SONUÇ VE ÖNERİLER

Ekonomik kalkınma sürecinde tarım sektörü yerini diğer sektörlere verse de önemini kaybetmemiştir ve insanlık varoldukça da önemini koruyacaktır. Ancak zaman içinde tarım sektörünün taşıdığı önem şekil ve boyut da değiştirmektedir. İnsanlık bir yandan açlıkla savaşırken diğer taraftan da dengeli ve yeterli beslenme, sağlıklı beslenme ve organik tarım gibi konulara da yönelerek optimale ulaşma çabasındadır. Tarım sektörü taşıdığı ve daima taşıyacağı önem nedeni ile kesinlikle desteklenme ihtiyacı taşımaktadır. Tarım sektöründe mevcut risk ve belirsizlikler yanında, paranın geri dönüşüm hızının düşük ve sermaye birikiminin yetersiz olması ve ihtiyaç duyulan yatırımların da yapılamaması sektörde teşvik ve destekleri gerekli kılmaktadır.

Son yıllarda gelişen uluslararası koşullar da tarım sektöründe yeni yaklaşımlarla beraber, reform gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu gelişim ve değişim sürecinde küreselleşme, AB üyelik süreci, Dünya Ticaret Örgütü kuralları belirleyici olurken artık piyasa mekanizması dengelerin merkezinde yerini almaktadır. Dolayısıyla ülkeler artık kendine yeterli olma fikrini, uluslararası koşullar gereği karşılaştırmalı üstünlükler esasına göre belirlemektedir.

Uluslar arası tarım politikalarının amaçları olan açlığı önlemek, teknik bilgi ve donanımı yükselterek tarımsal kalkınmayı ve gıda güvenliği oranının yükseltmesi, ticari engellerin kaldırılması, sürdürülebilir tarımsal kalkınmanın sağlanması gibi amaçlar Türk Tarım politikasına da yön vermektedir. Ancak önemli olan ülke koşullarının ve çıkarlarının gözetilerek, toplumun ekonomik ve sosyal yönden en iyi şekilde yararlanabileceği politikaların öncelikle belirlenmesidir. Önerilen ve uygulanacak olan politikalar sorunların kaynağını giderirken, tarım sektörünü de çağın ve rekabet ortamının gereklerini sağlar yapıya da ulaştırmalıdır.

Tarım sektörünün kurumsal nitelikli sorunları için etkili, bürokrasi ve siyasi baskılardan arındırılmış yalın ancak etkili bir organizasyon yapısı kurulması şarttır.

Tarımsal üreticiler ve karar alıcılar arasında, koordineli ve planlı bir çalışmanın bu organizasyon içinde sağlanması önemli bir ihtiyaçtır.

Kurumsal sorunlar giderildikten sonraki aşamada sektörün kayıt altına alınması, sektörün örgütlenmesi ve eğitimi ivedilikle çözüm bekleyen sorunların başında yer almaktadır. Tarım sektörünün kayıt altına alınamaması yapılan desteklemelerin hedef kitleye ulaşmasındaki engelin sürmesi anlamını taşıyacaktır. Kurumsal yapılanma aynı zamanda sektörün içinde bulunduğu sorunların çözümü olacak nitelikteki politikaların da, diğer ilgili kurumlar ile uyumlu şekilde belirlenmesini sağlamalıdır.

Türkiye için, Avrupa Birliği üyeliği ile ilgili her olası ihtimal, ülkenin dinamikleri ile değerlendirilmelidir. Türkiye ulusal ve uluslararası düzeyde kalite ve standartlarını yükseltmesi halinde zaten Avrupa Birliği normlarına ulaşacağı için her alanda pazarlık gücünü arttırma olanağı da bulacaktır.

Türk tarım sektörünün sorunları yapısal niteliklidir. Dolayısıyla yapısal reformlar yapılması öncelikle sektörün sorunlarını giderecek, ardından da ekonomiye ve topluma yönelik dolaylı etkilerini olumlaya çevirecektir. Yapısal reformlar için gerekli olan mali kaynaklardan tasarruf edilmesi sorunların ertelenmesine ve diğer taraftan büyüyerek, çözümden uzaklaşılmasına neden olmaktadır.

Tarım sektörü ile ilgili politikalar belirlenirken para ve maliye politikaları ile uyumlu olmaları da sağlanmalıdır. Türkiye’de yıllardır ihmal edilen ilgili kurumlar arasındaki uyum ve işbirliği sorunu, çözümleri de geciktirmektedir.

Desteklemelerin gerçek üreticiye ulaşmaması veya büyük ölçekli işletmelerin desteklerden daha çok yararlanması sektörün kayıt altına alınamamış olmasından kaynaklanmaktadır. Doğrudan Gelir Desteği (DGD) çiftçiyi kayıt altına alma konusunda yarar sağlasa da arazi sahibi ile araziyi işleyen ayrımını yapamamaktadır. Ortakçılık, kiracılık sorunlarına da çözüm olamayan DGD tarımsal yapıları iyileştirmekten, üretim ve verimlilik artışı sağlayacak teknikleri geliştirmekten, kırsal kesime sosyo-ekonomik anlamda gelişme imkanı vermekten de uzaktır.

DGD, Türk Çiftçisine aynı koşullarda olmadığı gelişmiş ülke çiftçileri ile rekabette destek değil zorlayıcı bir engel olmaktadır. Yüksek verimlilik, ihracat kredi ve sübvansiyonları ile düşen fiyatları sayesinde rekabet üstünlüğüne sahip gelişmiş ülke çiftçilerine karşılık , Türk Çiftçisi yüksek fiyatlarla aşırı destekleniyormuşçasına yanlış bir izlenim Türkiye’de tarım kesimine farklı yaklaşılmasına neden olmaktadır. Aşırı destekleniyor gözüken tarım kesimi Türkiye’de imrenilecek koşulların çok uzağında yer almaktadır.

Tarım kesiminin sorunlarına yönelik çözüm arayışlarında dünyada yaşanan küreselleşme süreci etkili olduğu gibi, ülke içinde karar alıcıların çokluğu ve koordinasyonsuzluğu ayrı bir zorluk oluşturmaktadır.

GATT ve AB ile uyum Türk tarımında da politika belirlemelerinde etkili olmaktadır. GATT ile fiyat ve girdi desteklerinin düşürülmesinin taahhüt edilmesi, tarım politikalarında bağımlılığı da beraberinde getirmiştir. Alınan bu kararlar ile gereksizce verilen tavizler, tarım sektörü ile ilgili geleceği de etkileyecek telafisi zor hatalara yol açmaktadır.

Tarım kesimi ile ilgili her türlü bilgi ve belgenin toplanabileceği, ilgili kurumlar ve kişiler arasında doğru bilgi alışverişinin yönlendirilebileceği, sektörü dünya pazarlarıyla yarışabilecek rekabet yapısına ulaştırabilecek vizyona sahip tek bir karar birimi ihtiyacı da sektörün diğer bir önemli sorunudur.

Türkiye’de tarım kesiminde yaşayanlar ve çalışanlar gelişmelerde daima pasif karaktere sahip olmuşlardır. Oysa ki sorunları en iyi bilenler, uzakta masa başında çalışanlar değil bizzat yaşayanlardır. Çözüm önerileri getirilirken yaşanan sorunların yerinden doğru tespiti ne kadar gerekli ise, uzman kadroların bilimsel ama politik olmayan çözüm önerileri de kaçınılmazdır.

Çözüm arayışlarında ışık tutacak formül, örgütlenme olmalıdır. Örgütlenme ile tarım kesimi kayıt altına girecek, ihtiyaç duyduğu eğitim hizmetlerinden etkin bir şekilde yararlanacak, üretim ve pazarlama konusunda da optimuma ulaşacaktır. Örgütlenme

sektöre aynı zamanda marka, rekabet, verimlilik konularında da günceli yakalama olanağı sunacaktır. Tarım kesiminin örgütlenmesi sektöre politik olarak da güç katacaktır.

Kırsal nüfusun kendi ikametgahlarında kalarak kentin sosyal imkanlarına yakınlaştırılması çok daha yararlı olacaktır. Geleneksel tarımsal üretim kalıpları tarıma dayalı sanayi, hayvancılık, kırsal turizm gibi alternatiflerle zenginleştirilip, bütünleştirilerek düzenlenmelidir.

Tarım kesiminin yeniden yapılandırılması için önemli ölçüde mali kaynak ihtiyacı olduğu bilinmektedir. Parçalı ve küçük ölçekli işletmelerin optimal işletme büyüklüğüne ulaştırılması, sektörün ihtiyaç duyduğu beşeri ve altyapı harcamalarının gerçekleştirilmesi, kayıt ve sosyal güvenlik çalışmalarının tamamlanması ekonomi politikalarının da uygulanması ile gerçekleştirilebilecektir.

Tarım sektörüne yönelik desteklerde para politikası araçlarından tarımsal kredilerin, ilk dönemden başlayarak kısa ve uzun dönemde tarımsal GSMH’yı etkilediği tezin ekonometrik çalışması ile ortaya konmuştur. Dolayısı ile tarımsal krediler, sektörün sorunlarının giderilmesinde belirlenenen amaçlar doğrultusunda yani selektif krediler şeklinde kullanılmalıdır. Üretim planlaması dahilinde belirlenen kalite ve özelliklerde üretim yapan örgütlü üreticiye yönelik kredi uygulamaları gibi, küçük ve çok parçalı işletmelerin uygun ölçeğe ulaştırılması amacı ile verilecek krediler tarım politikası amaçlarına ulaşılmasında daha etkili olabilecektir.

Merkez Bankası, kredi politikalarını belirlerken ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlayarak sektöre yön vermelidir. Türkiye’de sektöre aktarılacak krediler açısından yaşanan finansal problemlerle ilgili olarak IMF’den yapısal uyum önlemleri çerçevesinde kullanılacak krediler, Dünya Bankası’ndan kullanılacak uyum ve yatırım kredileri de yararlı olabilecektir.

Tarımsal kredilerin sektöre aktarılmasında piyasa ekonomisi koşullarını bozmayacak biçimde, üretici örgütlerine yönelik kredi uygulaması sektörün kayıt

sorununu da çözeceği gibi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri ile bütünleştirilerek daha etkin hale getirilebilecektir.

Yapılan ekonometrik çalışmada diğer para politikası araçları olarak belirlenen çiftçinin eline geçen fiyatlar endeksi, döviz kuru ve faiz oranları GSMH üzerinde tarımsal krediler kadar etkili bulunmadığından, tarımsal desteklemede selektif kredilere ağırlık verilmesi daha etkili olabilecektir.

Maliye politikası araçlarından üreticilere yapılan doğrudan ödemelerin ilk dönemden başlayarak etkili olduğu görülmüştür. Sabit sermaye yatırımlarının etkisinin ise yok denecek kadar az düzeyde olduğu belirlenmiştir.

Sektörün belirlenen sorunlarının çözümü ve belirlenen amaçlarının gerçekleştirilmesinde maliye politikası araçları son derece önemli bir role sahiptir. Dünya Ticaret Örgütü tarafından serbest bırakılan kırsal kesimin geliştirilmesi amacına yönelik, verimliliği arttıracak ar-ge çalışmaları ile ekim alanı, verim ve hayvan sayısına göre verilecek destekler sektörün hem ekonomik, hem de sosyal açıdan gelişmesine olanak sağlayacaktır.

Maliye politikaları kamu harcamalarının sektörün eğitim, örgütlenme ve altyapı alanındaki reformlarının gerçekleştirilmesine yönelik kullanımı kısa vadede etkili olabilecek, sektöre verimlilik ve gelişmede olumlu ivmeyi sağlayabilecektir.

Maliye politikası araçlarından kamu harcamaları, genel olarak refah düzeyini arttırıcı etki de yaratabilmektedir. Devlet tarafından yapılan harcamalar bazı ekonomik birimler açısından gelir oluştururken, diğer taraftan da toplumsal bazı ihtiyaçları karşılayarak yaşam kalitesini olumlu etkiler. Bu açıdan yaklaşıldığında kamu harcamalarının tarım sektörüne yönelik altyapı harcamalarında kullanılması, kırsal kesimde yaşayanlara hem ekonomik, hem de sosyal fayda sağlayabilecektir.

Kırsal kesime yönelik olarak yapılacak sulama kanalları ve yol yapımı, eğitim- öğretime ilişkin v.b. yatırımlar tarım sektöründe verimliliği ve üretimi arttıracağı gibi, dolaylı olarak sektörün gelirini de artırabilecektir.

Maliye politikası da , para politikası gibi Türkiye’de küçük ve çok parçalı tarım işletmelerinin optimum işletme büyüklüğüne ulaştırılması amacı ile kullanılabilir. İşletme büyüklüğünü arttırma amacında olan üreticilere verilecek selektif krediler, üretim planlaması dahilinde, örgütlü ve uygun işletme ölçeğinde üretim yapan işletmelere yönelik verilecek desteklerle bütünleştirilmelidir. Bu şekilde para ve maliye politikasının, tarım politikası ile belirlenen işletme yapılarının iyileştirilmesi gibi ortak bir amaca yönelik olarak kullanılması, uygulamaların başarısını da arttırabilecektir.

Amaçlanan hedeflere ulaşılmasında para ve maliye politikalarının tarım politikaları çerçevesinde şekillendirilerek, aynı yönde, birbirleriyle uyumlu ve tamamlayıcı şekilde kullanılması Türkiye’de tarım sektörünün sorunlarının çözümünde belirleyici hareket noktasını oluşturmalıdır.

Belirlenen amaçların gerçekleştirilebilmesi için tek elden yürütülecek tarım politikalarının , maliye ve para politikaları ile; üretim planlaması dahilinde, verimlilik çerçevesinde, rekabet ilkesine göre, piyasa dengesi içinde, sürdürülebilir ve ekolojik dengeyle uyumlu, kendine yeterlik potansiyelinin değerlendirilmesi açısından ele alınması halinde tarım sektörünün ekonomiye katkısı olumlu yönde gelişme imkanı bulacaktır.

KAYNAKÇA

ALKİN K., UZUNOĞLU İ. S., GÜRLESEL C. F., CİVELEK U., 2000, “Tarım Kesiminde Yeniden Yapılanma”, İstanbul, İTO Yayın No: 2000-52.

AKDOĞAN A., 1997, “Kamu Maliyesi”, Ankara, Gazi Kitapevi, Altıncı Baskı.

AKTAN R., 1972, “Türkiye İktisadı”, Ankara, Sevinç Matbaası.

AREN S., 1992, “İstihdam Para ve İktisadi Politika”, Ankara, Savaş Yayınları, Onuncu Baskı.

ARICAN E., 2005, “Relation Between Financial Liberalization and Foreign Currenc Crises in Turkey: An Applications in Terms of Foreign Currency Crises (1990-2004)”, Journal of American Academy of Business, Cambridge; september 2005; 7,2; ABI/INFORM Global.

ATAÇ B., 1991, “Maliye Politikası”, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Vakfı Yayınları No:86, İkinci Baskı.

ATTİLA İ., Mart-Aralık 1994, Maliye Dergisi, Ankara, Maliye Bakanlığı Yayını, Sayı:117.

AYDIN S., KÖSTEPEN C., 2003, “AB Tam Üyeliğinin Türkiye Vatandaşlarına Sağlayacağı Faydalar”, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, No:173.

AYSU A., 2001, “Türkiye’de Tarım Politikaları”, Yapım Yayın.

BAŞKAYA F., 2000, “Kalkınma İktisadının Yükseliş ve Düşüşü”, Ankara, İmge Kitabevi, 3. Baskı.

BULUTAY T., TEZEL Y.S., YILDIRIM N., 1982, “Cumhuriyet Döneminin İktisat Tarihi (1923-1950)”, Ankara, Yurt Yayınevi.

BULUTAY T., 1998, “Türkiye’de Tarımsal Yapı ve İstihdam”, Ankara.

ClARIDA R. H., October 2001, “The Empiries of Monetary Policy Rules In Open Economies”, International Journal of Finance and Economics: 6.

COLLIER P., GUNNING J. W., 1999, “The IMF’S Role In Structural Adjustment”, The Economic Journal, 109 (November).

CURA K., 1998, “Türkiye’de 1980 Sonrası İzlenen Para Politikası”, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler MYO Dergisi, Sayı:1.

DELONG Y.B., 2002, “Macroeconomics”, New York, McGraw – Hill Irwin. DEMİR G., 1999, “Asya Krizi ve IMF”, İstanbul.

DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI, 2000, “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Tarımsal Politikalar ve Yapısal Düzenlemeler Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, DPT: 2516-ÖİK:534, Ankara.

DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI, 2004, “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001- 2005)”, 2004 Yılı Programı.

DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI, 2005, “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001- 2005)”, 2005 Yılı Programı.

DİNLER Z., 2000, “Tarım Ekonomisi”, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, Beşinci Baskı. DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ, Ocak 2001, “İstatistik Göstergeler 1923-1998”, DİE Matbaası, Ankara.

DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ BAŞKANLIĞI, 2002, “Fiyat İndeksleri ile İlgili Açıklama”, Basın Bülteni. Ankara.

DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ, Haziran 2002, “Fiyat İndeksleri ve Enflasyon”, Ankara, DİE Matbaası, Sorularla İstatistikler Dizisi 7.

DEVLET İSTATİSTİK ENSTİTÜSÜ, 2004, Türkiye İstatistik Yıllığı 2004, Ankara. DOĞAN S., BOZKURT H., 2004, “Eğitim Büyüme İlişkisi ve Türkiye için Kointegrasyon Analizi”, http://www.bilgiyönetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=225 22.08.2004.

ECEVİT C.M., 1999, “Kırsal Türkiye’nin Değişim Dinamikleri”, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları / 2310.

EĞİLMEZ M., KUMCU E., 2002, “Ekonomi Politikası”, İstanbul, Om Yayınevi, Üçüncü Baskı.

EKER A., ALTAY A., SAKAL M., 2004, “Maliye Politikası”, İzmir, Dördüncü Baskı. EKİN N., Haziran 1997, “Küresel Bilgi Çağında Eğitim-Verimlilik İstihdam”, İstanbul, Mega Ajans, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1997-43.

ERAKTAN G., 2001, “Tarım Politikası Temelleri ve Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikası”, İstanbul, Uzel Yayınları.

ERAKTAN G., ABAY C., MİRAN B., OLHAN E., 2004, “Türkiye’de Tarımın Teşvikinde Doğrudan Gelir Desteği Sistemi ve Sonuçları”, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 2004-53.

ERDOĞAN N., 2002, “Dünya ve Türkiye’de Tarımın Finansmanı”, Ankara, Ziraat Matbaacılık A.Ş.

ERGİNAY A., 1994, “Kamu Maliyesi”, Ankara, Savaş Yayınları, Onbeşinci Baskı. ERKAN H., 1987, “ Sosyal Piyasa Ekonomisi ”, İzmir.

ERKAN H., 1990, “Ekonomi Politikasının Temelleri”, İzmir, Aydın Yayınevi, İkinci Baskı.

ERTEK T., 1996, “Ekonometriye Giriş”, İkinci Baskı, Beta Basım, İstanbul.

FU D., TAYLOR L.L., YÜCEL M.K., January 2003, “Fiscal Policy and Growth”, Federal Reserve Bank of Dallas Research Department, Working Paper 0301.

GÖRGÜN S., 1939, “Atatürk Dönemi Maliye Politikası 1923-1938”, Ankara, Yapı Kredi Bankası Yayını, Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi Semineri.

GREENE H.W., 2000, Econometric Analysis, Fourth Edition, Prentice-Hall, Inc., New Jersey.

GRIFFITHS W. E., HILL R.C., JUDGE G. G., 1993, “Learning and Practicing Econometrics”, John Willey&Sons Inc.

GUJARATI D. N., Ekim 1999, “Temel Ekonometri”, (Çevirenler: Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen), Literatür Yayınları: 33, Literatür Yayıncılık, İstanbul.

GÜNAYDIN G., YENTÜRK N., YELDAN E., SOMEL C., 2004, “Türkiye Ekonomisi”, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayın No:1579.

HALAÇ U.– KUŞTEPELİ Y., Bahar 2003, “Türkiye’de Para Dolanım Hızı İstikrarı”,

G.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, C: 5, S: 1.

HSING Y., HSIEH W. J., 2004, “Impacts of Monetary, Fiscal und Exchange Rate Policies on Qutput in China: A Var Approach”, Economics of Planning; 37.

http://www.fsa.usda.gov/ny/

INTERNATIONAL MONETARY FUND, 11 April 2001, “Financing the Fund’s Operationss Review of Issues”.

İLKİN S., TEKELİ İ., 1981, “Para ve Kredi Sisteminin Oluşumunda Bir Aşama” Ankara, TCMB Yayını.

İMREN A., AKMAN V., 1994, “Enflasyon”, İstanbul, Era Yayıncılık, Era Ekonomi Dizisi:2.

İSTANBUL TİCARET ODASI, 2004, “Ekonomik Rapor” Yayın No: 2004-38, Can Ajans, İstanbul.

İSTANBUL TİCARET ODASI, 2005, “Rakamlarla Türkiye Ekonomisi”, Yayın No: 2005-19.

IŞIĞIÇOK E. 1994, “Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi”, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No: 94, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa.

IŞIĞIÇOK E., ZENGİN H., KURT S., 1994, “İMKB’nin Zayıf ve Yarı Güçlü Formda Etkinliğinin Ekonometrik Analizi”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi ,Cilt.6,Sayı:21.

İŞGÜDEN T., AKYÜZ M., 1990, “Uluslararası İktisat”, İstanbul, Evrim Kitapevi, İktisat Dizi No:4, Yayın No:33.

KARSLI M., 1989, “Sermaye Piyasası Borsa Menkul Kıymetler”, İstanbul, İkinci Baskı.

KARLUK R., 2002, “Türkiye Ekonomisi”, İstanbul, Beta Yayıncılık, Yedinci Baskı. KAZGAN G., 1999, “Tanzimat’tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi”, İstanbul, Akdeniz Yayıncılık.

KAZGAN H., ÖZTÜRK M., 2000, “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası”, Creative Yayıncılık, TCMB.

KHAN A., KİNG R. G., WOLMAN A. L., 2003, “Optimal Monetary Policy”, Review of Economic Studies 70.

KILIÇBAY A., 1991, “Türk Ekonomisi”, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, No:263-19.

KİBRİTÇİOĞLU A., KİBRİTÇİOĞLU B., (Nisan 1999) “Ham Petrol ve Akaryakıt Ürünü Fiyat Artışlarının Türkiye’deki Enflasyonist etkileri”, T.C.Hazine Müsteşarlığı Araştırma-İnceleme Dizisi No: 21, Hazine Müsteşarlığı Matbaası, Ankara.

KİP E., 1991, “Tarım Ürünleri İç ve Dış Piyasalarındaki Gelişmeler”, Ankara, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yayınları:1991/2, 1980-1990 Türkiye Tarım Sempozyumu. KLIESEN K. L., POOLE W., 2000, “Agriculture Qutcomes and Monetary Policy Actions: Kissin’ Cousins?”, Federel Reserve Bank of St. LOUIS, May/June 2000.

KOUTSOYİANNİS A., 1989, “Ekonometri Kuramı”, (Çevirenler: Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen, Verso Yayıncılık, Ekim 1989, Ankara.

KURT S., 2001, “Tarımda Üretim Planlaması ve Alternatif Ürün Projesi”, Ankara, Türk Koop. Sayı:351.

KUTLAR A., 2000, “Ekonometrik Zaman Serileri”, Gazi Kitabevi, Ankara.

KUTLU Ü. B., Mart-Nisan 2002, “e -Tarım ve 2023 Yılı Tarımının Geleceğine Yeni Bir Işık: Çiftçi Kayıt Sistemi”, Türk Tarım dergisi, Sayı:144.

LEHMAN E., 1980, “Capital, credit and the Banking System, a Historical Approach, the Foeder Institute for Economic Research”, Telaviv University.

LEITE S.P., 1992, “Monetary Policy Instruments”, IMF Monetary and Exchange Affairs Department.

LIDA Y., HARADA Y., 2004, “Japan’s Great Stagnation: An Interpretation Using Vector Autoregression Models”, ESRI International Workshop, Beginning of The New Growth, September 3.

LUCIO J. J., IZQUIERDO M., 2002, “Local Responses to a Global Monetary Policy: The Regional Structure of Financial Systems”, Journal of Economic Studies; 29, 2/3; ABI/INFORM Global.

MISHKIN S. F., October 2002, “The Role of Qutput Stabilization In The Conduct of Monetary Policy” Nber Working Paper Series, Working Paper 9291, Cambridge.

MISHKIN S. F., SAVASTANO M. A., October 2001, “ Monetary Policy Strategies for Latin America” Policy Research Working Paper 2685.

NGUYEN D., 2000, “The Plusibility of Agriculture-Led Development”, Review of Development Economics, 4 (2).

OECD, 1994, “Ülke Tarım Politikaları ve Ticareti”, Paris, Ülke Raporu Türkiye. OECD, 2004, Agricultural Policies 2004, Ata Glance.

OECD, 2005, Agricultural Policies in OECD Countries: Monitoring and Evaluation 2005, Paris.

OĞUZHAN A., 2005, Basılmamış Ders Notları, Edirne.

ORHAN O. Z., 1999, “Türkiye’de Tarımsal Destekleme ve Taban Fiyatları Politikası”, İstanbul, ITO Yayın No:1999-62.

OLALI H., DUYMAZ İ., 1987, “Tarımın Türk Ekonomisindeki Yeri ve Ekonomik Gelişmeye Katkısı”, İzmir, İzmir Ticaret Borsası Yayınları No: 28.

ÖÇAL T. ÇOLAK F.Ö., TOGAY S., ESER K., 1997, “Para Banka”, Ankara, Gazi Kitabevi.

ÖÇAL T., ÇOLAK Ö. F., 1999, “Para Banka”, Ankara, Gazi Kitabevi.

ÖNDER T., 2005, “Para Politikası: Araçları, Amaçları ve Türkiye Uygulaması”, Ankara, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB, Piyasalar Genel Müdürlüğü.

ÖZKAZANÇ Ö. EREN E., PARASIZ M.İ., YILDIRIM K., 2003, “İktisat Teorisi”, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayını No:1456.

PAKDEMİRLİ E., Ekim 2002, “Cumhuriyet Döneminin Ekonomik Büyüklükleri (1923- 2002)”, Ankara, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.

PARASIZ İ., 1996, “Para Politikası”, Bursa, Ezgi Kitapevi, Dördüncü Baskı. PARASIZ İ., 1997 “Modern Büyüme Teorileri”, ”, Bursa, Ezgi Kitapevi. PARASIZ İ., 1998, “İktisat ve İstikrar Politikaları”, ”, Bursa, Ezgi Kitapevi.

PEHLİVAN O., 2000, “Kamu Maliyesi”, Trabzon.

PEHLİVAN O., 2003, “Kamu Maliyesi”, Trabzon, Derya Kitabevi.

RODRİK D., October 2003, “Growth Strategies”, NBER Working Paper Series, Working Paper 10050, Cambridge.

SALVATORE D., DİULİO E. A., 1988, “İktisat”, İstanbul, Alfa Basım Yayım Dağıtım, Beşinci Baskı, (Çeviren Aziz Konukman ).

SAVAŞ V., 1998, “Politik İktisat”, İstanbul, Beta Yayım, Üçüncü Baskı.

SELLIN P., RIKSBANK S., 2001, “Monetary Policy and The Stock Market: Theory and Empirical Evidence”, Blackwell Publishers Ltd., Journal of Economic Surveys, Vol.: 15, No: 4.

SEMMLER W., ZHANG W., 2004, “Monetary and Fiscal Policy Interactions in the Euro Area”, Empirica: 31.

SERTER N., 1993, “Genel Olarak ve Türkiye Açısından İstihdam ve Gelişme”, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Basımevi, Üniversite Yayın No:3697, Fakülte Yayın No: 540.

SEYİDOĞLU H., 1997, “Uluslararası Finans”, Güzem Yayınları, İstanbul.

SINGER M., 1977, “The Economic Advance of Turkey 1938-1960”, Ankara, Turkish Economic Society.

SİMSAROĞLU U., 28-29 Nisan 2002, “Pamuğun Pazarlanmasında Ticaret Borsalarının Rolü”, Diyarbakır, Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu.

.

SOYLU H., 1997, “Türkiye’de Senyoraj Gelirleri ve Bütçe Açıkları”, İstanbul, Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 81.

SVENSSON L. E. O., February 2003, “Monetary Policy and Real Stabilization”, NBER Working Paper Series, Working Paper 9486, Cambridge.

ŞAHİN H., 2000, “Türkiye Ekonomisi”, Bursa, Ezgi Kitabevi.

ŞAHİN H., 2002, “Türkiye Ekonomisi”, Bursa, Ezgi Kitabevi, Yedinci Baskı.

TCMB Basın Duyurusu, 2 Ocak 2002, “2002 Yılında Para ve Kur Politikası ve Muhtemel Gelişmeler”, Sayı:2002-1.

T.C. MERKEZ BANKASI, 2005, “Para Politikası Raporu”, 2005-II..

TİLMAÇ F., ÇAKAR M., 2003, “Tarımsal Teknoparklar”, İstanbul, İTO Yayın No: 2003-49.

TODARO M. P., 1977, “Economics for Developing World”, London, Longman Group Lim., pp.: 202.

Belgede Türkiye'de uygulanan para ve maliye politikalarının tarımsal üretime olan etkilerinin ekonomik analizi (sayfa 184-200)