Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün Onayı

Kira sözleşmelerinin doğrudan yürürlüğe girdiği ve onaya tabi olduğu haller SHT-KİRALAMA m. 6 uyarınca belirlenmiştir. Buna göre, Talimat kapsamında gerçekleştirilecek her kiralama operasyonu için onay şartı aranmadığı gibi, onay aranılan hallerde de farklı türde onay mekanizmaları öngörülmüştür. Dolayısıyla burada gerçekleştirilecek inceleme bakımından sözleşmelerin niteliklerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Ancak bu incelemeye geçilmeden önce, SHT-KİRALAMA kapsamında düzenlenen tüm kira sözleşmeleri bakımından dikkat edilmesi gereken bir husus bulunmaktadır. Nitekim Ticari Hava Taşıma İşletmelerinin Finansal ve Mali Konularda Denetlenmesine İlişkin Talimat SHT-6AF (“SHT-6AF”) uyarınca yapılacak denetim sonucunda, işletmelerin mali durumlarını olumsuz etkileyebilecek yeni kira sözleşmelerinin akdedilmesinin önüne geçilebilmektedir. Bu durum m. 11/2/a/4 uyarınca, yerli veya yabancı işletmelerden yapılacak kiralama taleplerinin, tüm yönleri ile değerlendirilerek tamamen veya kısmen reddedilebileceği şeklinde düzenlenmiştir. Ancak bu durumun, SHGM’nin onayına

263 _{SHT-KİRALAMA uyarınca buna imkân tanıyan bir düzenleme söz konusu olmasa da mülga} SHT-120.95 m. 21/2 uyarınca “83 Bis’e göre anlaşma yapılamaması durumunda ise, dry-lease

olarak kiraya verilecek hava aracının Türk Sivil Hava aracı tescilinden düşürülmesi gerekir.”

denilerek, yerli işletmelerin yabancı işletmelere 83 bis yetki devri anlaşması olmaksızın kiraya verdikleri hava araçları bakımından, TSHK m. 59 hükmünün uygulanarak, sicilden terkin işleminin gerçekleştirilmesi mümkün idi.

264 _{SİRMEN/ERSON ASAR, s. 313.}

tabi olan kira sözleşmeleri bakımından geçerli olabileceği kabul edilmeli, SHT- KİRALAMA bakımından onay şartı aranmayan kira sözleşmelerine ilişkin olarak böyle bir yaptırımın uygulanamayacağı kabul edilmelidir.

3.2.5.1. Kısa Süreli Wet Lease Bakımından

SHT-KİRALAMA m. 6/1 (a), (b) ve (c) bentlerinde, kısa süreli wet lease sözleşmeleri bakımından onay şartı aranmadığı açıkça belirlenmiştir. Ancak yine de kiralama operasyonundan sonra SHGM’ye bilgi verme yükümlülüğü öngörülmüştür. Keza yerli işletmeler, her takvim ayının 10’una kadar bir önceki takvim ayı içerisinde gerçekleştirilen kısa süreli wet lease operasyonları hakkında; Talimat EK-9’da yer alan tabloyu doldurarak, belirlenen e-posta adresine göndermek suretiyle, SHGM’yi bilgilendirmekle yükümlü tutulmuştur. EK-9 uyarınca doldurulması gereken tablo ise şu bilgileri ihtiva etmektedir: kiraya veren, kiralayan, ülke, tescil işareti, operasyon üssü, kiralama başlangıç tarihi, kiralama bitiş tarihi.

3.2.5.2. Dry Lease Bakımından

SHT-KİRALAMA EK-7 ve EK-8 m. 1 uyarınca, tarafların dry lease sözleşmesi imzalayabilmeleri için, belirlenen koşulları sağlamaları ve SHGM’den bu kiralama faaliyetine ilişkin olarak ön onay almaları gerekmektedir. Söz konusu ön onay bakımından, operasyon başlama tarihinden en az 120 gün önce başvuruda bulunulmalıdır266_{. Talimat, kira sözleşmesinin bu koşullar sağlandıktan sonra} imzalanması gerektiğini düzenlemiştir. Sözleşmenin yürürlüğe girmesi ise, ancak SHGM ve yabancı sivil havacılık otoritesi arasında ICAO 83 bis kapsamında imzalanan yetki devri anlaşması ile mümkün olmaktadır.

266 _{Yerli işletmelerin yabancı işletmelere yapacağı kiralamalar bakımından; asgari 120 gün önce ön} onay başvurusunda bulunulması yerine, bilgi verilmesi ibaresi kullanılmıştır. Ancak yerli işletmelerin yabancı işletmelerden yapacağı kiralamalara ilişkin olarak, EK-8 m. 1’de yer alan aynı hükümde başvuru ibaresinin yer alması ve EK-7’de ön başvuru tarihi için ayrıca başka bir düzenlemeye yer verilmediğinden; farklı terminolojilerle ifade edilen iki benzer düzenlemenin aynı kapsamda değerlendirilmesi gerekmektedir. Buna göre, SHGM’ye bilgi vermek ifadesinden, ön onay başvurusunda bulunulması gerektiği anlaşılmalıdır.

Dolayısıyla dry lease sözleşmeleri bakımından iki aşamalı bir onay mekanizması öngörülmüştür. Buna göre; öncelikle taraflar sözleşme imzalanmadan önce SHGM’ye başvuruda bulunacak, başvurunun uygun görülmesi halinde taraflar arasında sözleşme imzalanacak ve sonrasında yapılacak ilave denetimlerde de uygunluğun sağlanması halinde, ICAO 83 bis yetki devri anlaşması imzalanarak, dry lease sözleşmesi yürürlüğe konulacaktır.

3.2.5.3. Wet Lease Bakımından

SHT-KİRALAMA uyarınca wet lease bakımından farklı onay mekanizmaları öngörülmüştür. Nitekim hava aracının yurtdışından kiralanması ile yurtdışına kiralanması arasında bazı farklılıklar söz konusu olmakla birlikte, yerli işletmelerin kendi aralarında yapacakları wet lease sözleşmeleri bakımından SHGM onayı aranmamaktadır.

Yerli işletmelerin wet lease ile hava araçlarını yabancı işletmelere kiralamaları halinde; operasyon başlangıç tarihinden en az 15 gün önce, Talimat EK-10’da yer alan Taahhüt Formu ile SHGM’ye başvuruda bulunarak, onay almaları gerekmektedir. Ancak bu halde onay şartı, kira sözleşmesi yerine taahhüt formuna ilişkin olarak öngörülmüştür. Taahhüt formunda ise, kira sözleşmesinde Talimat uyarınca öngörülen hususlara yer verildiği taahhüt edilmektedir. SHGM’nin kira sözleşmesi yerine söz konusu taahhüt formunu onaylaması, aslında hava aracının yerli işletmenin işletme ruhsatı kapsamında işletilmeye devam etmesinden kaynaklanmaktadır. Nitekim burada yerli işletme bakımından meydana gelecek tek değişiklik, hava aracının ticari yönetiminin kiracıya devredilmesi olmakla, kiraya veren işletici olmaya devam edecektir.

Yerli işletmelerin yabancı işletmelerden yapacakları wet lease kiralamaları bakımından özellik arz eden bir durum söz konusudur. Nitekim planlanan operasyon başlama tarihinden en az 30 gün önce, Talimat EK-6’da yer alan tüm gerekliliklerin karşılandığını gösterir bilgi ve belgeler ile SHGM’ye onay başvurusu yapılması gerektiği düzenlenmiştir. Yurtdışına wet lease ile kiralanan hava araçlarından farklı olarak, daha uzun bir başvuru süresi öngörülmüş ve taahhüt formundan farklı olarak da gerekliliklerin karşılandığını ispat eder bilgi ve

belgelerin ibrazı şartı aranmıştır. O kadar ki, kira sözleşmesinde sözleşmenin yürürlüğünün SHGM ve yabancı işletme sivil havacılık teşkilatının onayına tabi tutulduğuna dair bir hüküm bulunması gerektiği dahi düzenlenmiştir. Talimat uyarınca öngörülen niteliklerin karşılanması sonucu SHGM tarafından onay verilse dahi, yabancı sivil havacılık teşkilatı tarafından onay verilmemesi halinde; sözleşmenin geçersiz olmasına imkân tanınmıştır. Dolayısıyla yerli ve yabancı işletmelerin wet lease sözleşmesi akdederken, ulusal mevzuatları uyarınca gerekli nitelikleri karşılamaları bu anlamda büyük önem arz etmektedir.

Son olarak, yerli işletmelerin birbirleri arasında yapacakları wet lease sözleşmeleri bakımından SHGM’den onay alma şartı öngörülmemiştir. Bu husus m. 6/1-ç ve EK-4 m. 2/a hükümleri uyarınca açık bir şekilde düzenlenmiştir. Ancak bu kiralama operasyonlarında, tıpkı kısa süreli wet lease bakımından söz konusu olduğu üzere, SHGM’ye bilgi verme yükümlülüğü öngörülmüştür. Buna göre yerli işletmeler; her takvim ayının 10’una kadar bir önceki takvim ayı içerisinde gerçekleştirilen wet lease operasyonları hakkında; Talimat EK-9’da yer alan tabloyu doldurarak, belirlenen e-posta adresine göndermek suretiyle, SHGM’yi bilgilendirmekle yükümlü tutulmuştur.

3.2.6. Kiraya Verenin Hava Aracına Malik Olması veya Malikin Onayı