olumsuz) araştırmada kullanılmıştır. Araştırmacı veri toplama araçlarını ve süreçte kullanacağı tüm etkinlikleri tasarlarken uzman görüşüne başvurmuş ve onların önerilerini dikkate almıştır. Tüm araştırma süreci baştan sona şeffaf bir şekilde yürütülmüştür.

160 BÖLÜM IV

BULGULAR

Bu bölümde problem cümlesine ilişkin önce nicel bulgular ve alt problemlere ilişkin nitel bulgular verilmiştir.