Son Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin İran’ı Terk Etmesinin

İran monarşisinin son monarkı olan Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin İran’ı terk etmesi Türk Basınına şu şekilde yansımıştır:

Akşam Gazetesi, “Şah Gizlice Ayrıldı” manşeti attıktan sonra haberi şu şekilde vermiştir:“Muhalefetten gelen baskılara dayanamayan İran Şah’ının İran’ı

gizlice terk ettiği açıklanmıştır. Şah’ın ayrılmadan Tahran’ın Mehrabad Havaalanı’nda yapacağı önceden bildirilen basın toplantısı ise iptal edilmiştir. Şah’ın ülkeyi terk ettiğinin duyulması üzerine İran’ın tüm kentlerinde halk sokaklara dökülerek bayram yapmaya başlamıştır. Şah, İran Hava Yolları’na bağlı özel uçağı ile Tahran’ın Mehrabad uluslararası havaalanından saat 11.45’te ayrılmış ve

363 _{Milli Gazete,} “Humeyni: Şah İran’dan Gidecek ve İslam Devleti Kurulacak”, 8 Ocak 1979, s.1. 364 _{Cumhuriyet Gazetesi,} “Tahran’da 100 Bin Kişi Gösteri Yaptı”, 15 Ocak 1979, s.3.

365Van Postası Gazetesi, “Şah İran’ı Terk ediyor”, 16 Ocak 1979, s.1. 366 _Cleveland, Modern Ortadoğu… s.474.

115

15:00’da Mısır’ın Assuan kentine inmiştir. Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, İran Şahı’nı Assuan Havaalanı’nda görkemli bir askeri törenle karşılamıştır. Kahire’den verilen haberlere göre Şah, Mısır’da memnunlukla karşılanmıştır. Mısır Hükümeti yetkilileri, Şah’ın hala İran’ın tek yasal yöneticisi olarak kabul edildiğini, dolayısıyla ziyaretinin rahatsızlık verici bir yanı bulunmadığını belirtmiştir. Şah, Sedat ile iki saat görüştükten sonra uçağı ile Amerika’nın Los Angeles kentine hareket etmiştir.”367

Cumhuriyet Gazetesi, “Şah, İran’ı Gizlice Terk Etti” manşetini atıp Şah’ın ülkeyi terk etmesi hakkında şunları yazmıştır: “İran halkının aylardır sürdürdüğü

mücadele başarıya sonunda ulaşmış ve Şah Rıza Pehlevi dün ülkeyi gizlice terk etmiştir. Şahpur Bahtiyar hükümetinin dün parlamentoda güven almasından hemen sonra Şah’ın ülkeden gizlice ayrıldığı bildirilmiştir. Şah’ın yapacağı basın toplantısı da son anda iptal edilmiştir. Bahtiyar hükümeti dün parlamentoda yapılan oylamada 13 çekimser, 43 aleyhte oya karşı 149 oyla güvenoyu almıştır. Şah, parlamentodaki güven oylamasından hemen sonra ülkeyi gizlice terk etmiştir. Şah önceden belirtildiği gibi Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ile görüşmek üzere Assuan kentine gitmiştir. Dün yerel saatle 13:15’te ülkeden ayrılan Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin uçağın merdivenlerini çıkarken ağladığı bildirilmiştir. Şah Rıza Pehlevi ülkesinden ayrılırken kendisini Başbakan Şahpur Bahtiyar, Saray Nazırı, Meclis ve Senato Başkanları ile iki İranlı gazeteci uğurlamıştır. Şah ülkesine ne zaman döneceğinin belli olmadığını söylemiş ve bu sağlık durumuma bağlı demiştir. Şah’ın ülkeyi gizlice terk etmeye hazırlandığına ilişkin belirtiler dün sabah erken saatlerde göze çarpmış, daha önce yapılacağı açıklanan basın toplantısı beklenmedik biçimde iptal edilmiş ve toplantı için özel bir otobüsle havaalanına getirilen gazeteciler aynı otobüsle otellerine geri götürülmüşlerdir.368 Bu arada sekiz helikopterin Şah’ı ülke dışına götürmek için bekleyen uçağın yanına indiği görülmüştür. Havaalanı ise çok sayıda asker tarafından sarılmıştır.369

Milli Gazete, “Şah İran’ı Terk Etti” manşetini atıp haberin içeriğini şu şekilde vererek okurlarını bilgilendirmiştir: “İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi dün

saat 11:45’te Tahran Milletlerarası Havaalanı’ndan ayrılarak uçakla Mısır’a

367Akşam Gazetesi, “Şah Gizlice Ayrıldı”, 17 Ocak 1979, s.1.

368 _{Cumhuriyet Gazetesi,} “Şah, İran’ı Gizlice Terk Etti”, 17 Ocak 1979, s.1. 369 _{Cumhuriyet Gazetesi,} “Şah, İran’ı Gizlice”, 17 Ocak 1979, s.11.

116

gitmiştir. Mısır’ın Assuan şehrinde Enver Sedat tarafından karşılanan İran Şahı Pehlevi, Sedat ile bir müddet görüşmüştür. Tahran’ın Merhabad Havaalanı’na helikopterle gelmeden önce saray görevlileri ile vedalaşan Şah’ın İran’dan ayrılmadan beraberinde İran toprağı götürdüğü bildirilmektedir.370İran Hava Kuvvetlerine ait bir jet uçağı ile İran’dan ayrılan Şah’ın beraberinde İmparatoriçe Farah Pehlevi ve yüksek seviyedeki saray yetkililerinin bulunduğu açıklanmıştır. Şah’ın Amerika’ya geldikten sonra kız kardeşinin Beverly Hills’deki villasında kalmayacağı öğrenilmiştir. Ancak Şah’ın nerede kalacağı konusu henüz açıklığa kavuşmamıştır. Bu arada bazı söylentilere göre Şah’ın kız kardeşi Prenses Şems, Meksika’nın Acapulco kentinde deniz kıyısında bir villa satın almak üzere teşebbüste bulunmaktadır. Villa, sinema aktrisi Merle Oberon’un eski kocasına aittir ve 1.5 milyon dolara satılacaktır.”371

Van Postası Gazetesi, “İran Şah’ı 37 Yıldan Beri Hükmettiği Tahtını ve

Ülkesini Bırakarak Mısır’a Gitti”, manşetini atmış ve şunları yazmıştır: “İran Şahı Rıza Pehlevi bir müddet tedavi olmak ve istirahat etmek gerekçesiyle dün öğle üzeri kendi kullandığı bir uçakla ailesi ile birlikte Tahran’ı terk ederek Mısır’ın Assuan kentine gitmiştir. Burada Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ile bir görüşme yapacak olan Şah oradan bir Avrupa kentine gidecek, oradan da bilahare Birleşik Amerika’ya gidecektir. Şahpur Bahtiyar’ın başkanlığındaki yeni İran Hükümeti de dün Millet Meclisinde güvenoyu almıştır. Şah’ın İran’ı terk etmesi üzerine Tahran’da ve diğer kentlerde sokaklara dökülen yüzbinlerce İranlı sevinç gösterilerinde bulunmuştur. Paris’te bulunan Dini Lider Humeyni verdiği demeçte İran’da kendisinin başkanlığında yeni bir hükümet kurulacağını ve kendisinin de birkaç gün içinde İran’a döneceğini bildirmiştir.”372

İran monarşisinin son monarkı konumundaki Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin İran’ı terk ederek yurtdışına gitmesi olayı Türk Basınındaki bazı gazetelere olan yansımaları ele alınmıştır. Gazeteler tarafından ele alınan bu olay incelendiğinde ise:

370 _{Milli Gazete,} “Şah İran’ı Terk Etti”, 17 Ocak 1979, s.1. 371 _{Milli Gazete,} “Şah İran’ı”, 17 Ocak 1979, s.7.

372Van Postası Gazetesi, “İran Şah’ı 37 Yıldan Beri Hükmettiği Tahtını ve Ülkesini Bırakarak Mısır’a

117

Akşam Gazetesi: Şah’ın ülkeyi hangi tarihte ve hangi havaalanından terk ederek yurt dışına çıktığını ve nereye gidip kimler tarafından karşılandığını resmi bir dille anlatmaya çalışan Akşam Gazetesi ayrıca Şah’ın gidişine sevinen göstericilerden de bahsetmiştir. Gazete bu önemli hadiseyi birinci sayfada vererek olayı okurlarına duyurmuştur

Cumhuriyet Gazetesi: Göstericileri destekleyen bir üslup kullanan Cumhuriyet Gazetesi, Şah’ın İran’ı terk etmesi olayını detaylı bir şekilde ele almıştır. Gazete ayrıca Şah’ı uğurlayan ekip hakkında da bilgi vermesinin yanı sıra Şah’ın uçak merdivenlerine çıkarken ağladığını da iddia etmiştir. Öte yandan yeni Başbakan Şahpur Bahtiyar Hükümeti’nin güvenoyu meselesini de ele alan gazete bu haberin bir kısmını birinci sayfada verirken geri kalan kısmını ise yedinci sayfada vermiştir.

Milli Gazete: Sade ve tarafsız bir üslup kullanan Milli Gazete, Şah’ın ülkeyi terk etme olayı hakkında gerekli bilgiler verdikten sonra Şah’ın kimler ile birlikte ve nerelere gideceği meselelerine de değinmiştir. Gazete bir de Şah’ın kız kardeşinin Meksika’da Bakmayı düşündüğü bir villaya da değinmiştir. Milli Gazete de Cumhuriyet Gazetesi gibi olayın bir kısmını birinci sayfada verip geri kalan kısmını ise yedinci sayfada vermiştir.

Van Postası Gazetesi: Van’ın yerel gazetesi olan Van Postası Gazetesi ise sınırında bulunduğu İran’daki bu meseleyi tarafsız ve resmi bir şekilde ele almıştır. Gazete Şah’ın sağlık problemleri nedeni ile İran’ı ter ettiğini ve Mısır’a bir ziyaret gerçekleştirdiğinden bahsetmiştir. Bahtiyar Hükümeti’nin güvenoyu meselesine de değinen gazete, ayrıca Humeyni’nin verdiği demeçten de bahsetmiştir. Van Postası Gazetesi bu olayı ilk sayfada vererek duyurmuştur.