Bazı sıvıların 20°C sıcaklıktaki yüzey gerilimleri
Sıcaklık moleküller arası çekim kuvvetlerini zayıflattığı için sıvıların yüzey gerilimi sıcaklık artıkça azalır.
Sıvılar yüzey gerilimi nedeniyle yüzey alanlarını mini-mum düzeyde tutmak ister. Bu nedenle sıvı damlaları küre biçimindedir. Ancak yer çekimi nedeniyle kürenin biçimi bir miktar bozulur. Farklı sıvıların yüzey gerilim-leri farklı olduğundan sıvı damlalarının boyutları da farklıdır. Yüzey gerilimi arttıkça damla boyutu artar.
SORU 2:
Yüzey gerilimi ile ilgili olarak;
I. Sıvı damlalarının küresel olmasına sebep olur.
II. Bir sıvının farklı sıcaklıklardaki yüzey gerilimi fark-lıdır.
III. Moleküller arası etkileşim kuvvetleri büyük olan sıvıların genellikle yüzey gerilimleri düşüktür.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Yukarıdaki sıvıların oda sıcaklığındaki yüzey geri-limleri hangi seçenekte doğru karşılaştırılmıştır?
A) I > II > III B) I > III > II C) III > II > I D) III > I > II E) II > I > III
SORU 4:
Mol kütleleri yaklaşık eşit olan X, Y ve Z sıvılarından X'in moleküller arası hidrojen bağı içerdiği, Y nin polar ve Z nin apolar moleküllere sahip olduğu bilinmekte-dir.
Buna göre, aynı sıcaklıktaki X, Y ve Z sıvıları hangi seçenekte yüzey geriliminin artış sırasına göre doğru olarak verilmiştir?
A) X,Y,Z B) Z,X,Y C) Z,Y,X
D) X,Z,Y E) Y,X,Z
Adhezyon ve Kohezyon Kuvvetleri
Bir sıvı damlası, herhangi bir yüzey boyunca film şeridi halinde yayılırsa sıvının yüzeyi ıslattığı söylenir.
Bir sıvı damlacığının bir yüzeyi ıslatması ya da küre-sel yapısını koruması, adhezyon ve kohezyon olarak bilinen moleküller arası çekim güçlerine bağlı olarak değişir.
Sıvı molekülleri (benzer moleküller) arasındaki çekim kuvvetlerine kohezyon kuvvetleri, sıvı molekülleri ile kap çeperleri (farklı moleküller) arasındaki çekim kuv-vetlerine de adhezyon kuvvetleri denir. Örneğin bir cam tüpte bulunan su moleküllerinin kendi aralarında-ki çearalarında-kim kuvvetleri kohezyon, su ile cam arasındaaralarında-ki çekim kuvvetleri adhezyondur.
Bir sıvıdaki kohezyon kuvvetleri, temas ettiği yüzeyle sıvı arasındaki adhezyon kuvvetlerinden güçlü ise, sı-vı damlacık olarak kalmaya devam eder ve temas et-tiği yüzeyi ıslatmaz. Bir sıvının temas etet-tiği yüzeyle arasındaki adhezyon kuvvetleri, sıvının kendi molekül-leri arasındaki kohezyon kuvvetmolekül-lerinden güçlü ise sıvı bulunduğu yüzeyi ıslatır.
2.D 3.A 4.C
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
229
Sıvılar bulundukları kapta, adhezyon ve kohezyon kuvvetlerinin durumuna göre farklı yüzey görünümüne sahiptirler.
Islatmayan sıvılarda sıvı yüzeyi dış bükey, ıslatan sıvılarda ise sıvı yüzeyi iç bükey olur. Bu durum kapi-ler bir boru içerisine konan sıvılarda çok daha iyi göz-lenir.
Kohezyon kuvveti, adhezyon kuvvetinden büyük olan (ıslatmayan) sıvılar temas ettiği yüzeyden uzaklaşmak ister. Bu nedenle yüzeyde dış bükey bir görünüm olur.
Örneğin, cıva bu tür bir sıvıdır.
Adhezyon kuvveti, kohezyon kuvvetinden büyük olan (ıslatan) sıvılar temas ettiği yüzeye yapışmak ister. Bu nedenle yüzeyde iç bükey bir görünüm olur. Örneğin, su bu tür bir sıvıdır.
Suya daldırılan kağıt peçete, havlu ya da süngerde suyun yukarı çıkması gibi bir bardak su içine çok ince (kılcal) bir cam boru sokulursa, suyun boruda belli bir yüksekliğe kadar çıktığı gözlemlenir. Bu olaya kapiler etki ya da kılcallık adı verilir.
Katı ve sıvı molekülleri arasında zayıf adhezyondan kaynaklanan çekme kuvveti vardır; kılcallık olayı da bu kuvvetten kaynaklanır.
Şeker, sünger, cam gibi maddeler ile su arasında oluşan adhezyon kuvvetleri, kohezyon kuvvetlerinden büyüktür. Su bu maddeler ile temas ettiğinde içinde ya da üzerinde tırmanır.
Bitkilerde köklerden alınan suyun bitkinin diğer bölge-lerine iletiminde ve kanın damarlarda yerçekimine doğru ters yönlü hareketinde de yine kapiler etki söz konusudur.
Cıva gibi ıslatmayan sıvılar ise cam kapiler boruda alçalma eğilimindedir. Çünkü cıvanın kohezyon kuv-veti, cıva ile cam arasındaki adhezyon kuvvetinden daha güçlü olduğu için kılcal boruda sıvı yükselmesi gerçekleşmez.
İnce tüplerde gerçekleşen kılcallık olayının en önemli özelliği tırmanılan yüksekliğin tüpün çapıyla ters oran-tılı olmasıdır. Tüp inceldikçe sıvının yükselmesi artar.
Su kılcal boruda yükselirken, çap küçüldükçe daha çok yükselir.
Cıvada ise sıvı seviyesi düşer.
Özetle;
Adhezyon > Kohezyon
Sıvı yüzeyi ıslatır.
Sıvı kılcal boru içinde yükselir.
Sıvı tüp içinde iç bükey eğri oluşturur.
Kohezyon > Adhezyon
Sıvı yüzeyi ıslatmaz.
Sıvı kılcal boru içinde yükselmez.
Sıvı tüp içinde dış bükey eğri oluşturur.
Kohezyon > Adhezyon Adhezyon > Kohezyon
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
230 SORU 5:
I. Islatan sıvıların yüzey gerilimleri ıslatmayan sıvı-lara göre daha küçüktür.
II. Sıvı dolu kaba daldırılan kılcal borudaki sıvı sevi-yesi kap içindeki sıvı sevisevi-yesinin altında kalırsa, yüzey ıslanmaz.
III. Sıvıya daldırılan kılcal boruda dış bükey kavis oluşturan sıvılar aynı zamanda kılcal boruda yük-selir.
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
SORU 6:
Yukarıda kılcal boru yükseltileri gösterilen X veY sıvıları için;
I. X sıvısında kohezyon kuvveti, adhezyon kuvvetin-den büyüktür.
II. Y sıvısında kohezyon kuvveti, adhezyon kuvvetin-den küçüktür.
III. X sıvısı yüzeyi ıslatmaz, Y sıvısı yüzeyi ıslatır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
SORU 7:
Yukarıdaki şekilde X ve Y sıvılarına kılcal cam tüplerin batırılmasıyla sıvı davranışlarında meydana gelen de-ğişimler verilmiştir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Y sıvısı ile cam arasındaki adhezyon kuvvetleri, X sıvısı ile cam arasındaki adhezyon kuvvetlerinden zayıftır.
B) Y sıvısındaki kohezyon kuvvetleri X sıvısındaki kohezyon kuvvetlerinden güçlüdür.
C) X sıvısı camı ıslatırken, Y sıvısı ıslatmamaktadır.
D) Kılcal borunun kesiti küçüldükçe sıvı seviyesindeki yükselme artar.
E) Adhezyon kuvvetlerinin kohezyon kuvvetlerinden büyük olduğu sıvılar, kılcal tüpte dış bükey kavis oluşturur.
Yüzey Gerilimine Etki Eden Faktörler
Sıvıların yüzey gerilimlerini etkileyen iki faktör vardır.
Bunlardan birincisi sıcaklık, ikincisi ise sıvıya içinde çözünen ya da çözünmeyen başka bir maddenin ilave edilmesidir.
Sıcaklık
Sıcaklığı artırılan sıvıların kinetik enerlileri de arttığın-dan sıvı molekülleri arasındaki çekim kuvvetlerinin za-yıflamasına ve bunun sonucu olarak da sıvının yüzey geriliminin düşmesine neden olur. Bazı erimiş metaller dışında, sıvıların yüzey gerilimi sıcaklık arttıkça azalır.
5.C 6.E 7.E
Şekil - I Şekil - II
X(s) Y(s)
X sıvısı Y sıvısı
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
231 Safsızlık
Saf sıvıya içinde çözünmeyen bir katı ya da sıvı katıl-dığında, katılan safsızlık ile sıvı molekülleri arasında zayıf etkileşimler oluşur ve bunun sonucunda sıvının yüzey gerilimi düşer. Örneğin suya çok az benzin ka-tıldığında suyun yüzey gerilimi bir miktar düşer.
Saf sıvıya içinde çözünen bir madde katıldığında, çözücü ile çözünen arasında oluşan etkileşime bağlı olarak yüzey gerilimi değişir. Çözücünün yüzey gerili-mini düşüren maddeler yüzey aktif maddeler, çözü-cünün yüzey gerilimini değiştirmeyen maddeler yüzey inaktif maddeler olarak bilinir. Deterjan, sabun, alkol, esterler ve asitler yüzey aktif; gliserin, şeker ve orga-nik asit tuzları yüzey inaktif madde örnekleridir.
Deterjanlı ya da sabunlu suyun, bulunduğu yüzeyi arı sudan daha çok ıslatması yüzey gerilimini azaltmasıy-la ilgilidir. Yüzey aktif maddeler oazaltmasıy-lan deterjan ve sa-bunlar hidrofobik kuyruk ve hidrofilik baş grubu içeren kimyasallardır. Yüzey aktif maddeler su ile temas etti-ğinde sudaki hidrojen bağlarının yapısını bozarak mo-leküller arası kohezyon kuvvetlerini zayıflatır. Bunun sonucunda suyun yüzey gerilimi azalır.
Sıvı üzerindeki gaz derişiminin artırılmasıyla gaz ve sıvı molekülleri arasında etkileşimler oluşacağından sıvıların yüzey gerilimleri az da olsa düşer.
SORU 8:
Arı suyun yüzey gerilimi ile ilgili;
I. Kohezyon kuvvetlerinin etkisinde oluşur.
II. Arı suya deterjan katılması ile artar.
III. Sıcaklık arttıkça yüzey gerilimi azalır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
SORU 9:
Aşağıdaki sıvılardan hangisi en iyi ıslatıcıdır?
A) 25C sıcaklıkta cıva B) 25C sıcaklıkta saf su C) 70C sıcaklıkta saf su D) 70C sıcaklıkta sabunlu su E) 25C sıcaklıkta sabunlu su
VİSKOZİTE
Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirence viskozite denir. Bir sıvının viskozitesi ne kadar büyükse o kadar yavaş akar. Viskozluğun tersine ise akıcılık denir.
Viskozitenin birimi Paskal.saniye (Pa.s) dir.
Sıvıların akmaya karşı gösterdiği direnç, molekülleri arasındaki bağların bir göstergesidir. Moleküller arası bağların kuvveti arttıkça sıvının viskozitesi artar.
Mol kütlesi ve moleküllerinin geometrik şekli farklı olan sıvıların viskoziteleri de farklıdır. Moleküller büyüdük-çe daha etkin büyüdük-çekim kuvvetleri oluşturduklarından vis-kozite artar. Doğrusal moleküllerin birbiri üzerinden kaymaları küresel ya da dallanmış moleküllerden zor olduğu için doğrusal moleküllerin viskozitesi küresel moleküllerden yüksektir.
Viskoziteyi etkileyen diğer bir faktör sıcaklıktır. Sıcak-lık arttıkça moleküller arası çekim kuvvetleri etkisizleş-tiğinden dolayı sıvıların viskoziteleri genellikle azalır.
Örneğin, yollara asfalt dökülürken zift ısıtılarak yayıl-dığında ziftin viskozitesi azalyayıl-dığından akışkanlığı art-mış olur. Böylece ziftin uygulanacak olan zemine akışı kolaylaşır. Ayrıca balın ısıtılarak viskozitesinin azaltıl-ması, süzülmesini ve şişelenmesini kolaylaştırır.
Sıvıların viskoziteleri büyüdükçe akış hızları azalır.
Her akışkanın bir viskozitesi vardır. Ancak gazların viskoziteleri çok küçük olduğu için akışkanlıkları çok büyüktür.
8.C 9.D
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
232
Özetle;
Sıvıların viskozitesi molekülleri arası çekim kuvveti, molekül boyutu ve molekül doğrusallığı arttıkça artar, sıcaklık arttıkça azalır.
SORU 10:
Aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Sıcaklığı artırılan sıvıların viskoziteleri azalır.
B) Sıcaklığı artırılan sıvıların akışkanlığı artar.
C) Sıvıların yüzey gerilimini artıran faktörler viskozite değerlerini de artırır.
D) Viskozitesi büyük olan sıvının akıcılığı da büyük tür.
E) Moleküller arası çekim kuvveti büyük olan sıvıların viskoziteleri de büyüktür.
SORU 11:
I. 2
2
CH OH
l
CH OH
II. Hg III. CH3OH
Yukarıda açık formülleri verilen moleküllerin vis-kozitelerinin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I > II > III B) III > I > II C) I > III = II D) II > I > III E) II > III > I
SORU 12:
I. Su II. Gliserin III. Zeytinyağı
Yukarıdaki sıvıların viskoziteleri II > III > I şeklindedir.
Buna göre, bu sıvıların akışkanlıklarının karşılaş-tırılması hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) II > I > III B) III > I > III C) I > II > III D) I > III > II E) III > II > I
KATILAR
Sıvı haldeki bir maddenin sıcaklığı yeterince düşürül-düğünde moleküllerin kinetik enerjisi düşerek molekül-ler arası kuvvetmolekül-ler maddeye düzenli bir yapı kazandı-rır. Katı maddelerin, sıvı ve gazlardan ayrılan en önemli özelliklerinden birisi düzenli yapıya sahip ol-masıdır.
Maddenin en az enerjili ve en düzenli hali olan katıla-rın belirli şekilleri ve hacimleri vardır.
Katı halde tanecikler birbirine çok yakın olduklarından sıkıştırılamaz. Her katı az da olsa enerji içerdiğinden, katı tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar.
Bir katının temel özellikleri katıyı oluşturan tanecikleri (atom, iyon ve molekülleri) bir arada tutan kuvvetlere bağlıdır. Bu nedenle katı maddeler, kristal katılar ve amorf katılar olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
10.D 11.D 12.D
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
233 AMORF KATILAR
Atom ya da molekülleri belli bir geometrik kalıba göre değil, rastgele istiflenmiş katılara amorf katılar denir.
Amorf katıların kesilmediği ve eritilmediği sürece belirli şeklileri yoktur. “Amorf” kelimesi Yunancadan gelir ve
“şekilsiz” anlamındadır. Cam, plastik, lastik, tereyağı amorf katılarına örnek gösterilebilir.
Kristal katılarla amorf katılar arasında gözlenen en önemli fark, kristal katıların belli bir sıcaklıkta erimesi, amorf katıların ise belli bir sıcaklık aralığında yumuşa-yarak ve daha da yüksek sıcaklıklarda akıcılık ka-zanmasıdır. Yumuşamanın başladığı sıcaklığa camsı geçiş sıcaklığı adı verilir. Örneğin, cam ısıtıldığında önce yumuşar, sıcaklık artırılmaya devam edilirse da-ha akıcı da-hale gelir. Akıcı da-hale geldiği sıcaklıkta cama çeşitli şekiller verilerek soğutulur. Cam molekülleri so-ğutulduğunda komşu moleküllerle kalıcı bağlar kurar ve moleküller sabit konuma yerleşir. Fakat molekülle-rin yerleştikleri konumlar kristaldeki gibi düzenli değil, tamamen gelişigüzeldir. Bu nedenle camda düzgün yüzeyler yoktur.
Cam kırıldığında düzlemler yerine iç içe daireler şek-linde kıvrımları olan bir yüzey meydana gelir. Böyle yüzeyler sıvılardaki düzensiz yapıyı andırır.
X-ışınları ile yapılan gözlemler, camda sıvılara benze-yen bir yapının olduğunu göstermektedir. Böylece amorf maddeler de sert olmaları dışındaki özellikler açısından sıvıya benzer.
SORU 13:
Aşağıdakilerden hangisi bir amorf katıdır?
A) NaCI B) Grafit C) Plastik
D) Buz E) Gümüş
SORU 14:
Amorf katılarla ilgili olarak;
I. Serttirler.
II. Belirli bir erime noktaları vardır.
III. Atomlar, iyonlar ve moleküller düzensiz bir şekilde istiflenmişlerdir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
13.C 14.D KATILAR
Kristal Katılar Amorf Katı
İyonik
Kristaller Moleküler
Kristaller Kovalent
Kristaller Metalik Kristaller
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
234 KRİSTAL KATILAR
Atom ya da molekülleri belli bir geometrik kalıba göre dizilmiş kararlı yapıdaki katılara kristal katı denir. Bu kararlılık iyonik bağlar, kovalent bağlar, van der Waals kuvvetleri, hidrojen bağları ve bunların bileşimi ile sağ-lanır.
Kristal katılar, birim hücre olarak tanımlanan düzenli tekrar eden yapıların bir araya gelmesiyle oluşur. El-mas, çinko, sodyum klorür, kalsiyum oksit, buz, altın kristal katılara örnek verilebilir.
Doğadaki maddelerin çoğu kristal haldedir. Kristallerin büyüklüğü ve şekli, kristallenme ortamına ve kristal-lenme süresine yani kristalin oluşturduğu şartlara göre değişir. Örneğin; elmas ve grafit karbon elementinin iki farklı şekilde düzenlenmesinden oluşmuş madde-lerdir. Bu tür maddelerin fiziksel özellikleri de birbirin-den farklıdır.
Kristal katılarda yapı, erime noktası, yoğunluk, sertlik gibi fiziksel özellikler onların atom, iyon ve molekülle-rini bir arada tutan çekim kuvvetlerine bağlıdır. Kristal-ler, tanecikler arasındaki çekim kuvvetlerine göre;
- İyonik - Moleküler - Kovalent - Metalik
kristaller olarak gruplandırılabilir.
SORU 15:
I. Atom, molekül ya da iyonlar tekrar eden geometrik kalıplara göre dizilmiştir.
II. Isıtıldıklarında yumuşayarak akıcı hale gelirler.
III. Sıkıştırılamazlar.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri kristal katılara aittir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
SORU 16:
Aşağıdakilerden hangisi kristal katılardan birisi değildir?
A) Moleküler katılar B) Amorf katılar C) İyonik katılar D) Kovalent katılar E) Metalik katılar
İyonik Kristaller
İyonik bileşiklerin oluşturduğu kristallerdir. İyonik kris-tallerde iyonlar, iyonik bağlarla bir arada bulunur.
İyonların bir kısmı negatif, bir kısmı pozitif yüklüdür.
Zıt yüklü iyonların elektrostatik çekim kuvveti ile birbi-rini çekmesi sonucu bir araya gelirler.
Bazı iyonik katıların karmaşık yapıları varken bazıları-nın da yapıları basit olabilir. Örneğin, basit bir yapıya sahip olan sodyum klorür (NaCI) bileşiğinde her bir sodyum katyonu 6 klorür anyonuyla; her bir klorür an-yonu da 6 sodyum katan-yonuyla çevrilidir. Bu birim sü-rekli tekrarlanarak sodyum klorür (NaCI) kristalini oluştururlar.
NaCl kristalinin yapısı
KNO ,CsCI, ZnS, MgO, CaF ... bileşikleri de iyonik 3 2
kristallere örnek olarak gösterilir.
Zıt yüklü iyonlar arasındaki çekim kuvvetlerinden dolayı iyonik kristallerin erime ve kaynama noktaları çok yüksektir.
İyonlar serbest hareket edemediğinden, iyonik kristal-ler katı halde elektriği iletmez. İyonların serbest hale geçtiği sıvı ve çözelti durumlarında iyonik bileşikler elektriği iletir.
15.C 16.B
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
235
İyonik kristaller darbelere dayanıklı değildir. Kuvvet uygulandığında aynı yükler yan yana gelir, bu durum itme kuvveti oluşturacağından kristal kırılır.
SORU 17:
Aşağıdakilerden hangisi iyonik kristal değildir?
3Li, C, O, F, Na, Si, CI, Ca, Cs 6 8 9 11 14 17 20 55
A) LiF B) NaCI C) CaO D) SiO E) CsCI 2
SORU 18:
İyonik kristaller ile ilgili;
I. Kristal örgüsünü zıt yüklü iyonlar oluşturur.
II. Katı halde elektriği iletmezler.
III. Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Moleküler Kristaller
Tekrar eden birimleri moleküller olan bu kristallerde molekül içi bağlar kovalenttir. Molekülleri bir arada tu-tan kuvvetler ise hidrojen bağları, dipol-dipol bağları ve London kuvvetleri gibi zayıf etkileşimlerdir.
Buz, iyot, kuru buz (CO2 katısı), katı metan (CH4), katı SO ve sakkaroz (C2 12H22O11) moleküler kristal örnek-leridir.
Kovalent ve iyonik bağlarla karşılaştırıldığında Van der Waals ve hidrojen bağları oldukça zayıf olduğun-dan bu tür kristaller kolay bozulur. Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
NOT:
Buzun üç boyutlu kristal yapısı moleküller arası hidro-jen bağları tarafından sağlanır. Hidrohidro-jen bağlarından bazıları buz eridiği zaman kırılır ve düzenli yapı bozu-lur. Düzenli yapı bozulurken moleküller düzgün olma-yan ama daha yoğun bir şekilde istiflenir. Buzdaki açık ağ örgüsünün erime sırasında bozulması ve sıvıdaki daha sık yerleşim, buzun yoğunluğunun suyun yoğun-luğundan küçük olmasını açıklar.
Buz dışındaki moleküler kristallerde, boyut ve şekille-rin izin verdiği ölçüde sık istiflenme gerçekleşir.
SORU 19:
Aşağıdakilerden hangisi moleküler kristaldir?
A) Katı CO 2 B) Elmas C) Plastik
D) Cam E) Altın
SORU 20:
Moleküler kristallerin molekülleri arasında;
I. Hidrojen bağı II. Elektrostatik etkileşim III. Kovalent bağ
verilen etkileşimlerden hangileri olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
Kovalent Kristaller
Elektron ortaklaşması yapan atomların oluşturduğu dev moleküller olarak nitelenebilecek bu tür kristaller-de atomlar arasında sayısız kovalent bağ vardır.
Kovalent kristallerde genellikle farklı atomlardan olu-şan moleküller bulunmaz, aynı tür atomlar arasında kovalent bağ oluşur.
En iyi kovalent kristaller, karbon(C) atomunun allot-ropları olan grafit ve elmastır.
17.D 18.B 19.A 20.A
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
236
Elmasın molekül modeli Grafitin molekül modeli
Elmasta her karbon atomu diğer dört karbon atomuna bağlıdır. Kuvvetli kovalent bağalar elmasın çok sert ve yüksek erime noktasına sahip madde olmasını sağlar.
Grafitin kristal yapısında karbon atomları altıgen hal-kalar şeklinde dizilmiştir. Grafit, üst üste binen bu altı-gen tabakalardan oluşur. Her tabakadaki karbon atomları güçlü kovalent bağlarla birbirine bağlı olma-sına karşın, tabakalar arasındaki karbon atomları za-yıf van der Waals bağları ile birbirine bağlanır. Grafite bir kuvvet uygulandığında zayıf olan tabakalar arasın-daki bağlar kırılır ve bağlar birbiri üstüne kayar. Bu du-rum grafite kırılganlık ve yumuşaklık kazandırır. Aynı zamanda altıgen tabakalar arasında zayıf pi
bağ-larını oluşturan elektronlar (2p orbitalindeki elektron-lar) yer değiştirebildiklerinden dolayı grafit elektriği ile-tir.
Kuartz
SiO2
da kovalent kristale örnek verilebilir.Kuartzdaki silisyum atomlarının dizilişi, karbonun el-mastaki dizilişine benzer. Sertlik ve yüksek erime nok-tası gibi birçok özellikleri bakımından da SiO elmasa 2 çok benzerdir.
SORU 21:
Aşağıdakilerden hangisi kovalent kristaldir?
8O, Mg, Si, S 12 14 16
A) SO B) 2 MgO C) SiO D) 2 Mg E) Cam
SORU 22:
Kovalent kristallerle ilgili olarak;
I. Sert ve bükülmez özellik gösterirler.
II. Erime ve kaynama noktaları moleküler kristaller-den daha yüksektir.
III. Su içinde çözünmezler.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Metalik Kristaller
Metalik bağ oluşumu
Metalik kristaller, kararlı metal iyonları ile bu iyonların verdiği elektronların bir arada bulunması ile oluşurlar.
En sık istiflenmenin olduğu kristaller metalik kristaller-dir. Bu nedenle, metalik kristaller en düzenli ve en ka-rarlı yapıdaki katıları oluşturur.
Metalik kristallerin özellikleri aşağıdaki gibi sayılabilir:
- Kendilerine özgü parlakları vardır.
- Tel ve levha haline gelebilirler.
- Serbest hareket eden elektronları sayesinde elek-triği iyi iletirler.
- Isı iletkenlikleri yüksektir.
- Metal atomunun değerlik elektron sayısı arttıkça ve çapı küçüldükçe metalik bağ kuvvetleri artaca ğından metalin erime ve kaynama noktası artar.
SORU 23:
Aşağıdakilerden hangisi metalik kristaldir?
A) Na B) Cgrafit C) Cam D) S 8 E) NaCI
21.C 22.E 23.A
SIVILAR VE KATILAR 11 KMY 017
237 SORU 24:
Metalik kristaller için;
I. Metalik bağ elektronlarının sayısı arttıkça dayanık-lılıkları artar.
II. Katı halde elektrik akımı iletmezler.
III. Isıtıldıklarında camsı geçiş sıcaklığında yumuşar lar.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?