Fesih Bildirimi ve Sözleşmenin Karşılıklı Olarak Sona Erdirilmesi

bendi uyarınca düzenlenmiştir. Ancak söz konusu hükümde hukuk terminolojisi açısından doğru kavramlar kullanılamamıştır.

İlk olarak, Talimat’ta sözleşmenin karşılıklı sona erdirilmesi hali, karşılıklı fesih olarak ifade edilmiştir. Ancak fesih karşı tarafa ulaşmakla hüküm ve sonuçlarını doğuran, tek taraflı bozucu yenilik doğuran bir hak olup karşılıklı olarak kullanılabilmesi mümkün değildir354_{. Bu anlamda ilgili hükümden anlaşılması} gereken husus, sözleşmenin karşılıklı sona erdirilmesi olmalıdır355_{. Nitekim} uygulamada da sözleşmelerin karşılıklı olarak sona erdirilmesi bakımından taraflarca ikale sözleşmeleri imzalanmaktadır356_.

354 _{GÜMÜŞ, s. 232: “Bozucu yenilik doğuran hak olan fesih hakkı bir yenilik doğurucu işlem ile}

kullanılınca (yani fesih iradesi muhatabına ulaşınca) kira sözleşmesi derhal, ileriye etkili olarak kendiliğinden sona erer.”; ACAR, s. 548: “Buradaki feshin bozucu yenilik doğurucu hakkın kullanımı ve buna bağlı olarak tek taraflı kullanılabilen, yöneltilmesi ve ulaşması gerekli cinsten irade açıklaması olduğunu ifade etmeliyiz. Haliyle fesih bildirimi sona erdirecektir, bunun için muhatabın kabulüne bağlı değildir.”; TANDOĞAN, s. 200: “Fesih bildirme karşı taraf ulaşması gerekli, yenilik doğrucu, tek taraflı irade beyanlarındandır. Karşı tarafın bu beyanı kabul etmesi, itirazda bulunması, kanunî şartlara uygun olarak yapılmış beyanın hükmüne husule getirmesine engel olmaz.”

355 _{Talimat uyarınca yanlış terminoloji kullanıldığı ve aslında belirlenmek istenilen usulün ikale} sözleşmesi olduğu yönündeki görüşümüzü destekleyici şekilde, iki kavramın farklarının izahı için bkz. Hasan Ali ÖZYÖRÜK, İkale Sözleşmesi, 1. Baskı, Ankara 2017, s. 50: “İkale ile feshin

ayrıştığı noktaları incelediğimizde iki kavramın hukuksal niteliğinin farklı olduğunu görmekteyiz. Fesih tek taraflı bir irade beyanı ile yapılmakta ve bozucu yenilik doğuran bir hakkın kullanılması ile sözleşmeyi ileri etkili olarak sona erdirmektedir. Öte yandan ikalede ise sözleşmenin sona erdirilmesi için tarafların tümünün katılımı ile yapılacak yeni bir sözleşmeye ihtiyaç bulunmaktadır. İkale bir sözleşmedir. TBK’da yer alan şartlara tabidir. Geçerliliği, hüküm ve sonuçları TBK hükümleri ışığında belirlenecektir. Fesihteki gibi bozucu yenilik doğuran bir hakkın kullanılması söz konusu değildir. Karşılıklı iradelerin uyuşması ile doğar. Fesihte tek tarafın iradesini karşı tarafa ulaştırması yeterlidir. Karşı tarafın kabulü dahi gerekmemektedir, feshin sözleşme niteliği bulunmamaktadır.”

356 _{İkale sözleşmesi ile taraflar daha önce yapmış oldukları bir sözleşmeyi (veya başka bir borç} ilişkisini) ortadan kaldırarak, bu sözleşmeden (borç ilişkisinden) doğan alacak ve borçlardan karşılıklı olarak vazgeçmektedir. Bkz. Abdurrahman SAVAŞ, “Türk Borçlar Hukukunda İkale Sözleşmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Nisan 2016, Yıl 7, Sayı 26, s. 112 (http://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php); ÖZYÖRÜK, s. 21; KAVAK, s. 124-125;

İkinci olarak ise, ilgili hüküm uyarınca sözleşmenin tek taraflı feshi, anlaşma hükümleri gereğince fesih olarak düzenlenmiştir. Ancak yapılan feshin anlaşmaya uygun olması bir zorunluluk teşkil etmemektedir. Dolayısıyla feshin de daha geniş kapsamlı olarak, sözleşmeye uygun olmasından bağımsız bir şekilde, her türlü fesih olarak anlaşılması gerekmektedir.

3.9.1.3. Kiralama Onayı ya da Uçuş İzninin İptal Edilmesi

Yukarıda öngörülen sona erme hallerinin aksine, Talimat m. 7/1-c bendi uyarınca öngörülen sona erme halleri, doğrudan dry lease ve wet lease’e özgü olarak belirlenmiştir. Şöyle ki; yürürlükte bulunan mevzuat kapsamında SHGM veya yabancı sivil havacılık otoritesi tarafından kiralama onayının ya da uçuş izninin iptal edilmesi halinde, sözleşme de kendiliğinden sona erecektir.

Çalışmamız kapsamında hangi hallerde kira sözleşmesine onay verileceği ifade edilmişti357_{. Buna göre, dry lease bakımından sözleşmenin geçerliliği için,} tarafların SHGM’den ön onay alması ve buna uygun olarak 83 bis yetki devri anlaşması imzalanması gerekmektedir. Kısa süreli wet lease sözleşmeleri ile yerli işletmelerin birbirleri arasında yapacakları wet lease sözleşmelerinde, SHGM’den onay alma şartı öngörülmemiştir. Ancak yabancı işletmelere ve yabancı işletmelerden yapılacak wet lease operasyonlarında onay şartı aranmaktadır. Dolayısıyla onay şartı öngörülen kira sözleşmeleri bakımından verilen onayın iptal edilmesiyle, sözleşme geçersiz hale gelecektir.

İşletmelere verilecek uçuş izinlerinin usul ve esasları, Talimat m. 4/1-a bendinde havacılık enformasyon (bilgileri) yayını olarak tanımlanan AIP GEN 1.2 uyarınca düzenlenmektedir. Konumuzla ilgili olarak ise, m. 1.11. uyarınca tarifeli ve tarifesiz hava taşımacılığını düzenleyen kuralların ihlal edilmesi halinin, uçuş izinlerinin iptaline veya mevzuatta öngörülen diğer yaptırımlara yol açacağı düzenlenmiştir. Öte yandan, Sivil Hava - Araç Kazaları Soruşturma Yönetmeliği (SHY – 13) 358 _{m. 30/1-b bendi uyarınca, bir hava aracı kazası sonrasında}

357 _{Konuyla ilgili detaylı bilgi için bkz. 3.2.5. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün Onayı} 358 _{RG, 10.11.1985, S. 18924.}

düzenlenen rapor uyarınca bir işletmenin kusurlu olduğu tespit edilir ise, Bakanlık’ın doğrudan söz konusu işletmenin uçuş izinlerini geçici veya devamlı olarak iptal edebileceği düzenlenmiştir. Dolayısıyla belirtilen hükümler doğrultusunda, kira sözleşmesi tarafı işletmelerin uçuş izinleri iptal edilirse, sözleşme de kendiliğinden geçersiz hale gelecektir.

Sivil havacılık mevzuatımız uyarınca, uçuş izninin iptali hali yalnızca işletmeler bakımından söz konusu olmamaktadır. Nitekim kira konusu hava araçlarının uçuş izinleri de iptal edilebilmektedir. TSHK m. 132 ve m. 138 uyarınca hava aracı bakımından belirlenen kapsamlarda malî mesuliyet sigortaları yapılmaması halinde, hava aracının uçuştan men edilmesi söz konusu olacaktır. Buna ilaveten, Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği (SHY-M)359 _{(“SHY-M”) hava araçlarına ilişkin olarak işletmelerin sahip olduğu} yükümlülükleri düzenlemekle birlikte, bunların ihlali halinde uçuş izinlerinin iptalinin söz konusu olacağını da hüküm altına almaktadır. Nitekim m. 42/2 uyarınca, uçuşa elverişlilik sertifikasının geçersiz olması360 _{veya maddede} düzenlenen diğer hallerin gerçekleşmesi halinde hava aracının uçuş yapmasına izin verilmeyeceği düzenlenmiştir361_{. Dolayısıyla uçuş izninin iptali hali iki farklı} kapsamda öngörülmüş olmakla, bu iki kapsam arasındaki fark, uçuş izninin işletmeye veya hava aracına ilişkin olarak uygulanması noktasında meydana gelmektedir. Bu kapsamda AIG GEN 1.2 uyarınca, kira sözleşmesi tarafı olan

359 _{RG, 20.12.2012, S. 28503.}

360 _{Uçuşa elverişlilik sertifikasının geçersiz olduğu haller de SHY-M m. 42/1 uyarınca} düzenlenmiştir: “1) Uçuşa elverişlilik gözden geçirme sertifikası aşağıdaki durumlardan en az

birisinin gerçekleşmesi halinde geçersizdir: a) Uçuşa elverişlilik gözden geçirme sertifikasının askıya alınması veya iptal edilmesi, b) Uçuşa elverişlilik sertifikasının askıya alınması veya iptal edilmesi, c) Söz konusu hava aracının Türkiye Cumhuriyeti hava aracı sicilinde tescilli olmaması, ç) Söz konusu uçuşa elverişlilik sertifikasının bağlı olduğu tip sertifikasının askıya alınması veya iptal edilmesi.”

361 _{Maddede düzenlenen diğer haller; hava aracının veya söz konusu hava aracına takılı herhangi bir} komponentin sürekli uçuşa elverişliliğinin bu Yönetmeliğin gerekliliklerini karşılamaması, hava aracının, EASA veya denkliği olan havacılık otoritesi tarafından onaylanmış tip dizaynı ile uygun olmaması, hava aracının gerekli onaylı önlemler alınmadan, onaylı uçuş el kitabının veya uçuşa elverişlilik sertifikasının sınırlamalarının ötesinde işletiliyor olması, hava aracının uçuşa elverişliliğine etki eden bir olaya veya kazaya karışmasının akabinde hava aracının uçuşa elverişliliğini sağlamaması halinde, bir modifikasyonun veya tamirin SHY-21/EASA Part-21 kapsamında onaylanmadan uygulanması durumlarıdır.

işletmenin uçuş izinleri iptal edilmekte iken362_{; TSHK ve SHY-M uyarınca ise, kira} konusu hava aracının uçuş izni iptal edilmektedir363_.

3.9.1.4. Uçuşların Durdurulması, İşletme Ruhsatının Askıya Alınması veya