Elektronegatiflik değerleri, metal ve ametalin tep-kime verme isteğinin ölçüsü olarak kullanılabilir.
Bağları oluşturan atomların elektronegatiflik değer-leri arasındaki fark bağın iyonik veya kovalent ka-rakterini belirler. Elektronegatiflik değerleri arasın-daki fark arttıkça bağın iyonik karakteri artar.
NOT:
Elektron ilgisi ve elektronegatiflik birbiriyle ilgili ancak farklı kavramlardır. Her ikisi de bir atomun elektronu çekme eğilimini gösterir. Ancak elektron ilgisi katılan-bir elektronu atomun çekme gücüdür. Elektronegatiflik ise bir kimyasal bağda bir atomun paylaşılmış elekt-ronlarını çekme gücünü gösterir. Elektron ilgisi deney-sel olarak ölçülen bir değerdir. Elektronegatiflik ise hesapla bulunan değerdir, ölçülemez. Her ikisi de aynı periyotta soldan sağa ve bir grupta aşağıdan yukarıya doğru artar.
* Periyodik sistemin elektronegatifliği en büyük elementi FLOR elektron ilgisi en büyük elementi KLOR'dur.
SORU 23:
1 2
X , 20Y ve Z3 tanecikleri izoelektroniktir.
Buna göre, X, Y ve Z atomlarının elektronegatiflik-leri arasındaki ilişki aşağıdakielektronegatiflik-lerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) X Y Z B) X Z Y C) Z X Y D) Z Y X E) Y Z X
METALİK-AMETALİK AKTİFLİK
Elementler metal, ametal, yarı metal ve asal gaz olmak üzere dört sınıfta incelenir.
Periyodik tablodaki B grubu elementleri ve iç geçiş elementleri (lantanitler ve aktinitler), 1A, 2A ve 3A grubu elementleri (H ve B hariç) metaldir. 4A, 5A, 6A ve 7A grupları ametal ve 8A grubu soy gaz ele-mentlerinden oluşur. Fakat bu gruplardaki bor (B), silisyum (Si), germanyum (Ge), arsenik (As), anti-mon (Sb), tellür (Te) ve polonyum (Po) yarı metal ve kalay (Sn), kurşun (Pb) ve bizmut (Bi) ise metal özelliği gösterirler.
Elementlerin türü ne olursa olsun tepkimeye girme istekleri birbirinden farlıdır. Tepkimeye girme isteği fazla olan elementlere aktif elementler, az olan elementlere pasif elementler denir.
Metaller için aktiflik, metallerin kimyasal reaksi-yonlarda elektron verebilme yeteneğidir. Bir meta-lin iyonlaşma enerjisi ne kadar düşükse yani de-ğerlik elektronları ne kadar kolay kopabiliyorsa bu metal o kadar aktiftir. Periyodik tabloda sağdan so-la ve yukarıdan aşağıya doğru iyonso-laşma enerjisi azaldığı için metalik aktiflik artar.
23.B
PERİYODİK SİSTEM 11 KMY 004
63
Ametaller için aktiflik, ametallerin kimyasal reak-siyonlarda elektron alabilme yeteneğidir. Bir ametalin elektron ilgisi ne kadar büyükse o ametalin elektron alabilme kabiliyeti o kadar fazla, dolayısıyla ametalik aktifliği o kadar büyüktür. Periyodik tabloda ametalik aktiflik soldan sağa ve aşağıdan yukarıya genellikle artar.
Periyodik cetvelde, en aktif metal 7. periyot 1A grubunda bulunan fransiyum (Fr), en aktif ametal 2.
periyotta 7A grubunda bulunan flor (F) dur.
Aynı periyottaki metalik ve ametalik değişimini 3.
periyot elementleri üzerinde inceleyeyim.
Na Mg Al Si P S Cl Metal Yarı metal Ametal
3. periyotta Na ve Mg metalleri aktif metaller olarak bilinir. 3A grubunda yer alan Al da metal özelliği gös-terir. Periyotta sağa doğru ilerledikçe iyonlaşma ener-jisi artar ve elementlerin elektron ilgilerinde de bir artış meydana gelir. Bunun sonucunda Al metalinden sonra gelen Si, hem metallerin hem de ametallerin bazı özelliklerini gösterdiğinden yarı metaldir. Silisyumdan (Si) sonra gelen P, S ve Cl elementlerinin hem iyon-laşma enerjileri hem de elektron ilgileri oldukça yük-sektir. Yani bu elementlerin atomları elektron vermek istemezken almaya isteklidirler. Bu nedenle bu ele-mentler tamamen ametal özelliği gösterirler.
Aynı gruptaki elementlerin metalik ve ametalik özelliklerinin değişimini 4A grubu üzerinde inceleyebi-liriz.
C Ametal Si
Yarı metal Ge
Sn
Metal Pb
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru indikçe iyonlaş-ma enerjisi azalır. Bu nedenle grubun en altındaki elementlerin kolay elektron vermesi beklenir. Ayrıca grupta yukarıya doğru elementlerin elektron ilgileri ar-tarken iyonlaşma enerjileri yükselir. Bu nedenle grup-taki karbon (C) elementi ametal özelliği gösterir. Silis-yum (Si) ve germanSilis-yum (Ge) hem metal hem de ame-tallerin bazı özelliklerini gösterirler. Bu nedenle yarı metaldirler Kalay (Sn) ve kurşun (Pb) ise metal özelliği gösterir.
SORU 24:
3X, Y ve 5 11Z
Atomlarının metalik aktiflikleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş-tir?
A) Z X Y B) Z Y X C) X Y Z D) Y Z X E) Y X Z
SORU 25:
8X, Y ve 9 16Z
Atomlarının ametalik aktiflikleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş-tir?
A) Y Z X B) YX Z C) Z X Y D) X Y Z E) Z Y X
24.A 25.B Ametalik aktiflik artar,
Metalik aktiflik azalır.
Ametalik aktiflik artar.
Metalik aktiflik azalır.
PERİYODİK SİSTEM 11 KMY 004
64 Periyodik cetvelde aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elementlerin genellikle;
1. Atom numarası artar. Buna bağlı olarak da kütle numarası artar.
2. Değerlik elektron sayısı artar.
3. Ametal özelliği artar, metal özellik azalır.
4. Elektronegatifliği artar.( Bağ yapımında ortaklaşa kullanılan elektronları çekme gücü)
5. Elektron ilgisi artar.( Elektron alma isteği) 6. İyonlaşma enerjisi artar.
7. Atom yarıçapı ve hacmi küçülür.
Periyodik cetvelde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe elementlerin genellikle;
1. Atom numarası artar. Buna bağlı olarak da kütle numarası artar.
2. Metalik özelliği artar.
3. Değerlik elektron sayısı değişmez.
4. Atom yarıçapı ve hacmi büyür.
5. Elektron ilgisi azalır. ( Elektron alma isteği) 6. İyonlaşma enerjileri azalır.
7. Elektronegatiflik azalır.
SORU 26:
Periyodik cetvelde belirtilen oklar yönündeki deği-şimlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I yönünde atom numarası artar, II yönünde azalır.
B) Her iki yönde de iyonlaşma enerjisi artar.
C) Her iki yönde de atom hacmi azalır.
D) Her iki yönde de elektronegatiflik artar.
E) I yönünde ametalik özellik, II yönünde ise metalik özellik artar.
SORU 27:
Yukarıda verilen periyodik sisteme göre aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A) 3 nolu ok yönünde metalik özellik ve atom yarıçapı azalır.
B) 4 ve 2 nolu oklar yönünde atom yarıçapı azalır.
C) 1 nolu ok yönünde iyonlaşma enerjisi ve ametalik özelliğin artması beklenir.
D) 1 ve 3 nolu oklar yönünde metalik özellik artar.
E) 2 ve 3 nolu oklar yönünde iyonlaşma enerjisi artar.
26.E 27.C I
II
1
3
2
4
2 1
3 Li 11Na 2 8 1
71