Sorunlu Kredilerin Etkiler

Bir kredinin sorunlu hale gelmesi başta bu krediyi veren bankayı çeşitli yönlerden olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Sorunlu kredi oranındaki artışlar dolaylı olarak bankacılık sektörünü ve akabinde tüm ülke ekonomisini menfi şekilde etkilemektedir.

160 _{Faik Çelik, Mehmet Behzat Ekinci, “Türkiye’de Bankacılık Krizlerinin Önlenmesinde Risk}

Yönetiminin Yetersizliği, Stratejik Bir Yaklaşım”, Bankacılık ve Finans Dergisi, Đstanbul, Alkım Ltd.Şti., Mim Ofset, 2002 Yıl :4, Sayı 23, s.17.

161 _{Nihal Sipahi, Problemli Kredilerin Yeniden Yapılandırılması, Uluslararası Uygulamalar ve}

3.3.3.1. Krediyi Kullandıran Bankaya Etkileri

Kredinin sorunlu hale gelmesi bu krediyi kullandıran bankanın mali sonuçlarını menfi yönden etkileyerek, banka açısından önemli örnekleri aşağıda belirtilen bir takım olumsuzlukların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

a. Bankanın Mali Tabloları Üzerindeki Etkileri

Bilindiği üzere kredi verme, bankaların geleneksel ve en önemli

fonksiyonlarının başında gelmektedir. Bankacılık sektöründe son dönemde yaşanan yeniliklerle birlikte çok sayıda yeni finansal enstrüman ortaya çıkmasına rağmen, kredilendirme işlemi halen bankaların asli fonksiyonu olma özelliğini korumaktadır.

Verilen krediler banka bilançosunun aktif tarafında yer almakta ve aktifin önemli kısmını bu krediler teşkil etmektedir. Bu nedenle, bilançonun aktif kalitesinin bozulmaması açısından verilen kredilerin sorunsuz şekilde geri tahsilinin sağlanması son derece önem arz etmektedir. Canlı hesaplarda yer alan ancak sonradan sorunlu hale dönüşen kredi rakamları 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve BDDK düzenlemeleri gereği bulundukları hesaplardan çıkartılarak donuk alacak hesaplarına (Tahsil Olunacak Alacaklar- TOA) aktarılması gerekmektedir. Banka bilançosunda TOA rakamlarının yükselmesi ise bankanın aktif kalitesini bozduğundan bankanın piyasadaki imajını da olumsuz şekilde etkileyecektir.

BDDK tarafından yayınlanan “Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların

Niteliklerinin Belirlenmesi Ve Bunlar Đçin Ayrılacak Karşılıklara Đlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” gereği, bankalar donuk alacak hesaplarına aktardıkları

kredi rakamları için mevzuatta öngörülen tutarlarda özel karşılık ayırmak zorundadırlar. Ayrılan karşılık rakamları da banka bilançosunun gider kalemlerinde yer aldığından banka karının düşmesine, dolayısıyla kar-zarar tablosunun olumsuz şekilde etkilenmesine neden olmaktadır.

TOA rakamının yüksek olması, bankaları sermaye yeterlilik rasyosu noktasında da olumsuz şekilde etkilemektedir. Sermaye yeterliliğinin hesaplanmasında TOA %100 risk ağırlığına sahip aktifler olarak kabul edilmektedir. TOA / Toplam Krediler oranının yüksekliği, sermaye yeterlilik rasyosunun düşük çıkmasına, böylece bankaların daha fazla sermaye bulundurmasına neden olmaktadır.162

b. Sorunlu Kredilerin Bankaya Maliyeti

Risk ve getiri birbirleriyle ters orantılı olduğundan kredi verilirken aşırı derecede riskten kaçınılması beklenen gelirin düşmesine neden olabileceği gibi, fazla riskli işlemlere girilmesi de süreç içerisinde meydana gelebilecek donuk alacaklardan dolayı bankanın gider niteliğinde karşılık ayırmasına ve böylece gelir kaybına neden olabilmektedir. Bu nedenle bir banka en temel fonksiyonlarından birisi olan kredilendirme işlemini yerine getirirken risk ve getiri arasında optimal bir denge sağlamaya çalışmalıdır. Bununla birlikte geri dönüşünde sorun yaşanan veya sorunlu hale gelmiş bulunan kredilerin bankalara olan olumsuz etkileri ve doğurdukları maliyetlerin yüksekliği dikkate alındığında, olası bazı yüksek getirili ancak riski yüksek işlemlerin yapılmaması bankalar açısından daha faydalı olmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalar da dikkate alındığında, sorunlu hale gelen kredilerin bankalara olan maliyetlerini genel olarak aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür.163

- Sorunlu krediler nedeniyle bankanın piyasadaki imajı ve ismi zarar görecek bu da bankanın rekabet şansını ve büyümesini olumsuz yönde etkileyecektir.

- Sorunlu krediler için ayrılan fonlar, daha yüksek getirili alternatif alanlara aktarılamadığından, bankalar açısından gelir kaybı doğacaktır.

162 _{Selimler, a.g.e., s.42.}

163 _{Belkıs Seval, “Sorunlu Krediler”, TBB Eğitim ve Tanıtım Grubu Seminer Notları, Đstanbul, 10-11}

- Sorunlu kredilerin etkin takibi ve izlenmesi için ilave idari ve hukuki giderler ortaya çıkacaktır.

- Sorunlu krediler banka çalışan ve yöneticilerinin motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyerek iş verimlerinin düşmesine neden olacaktır.

- Sorunlu krediler ve bunlar için giderler kaleminde ayrılacak özel karşılıkların yüksekliği banka bilançosunun aktif kalitesini, karlılığını ve likidite yapısını olumsuz yönde etkileyecektir.

3.3.3.2. Reel Sektöre Etkileri

Sorunlu kredilerin artması sonucunda bankalar, mali bünyelerinde meydana gelen olumsuzlukları kontrol altında tutabilmek ve düzeltebilmek için, kredi müşterilerinden alacaklarını en kısa zamanda tahsil etme yoluna gidebilmekte ve yeni kredi imkanı sağlamaktan vazgeçebilmektedirler. Bu durum ise özellikle bankacılığın finansal sistemde büyük ağırlığa sahip olduğu ülkelerde firmaları etkilemek suretiyle ekonomik durgunluğa yol açabilmektedir. Bankaların özellikle kriz dönemlerinde, kredilerinin geri ödenmesini talep etmeleri, mali açıdan henüz sıkıntısı bulunmayan firmaların dahi nakit akışını bozarak likidite sıkıntısına düşmelerine, böylece tüm ekonominin olumsuz yönden etkilenmesine neden olmaktadır. Bankaların kredi taleplerini yanlış değerlendirmeleri ve hatalı kredilendirme yapmaları sonucunda sorunlu kredilerin oluşması ülke kaynaklarının verimsizce değerlendirilmesine de neden olacaktır.164 Bankalar kullandırdıkları krediler için genelde kendi kaynaklarından çok başta mevduat sahibi mudiler olmak üzere başka kaynaklardan istifade etmeleri nedeniyle, vermiş oldukları kredilerde meydana gelecek sorun sadece kendi mali yapıları açısından değil aynı zamanda tüm ekonomi açısından da önemli sıkıntılara yol açabilmektedir.165 Bütün bu sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda, bankacılık sektörü tarafından verilen kredilerin kalitesi gerek sektörün kendisi gerekse tüm ülke ekonomisi bakımından son derece önem arz etmekte, bu da bankaların kredi vermeden

164

Erdal Polat, Türk Bankacılık Sisteminde Problemli Kredileri Önceden Belirleyecek Model Geliştirilmesi Đçin Bir Çalışma, Pamukbank T.A.Ş. Eğitim Yayınları, Đstanbul, 1995, s.5.

165 _{Tuncay Yıldıran, Finansal Piyasalarda Düzenleyici Otoritelerin Entegrasyonu, SPK Yayını: 207,}

önce müşteriler hakkında detaylı bir kredi analizi yapmasını ve sağlam bir teminat almalarını elzem kılmaktadır.

IV. BÖLÜM

TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNDE SEÇĐLMĐŞ BĐLANÇO