5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 51.maddesinde yer alan düzenleme ile bankalarda kredi açma yetkisi banka yönetim kuruluna verilmiş, bu yetkinin kullanımı ve devri konusundaki gerekli düzenlemelerin ise Kurul tarafından yapılacağı belirtilmiştir.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (Kurul) yukarıda yer alan kanun maddesinin kendisine verdiği görev ve yetki doğrultusunda bankalarda kredi açma işlemlerine ilişkin çıkardığı yönetmelik ile gerekli düzenlemeleri yapmıştır.50 Bu yönetmeliğin 5. maddesinde yer alan düzenlemeye göre;
“Bankalarda kredi açma yetkisi esas itibariyle yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu; kredi açma, onay verme ve diğer idari esaslara ilişkin politikaları oluşturmak, bunların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yönetim kurulu kredi açma yetkisini teşkil edeceği kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir. Yönetim kurulunca kredi açılmasında veya yetki devrinde genel müdürlüğün yazılı önerisi aranır. Hesap durumu belgesi alınma zorunluluğu bulunan krediler için, genel müdürlüğün kredi açılmasına ilişkin önerilerinde, kredi talebinde bulunanların mali tahlil ve istihbarat raporlarının ekli olması zorunludur.
Bir gerçek veya tüzel kişiye açılacak kredi sınırının tespitinde, yönetim kurulu, en fazla, kredi komitesine öz kaynakların yüzde onu, genel müdürlüğe yüzde biri tutarındaki kredi açma yetkisini devredebilir. Genel Müdürlük kendisine devredilen kredi açma yetkisini diğer birimleri, bölge müdürlükleri veya şubeleri aracılığıyla da kullanabilir.
50 BDDK, “Bankaların Kredi Đşlemlerine Đlişkin Yönetmelik”, 01/11/2007 tarih ve 26333 sayılı
Yönetim kurulunca yetkinin, kredinin tutarı, cinsi, alınacak teminat başta olmak üzere kredi açılmasında mutaden tespiti gereken hususları içerecek şekilde kapsam ve sınırlarını açık ve ayrıntılı olarak belirlenmiş ve yazılı biçimde, kredi açılmadan önce devredilmiş olması gerekir”.
Kredilendirme sürecinde, kredilendirme işlemine ilişkin yöntem ve tekniklerin uygulanabilmesi için bir organizasyon yapısı ve bu yapının kontrol mekanizmasının oluşturulmuş olması gereklidir.51 Bankalarda kredilendirme işlemine ilişkin örgütsel yapı, bankanın büyüklüğüne, teşkilatının genişliğine ve ihtisaslaşma alanlarına göre bazı farklılıklar göstermekle beraber, temelde benzer bir nitelik taşımaktadır. Bankaların kredi organizasyon şemasında yer alan bölüm veya birimlerini genel olarak aşağıdaki başlıklar altında gruplandırmak mümkündür.
1.4.1. Kredi Sürecinin Şube Boyutu
a. Şube Kredi Komitesi ve Çalışma Đlkeleri
Bankacılık kanunu tarafından kredi açma yetkisi verilen yönetim kurulu bu
yetkisini genel müdürlüğe devredebilmekte, genel müdürlükte kendisine devredilen kredi açma yetkisini şubeler aracılığıyla kullanmaktadır. Şubelere devredilen kredi açma yetkisi ise yapılacak düzenlemeler doğrultusunda şube kredi komitesi tarafından yerine getirilmektedir. Şube tarafından kendisine verilen yetki kapsamında kredi açılması, şube kredi komitesi kararı ile olmaktadır.
Banka uygulamalarında şube kredi komitesinin oluşumu, kadro ve organizasyon durumuna göre bazı farklılıklar göstermekle beraber, genel olarak benzer nitelik taşımakta ve şube müdürünün veya yöneticisinin başkanlığında, krediler servisi ile pazarlama servisi yetkililerinin katıldığı en az üç kişilik bir ekipten oluşmaktadır. Şube kredi komitesi, kredi tahsis ve kullandırımına ilişkin kararlarını oybirliği ile almaktadır.
51 Aras, a.g.e., s.55.
b. Şube Kredi Komitesinin Görev ve Sorumlulukları Şube kredi komitesinin başlıca görev ve sorumlulukları;
- Şube yetkisi kapsamında kalan yeni kredi taleplerini inceleyerek karara bağlamak,
- Şube yetkisini aşan kredi taleplerine ilişkin kredi dosyasını hazırlayarak, yetki grubuna göre bölge müdürlüğüne veya genel müdürlük birimlerine sevk etmek,
- Mevcut kredili müşterilerin kredi yeterlilik durumlarını periyodik olarak değerlendirmek ve kredi onaylarının yıllık aralıklar ile yenilenmesini yapmak,
- Şube, bölge ve genel müdürlük yetkisinde onaylanan kredilere ilişkin kullandırım ve teminat koşullarının yerine getirilmesini sağlamak, bunlardan kaynaklanabilecek riskleri önleyici önlemler almak,
- Kullandırılan kredilerin verimlilik ve güvenlik açısından takibini yapmak, risk görülen kredi dosyalarının tasfiyesine karar vermek, şeklindedir.
1.4.2. Kredi Sürecinin Genel Müdürlük Boyutu
Bankacılık uygulamasında, bankanın büyüklüğüne ve faaliyet gösterdiği alanlara göre genel müdürlük kredi bölümü; Ticari ve Kurumsal Krediler, Bireysel Krediler, Küçük ve Orta Boy Ölçekli Krediler (KOBĐ), Tarımsal Krediler gibi birimlere ayrılmakta, bu birimlerde kendi içerisinde müdürlük ve başkanlıklara ayrılarak, ya genel müdür yardımcısı aracılığıyla ya da doğrudan genel müdüre bağlı olarak faaliyet göstermektedirler.
a. Kredi Tahsis Bölümü
Çalışmada kredi tahsis bölümü başlığı altında ticari ve kurumsal krediler
bölümü/başkanlığı inceleme konusu yapılmıştır. Bu bölümün başlıca görevleri aşağıda açıklanmaktadır.52
- Bağlı şube ve bölgelerden kendi yetkilerini aşması nedeniyle gönderilen kredi taleplerinin genel müdürlük tarafından değerlendirilmesi ve karara bağlanmasına ilişkin gerekli işlemleri yerine getirmek,
- Bankaca açılan ticari kredilerin tahsis, kullandırım ve kontrol işlemlerine ilişkin esas ve usulleri belirlemek,
- Resmi ve ilgili makamlarca yayınlanan krediler konusundaki mevzuat ve talimatların banka teşkilatına duyurulmasına ilişkin gerekli çalışmaları yapmak,
- Ticari kredi türleri ve alınacak teminatlar itibariyle bölge ve şube müdürlüklerinin re’sen kredi açma yetki ve limitlerini belirlemek,
- Genel müdürlük tarafından belirlenen kredi politikasının uygulamaya geçirilmesine yönelik olarak şube ve bölge müdürlükleri ile koordineli olarak çalışmak ve bu birimlere danışmanlık hizmeti sağlamak, şeklindedir.
b. Kredi Pazarlama Bölümü
Ticari ve kurumsal krediler ile ilgili olarak genel müdürlük kredi pazarlama bölümünün/başkanlığının başlıca görevleri şunlardır.
- Bankanın ticari kredilerine ilişkin hedef ve stratejilerini oluşturmak, konulan hedefleri piyasa koşullarına ve bankanın politikalarına göre revize etmek,
- Potansiyel müşterileri belirlemek, müşteri verimlilik analizlerini yapmak ve izlemek, müşteri ihtiyaçlarını tespit ederek bu ihtiyaçlar doğrultusunda yeni ürünler sunmak,
- Müşteri yapısına göre fiyat politikası belirlemek ve bankanın mevduat yapısını takip ederek en uygun kredi fiyatlamasını yapmak,53
- Şubeler ve bölge müdürlükleri ile birlikte, başta genel müdürlük yetkisinde kredilendirilen veya kredilendirilmesi düşünülenler olmak üzere firma ziyaretlerinde bulunarak piyasa ve firmaları yakından takip etmek, şeklindedir.
c. Kredi Đzleme ve Kontrol Bölümü
Kredi izleme ve kontrol bölümünün/başkanlığının başlıca görevleri şunlardır;
- Kullandırılan nakdi ve gayrınakdi kredilerin kredi tahsis koşullarına uygunluğu ile kredi kullandırımlarının banka iç mevzuatı ve diğer yasal mevzuata uygun yapılıp yapılmadığını takip etmek,
- Bankanın kredi portföyünün sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesine ve izlenmesine imkan verecek şekilde, karşılıklar yönetmeliğinde belirtilen hususlar da dikkate alınarak bankanın kredi portföyünü sınıflandırmak ve bu sınıflandırmayı güncel tutmak,
- Risk santralizasyonu kapsamındaki raporlamaları yapmak, ayrıca buradan sağlanan bilgiler ile muhtelif şekilde elde edilen piyasa ve firmalara ilişkin verileri ilgili birimler ile paylaşarak erken uyarı modeline dayalı bir kredi risk izlemesi yapmak, şeklindedir.
d. Takipteki Krediler Bölümü
Takipteki krediler bölümü/başkanlığı; kanuni takibe intikal eden sorunlu kredilerin izlenmesi, bu kredilere ilişkin protokole bağlanma ve taksitlendirme
çalışmalarının yapılması, krediye alınan teminatlarda değişikliğe gidilmesi, Tasfiye Olunacak Alacaklar (TOA) hesaplarında kayıtlı alacakların, yasal yollardan takip, tahsil ve tasfiyesi hususunda yapılacak işlemlerin belirlenmesi konularında çalışmalar yürütür.
e. Genel Müdürlük Kredi Komitesi
BDDK tarafından 01.11.2007 tarih ve 26333 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan, “Bankaların Kredi Đşlemlerine Đlişkin Yönetmelik” hükümlerine göre, banka yönetim kurulunun, krediler ile ilgili olarak vereceği görevleri yapmak üzere, üyeleri arasında seçeceği en az iki üye ile banka genel müdürü veya vekilinden oluşan bir kredi komitesi kurulabilir.
Aynı yönetmelikte kredi komitesinin başlıca çalışma esasları ise aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;
- Kredi komitesi tüm üyelerin katılımı ile toplanır.
- Kredi komitesinin oy birliği ile verdiği kararlar doğrudan, oy çokluğu ile verdiği kararlar yönetim kurulunun onayından sonra uygulanır.
- Yönetim kurulu kredi komitesinin faaliyetlerini denetlemekle yükümlüdür. Yönetim kurulu üyelerinden her biri, kredi komitesinden, komitenin faaliyetleri hakkında her türlü bilgiyi istemeye ve gerekli göreceği her türlü kontrolü yapmaya yetkilidir.
- Kredi komitesi kararları karar defterine kaydedilir. Kredi komitesi karar defteri, yönetim kurulu karar defterinin tabi olduğu usul ve esasa göre tutulur.