Rex Sineması Faciasının Türk Basınına Yansıması

377 kişinin feci bir şekilde yanarak can verdiği ve ardından yaşanan olaylar, Türk basınına şu şekilde yansımıştır: Akşam Gazetesi: “İran’da Sabotaj, Sinema

Yakıldı 377 Kişi Yanarak Öldü” manşetini atarak şöyle devam etmiştir: “Cumartesi gecesi İran’ın güneyindeki Abadan kentindeki Rex Sinemasına benzin dökülerek yakılmış ve sinemayı yakanlar sinemanın dört çıkış kapısını da kilitlemiş oldukları için sinemada bulunan kadın, erkek ve çocuklardan oluşan 377 kişi yanarak ölmüşlerdir. Olay üzerine İran radyosu müzik yayınını keserek ‘Ulusal Yas’ ilan etmiştir. Radyo ‘1000 yıllık bir düşman bile kundakçıların bu masum 377 kişiye yaptığını yapmazdı’ demiştir. Sinemadan canlı olarak ama ağır yanık yaralarıyla ancak 10 kişi kurtulabilmiştir. Olayın görgü tanıkları, sinemanın yakılmasındaki süratten ve hiç kimsenin fark edemediği biçimde binanın her tarafına benzin dökülmüş olmasından söz ederek yangının profesyonel kundakçılar tarafından çıkarıldığını ileri sürmüşlerdir.285 Görgü tanıkları yangının birden başladığını ve yüzlerce kişinin çığlıklar atarak dışarı çıkmak istediklerini ancak hararetin fazlalığından kapılardaki çeliğin erimiş olabileceğini ve bu nedenle kapıların açılamadığını söylemişlerdir.”286

Cumhuriyet Gazetesi: “Abadan’da Bir Sinema Yakıldı, 377 Kişi Öldü” manşetini atarak, olayı şu şekilde ele almıştır: “Basra Körfezi’nin kuzey kıyısında

bulunan İran’ın başlıca petrol kentlerinden Abadan’da Rex Sineması önceki gece ateşe verilmiş ve 377 kişi feci bir şekilde yanarak ölmüştür. Ölenlerin çoğu gençlerdir. Feci yangından 10 kişi de yaralanarak kurtulmuştur. Hükümet olaydan sonra yaptığı açıklamada yangından aşırı dinci tedhişçileri sorumlu tutmuştur. Tedhişçiler Rex Sineması’nın çevresine yüksek oktanlı benzin dökerek ateşe vermişlerdir. İlk yapılan açıklamada sinema kapılarının dıştan kilitlendiği bildirilmişse de daha sonra kapıların kilitlenmediği anlaşılmıştır. Abadan’daki Rex Sineması, 6 Ağustos’ta Ramazan’ın başlamasından bu yana yakılan altıncı sinemadır. İran’da aşırı dinciler

284 _Dabashi, İran: Ketlenmiş… s.174.

285Akşam Gazetesi “İran’da Sabotaj, Sinema Yakıldı 377 Kişi Yanarak Öldü”, 21 Ağustos 1978, s.1. 286Akşam Gazetesi “İran’da Sabotaj”, 21 Ağustos 1978, s.7.

87

sinema, televizyon, tiyatro ve alkollü içkilerin satılmasına karşı çıkmakta, bunların yasaklanmasını istemektedirler. Ülkede sağcılarla solcuların Şah’a karşı bu yılbaşından beri sürdürdükleri gösterilerde 150’den çok insan ölmüştür. Yangının sorumluluğunu henüz kimse üstlenmemiştir. Polis yetkilileri soruşturmayı sürdüklerini bildirmişlerdir. Yangın olayı Abadan kentinde halkın büyük tepkisine yol açmış ve kurbanların yakınları öfkeli gösteriler düzenleyerek sorumluların yakalanıp cezalandırılmasını istemişlerdir. Kuzistan eyaleti Genel Valisi ise Abadan’a giderek ölenlerin ailelerine Şah’ın derin üzüntüsünü ve başsağlığı mesajını iletmiştir.”287

Hürriyet Gazetesi “İran’da Korkunç Sabotaj, 377 Kişiyi Sinemada Yaktılar” manşeti ile olayı şöyle anlatmıştır: “İran’da bir süreden beri devam eden tedhiş

olayları doruğuna ulaştı ve petrol limanı Abadan şehrinde kalabalık bir sinemasının tedhişçiler tarafından yakılması sonunda, içeride bulunan 377 kişi tüyler ürpertici bir şekilde yanarak can verdi. 200 kişinin de yaralanarak kurtulduğu bildirildi. Tarihteki en büyük ve en korkunç facialarda biri olarak kabul edilen Rex Sineması’nın kimler tarafından ve ne maksatla yakıldığı öğrenilemedi.288 Daha sonra yapılan resmi bir açıklamada, sinemanın enkazı altından kömür haline gelmiş 377 cesedin çıkarıldığı, hastaneye kaldırılan 4’ü ağır olmak üzere 10 kişinin çeşitli yerden yaralandığı bildirildi. Facianın duyulması üzerine ülkede ‘Genel Yas’ ilan edildi ve bütün büyük şehirlerde sokaklara dökülen halk Şah ve hükümeti aleyhinde geniş çapta gösterilere başladı. Galeyan halindeki topluluklar, sokağa çıkma yasağına rağmen gece de evlerine girmeyerek gösterilerine devam etti. Bu arada zaman zaman polisle çatışan göstericiler arasında çok sayıda yaralı bulunduğu bildiriliyor.”289

Milli Gazete: “İran’da Bir Sinema Ateşe Verildi, 377 Kişi Yanarak Öldü” manşetini atıp şunları aktarmıştır: “İran’ın resmi haber ajansı Pars’ın bildirdiğine

göre dün gece İran’ın Abadan kentinde bir sinema ateşe verilmiş ve 377 kişi yanarak ölmüştür. Pers Ajansı, Abadan’daki Rex Sineması’nda kasıtlı olarak çıkarılan yangından 10 kişinin yaralı olarak kurtulduğunu bildirmiştir. Salonda bulunan 377 kişi ise feci şekilde yanarak hayatını kaybetmişlerdir. İlk haberlerde, kundakçıların sinema binasını dört köşeden sistemli olarak ateşe verdikleri ve kimsenin kaçmaması

287 _{Cumhuriyet Gazetesi “}Abadan’da Bir Sinema Yakıldı, 377 Kişi Öldü”, 21 Ağustos 1978, s.1 288 _{Hürriyet Gazetesi “}İran’da Korkunç Sabotaj, 377 Kişiyi Sinemada Yaktılar”, 21 Ağustos 1978, s.1 289 _{Hürriyet Gazetesi “}377 Kişiyi”, 21 Ağustos 1978, s.13.

88

için de çıkış kapılarını kilitledikleri belirtilmiştir. Fakat yetkililer daha sonra kapıların kilitlenmemiş olduğunu bildirmişlerdir. Yetkililer Rex Sineması’nın akşam gösterisi sırasında kundaklandığını, yangından sağ salim kurtulan olup olmadığının bilinmediğini söylemişlerdir. Pars Ajansı, Kuzistan eyaleti yetkililerine dayandırdığı haberinde 377 kişinin yanmış cesetlerinin çıkarıldığını, enkaz arasında başka ceset olup olmadığını anlamak için de çalışmaların sürdüğünü belirtmektedir. Yaralanan 10 kişiden dördünün hastaneye yatırılması gerekmiş, ötekiler ayakta tedavi görmüştür. Ölenler arasında yabancı uyruklu bulunup bulunmadığı henüz bilinmemektedir. Yangın üzerinden 12 saat geçmiş olmasına karşın, henüz yangının sorumluluğunu kimse üzerine almamıştır. Polis soruşturmayı sürdürmektedir.”290

Milliyet Gazetesi “İran’da Bir Sinema Ateşe Verildi 377 Kişi Yanarak Öldü” manşetini atarak bu feci olay hakkında şunları yazmıştır: “İran’ın büyük petrol

yataklarının bulunduğu yöredeki Abadan liman kentinde önceki akşam bir sinema ateşe verilmiş, 400’e yakın insan yanarak ölmüştür. İran resmi Pers Ajansı olayı ancak 12 saat sonra açıklamış, İran hükümeti de yaptığı bir açıklamada sinemanın komünist unsurlar tarafından ateşe verildiğini ileri sürmüştür. Müslüman aşırılar tarafından kundaklandığı belirlenen Reks Sineması dört bir yandan planlı bir biçimde ateşe verilmiştir. Kundakçıların halkın kaçışını önlemek için sinema kapılarını kilitledikleri de iddia edilmiştir. İlgililer yangının 4 saatte söndürülebildiğini, 10 kişinin ağır yaralı halde kurtulabildiğini, ilk çalışmalarda 377 kişinin cesetlerinin çıkarıldığını bildirmişlerdir. 377 kişinin içinde diri diri yandığı sinema binasının kundaklanışı, Şah Pehlevi’nin 1953’te yeniden tahta dönüşünü sağlayan Ağustos Devrimi’nin yıl dönümü şenliklerine rastlanmıştır. İlgililer Reks Sineması’nın yüksek oktanlı benzin kullanılarak ateşe verdiklerini de belirtmişlerdir. Yangının üzerinden uzun süre geçmiş olmasına karşın henüz yangının sorumluluğunu kimse üzerine almamıştır. Ayrıca olayın duyulması üzerine İran Radyosu müzik yayınını keserek ‘Ulusal Yas’ ilan etmiştir. Radyo, ‘1000 yıllık bir düşman bile kundakçıların bu masum 377 kişiye yaptığını yapmazdı’ demiştir.”291

290 _{Milli Gazete “}İran’da Bir Sinema Ateşe Verildi, 377 Kişi Yanarak Öldü”, 21 Ağustos 1978, s.7. 291 _{Milliyet Gazetesi “}İran’da Bir Sinema Ateşe Verildi 377 Kişi Yanarak Öldü”, 21 Ağustos 1978, s.14.

89

Türkiye Gazetesi “İran’da Bir Sinema Yakıldı, 377 Ölü Var” manşeti ile birlikte şunları bildirmiştir: “İran’da devam etmekte olan iç karışıklıklar devam

etmektedir. Önceki gece Abadan şehrinde bir sinemanın yakıldığı ve sinemada bulunan 400’e yakın kişinin 377’sinin yanarak öldüğü bildirilmiştir. Alevlerin sinemayı dört bir taraftan kuşattığı, çıkış kapılarının kapalı olduğu ve sadece 10 kişinin yaralı olarak kurtulabildiği öğrenilmiştir. Yangının sinemanın dört ayrı köşesinde birden çıktığını bildiren ajansa göre sabotaj ihtimali kuvvetlidir. Yangın çıkan Rex Sineması’nda gösterilmekte olan filmin Hollywood yapımı ve müstehcen olduğu bildirilmiştir. Yangın söndürüldüğü anda içerde bulunan bütün cesetlerin yanmış olduğu görülmüştür. 10 kişi yangın devam ederken kapıların kırılması sonucu kurtarılmıştır. Yangın son yılların en çok can kaybına sebep olan büyük yangınlardan biridir.”292