Sermaye

Modern sanayiyi, ilkel imalat türlerinden ayıran en önemli unsurlardan biri de sermayedir. Sanayi tesislerinin gittikçe gerek daha büyük gerek daha fazla makineleĢ- mekte olmaları günümüzde sanayi faaliyetlerini eskilere oranla çok daha fazla sermaye isteyen giriĢimler yapmıĢtır. Buna bağlı olarak da sanayi faaliyetlerini eskilere oranla çok daha fazla sermaye isteyen giriĢimler yapmıĢtır. Buna bağlı olarak da sanayi faali- yetlerinin kuruluĢ koĢulu olarak sermaye gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Öte yandan kuruluĢ yeri üzerindeki etkisi iĢçi unsuru gibi hareketli bir faktör olması nedeniyle azalmaktadır (Tümertekin, 1994: 414).

Sermaye, sanayi tesisinin kurulması makinelerin alınması, iĢçi ücretlerinin Ödenmesi, hammaddenin alınması için sermaye gerekmektedir. Özellikle büyük sanayi tesislerinin kuruluĢ ve iĢletilmesi için daha büyük sermaye gerekmektedir. Türkiye sa- nayicilerinin en önemli sorunu sermaye sorunudur. Devlet sermaye sorununu çözmek için düĢük faizli kredi imkânı sağlamaktadır.

Sanayinin ilk geliĢtiği dönemlerde yerel sermayenin etkisi daha fazladır. AraĢ- tırma sahası ilk dönemlerde sermaye yetersizliği sorunuyla karĢı karĢıyaydı. UlaĢım ve iletiĢimin geliĢmesi ulusal hatta küresel sermayenin, geliĢmemiĢ bölgelere yönelmesine neden olmuĢtur. Coğrafi konumun uygunluğu ve teĢvik yasaları araĢtırma sahasının benzeri yerlere göre daha fazla sermaye çekmesine dolayısıyla yerel sermaye sorununun azalmasına neden olmuĢtur (Doğanay, 2011: 399).

Osmaniye‟de sermaye sorunu çevredeki illere göre daha fazladır. Bu durumun temel nedeni, Osmaniye‟nin Adana ve Gazi Antep gibi iki büyük sanayi kentinin ara- sında kalması ve rekabet gücünün az olmasından dolayı, onlarla mücadele edememesi- dir. Osmaniye‟de sermaye sorunu özellikle teĢvik yasaları ile azalmıĢ durumdadır. Or- ganize sanayi bölgesindeki fabrikaların hemen tamamı teĢvik yasasının gereği olan dü- Ģük faizli kredilerle kurulmuĢtur. Ayrıca teĢvik yasasından dolayı çevre illerden gelen sanayiciler sermayeleri ile sanayinin geliĢmesine katkı sağlamıĢlardır. Günümüzde or- ganize sanayi bölgesindeki fabrikaların maddi değeri 5 milyar dolardan fazladır.

Bir sahada sanayileĢmenin gerçekleĢebilmesi için yeterli sermaye birikiminin sağlanması gerekmektedir. Üstelik sanayi kuruluĢlarının gerek kapasite gerekse makine- leĢme açısından giderek geliĢmekte olması sermayeye olan gereksinimi daha da arttır- maktadır (Mutluer, 1995: 66). AraĢtırma Sahamız olan Osmaniye verimli tarım toprak- larına, tarımsal üretimin ve nüfusuna göre fazla olmasına rağmen sermaye birikimini gerçekleĢtirememiĢtir. Yaptığımız görüĢmelerde bu durumun çeĢitli nedenleri sıralanır- ken birinci sırada olan neden elde edilen kazancın o zamanki il merkezi olan Adana vb. büyük Ģehirlere yatırılmasıdır. Ancak il olduktan sonra sermayenin baĢta Adana olmak üzere büyük kentlere yatırılması azalmıĢ, Osmaniyeli ruhu öne çıkarak yatırımların önemli bir kısmı Osmaniye ye yapılmıĢtır. Elbette ki tarımdan elde edilen gelir çok yük- sek değildir. Örneğin 2000 yılında bütün tarımsal üretim değerleri 397.126.645 TL‟dir. Yukarıda ki ücretlerden iĢletme maliyetleri çıkınca yaklaĢık 150.000.000 kalır ki 49.499 iĢletme sahibine bölünürse ortalama iĢletme baĢına 3000 TL kar kalmaktadır. Bu miktar sermaye birikimi için yeterli değildir. Ancak tarımsal ürünlerin ticaretinden elde edilen kar daha fazladır. Bu nedenle tarımsal ürün ticareti sermaye birikimine katkıda buluna- bilir. Bu görüĢü destekleyen en önemli sanayi kolu fıstık iĢleme sanayisidir. Fabrika sahiplerinin çoğu fıstık ticaretinden, fıstık iĢlemeye yönelip gıda sanayisinin geliĢmesi- ne katkıda bulunmuĢlardır. Osmaniye‟ye büyük sermaye çeken ve sanayileĢmeyi hız- landıran en önemli faktör 2004 yılında uygulanan 5084 no' lu teĢvik yasasıdır. Bu ya- sayla geri kalmıĢ bölgelerin sanayisinin geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. TeĢvik yasasından en fazla yararlanan illerden biri de araĢtırma sahamız Osmaniye'dir. AraĢtırma sahamız- da teĢvik yasasıyla özellikle tarıma dayalı sanayi kolu ile demir çelik sanayisi geliĢmiĢ- tir. Yasadan sonra yaklaĢık 4 milyar dolar dolayında sermaye alımı gerçekleĢmiĢ ve sanayi hızla geliĢmiĢtir. Sermaye artıĢına sağlayan diğer bir faktör de kamudan alınan kredilerdir. Bu bağlamda fabrika tarzı büyük iĢletmelerden %90‟na yakınının kamu des- teği aldığı söylenebilir. Sermaye desteği alma Ģekli veya sermaye desteği alınan kurum- lar iĢletmelerin büyüklüğüne göre değiĢmektedir. Küçük iĢletmeler KOSGEB, ĠġKUR, DOĞAKA gibi kuruluĢlardan sermaye desteği alırken özellikle organize sanayi bölge- sindeki büyük iĢletmeler devletin sağladığı bedava arsa desteği ve bankalardan kredi alma yoluyla sermaye desteği almaktadır. Organize sanayi bölgesindeki tesislerin ta- mamına yakını devlet veya özel bankalardan sermaye desteği alırken küçük tesislerin bankadan sermaye alma oranı düĢüktür. Bunun en önemli nedeni bankaların, teminat gösterebileceği gayrimenkul veya kefil gösteremeyince sanayicilere tesis kuracak kadar

kredi vermemesidir. Diğer nedenler ise Osmaniye'nin inanç ve kültür değerleridir. Ġslam inancına göre faizin yasak olması bankalar aracılığıyla sermaye temin etmeyi azaltmak- tadır. Bu anlayıĢ küçük iĢletmelerde daha belirgindir. Bankalardan kredi alarak serma- ye edinen sanayicilerden kredisini ödeyemeyenlerin tesisini kapatmak zorunda kalması kredi yoluyla sermaye edinmenin oranını düĢüren diğer nedendir.

TeĢviklerin devam etmesi durumunda Osmaniye‟ye sermaye akıĢının devam edeceği yönünde kuvvetli bir kanaat bulunmaktadır. 2012 yılının Mayıs ayında açıkla- nan teĢvik paketinden hemen sonra haziran ayında organize sanayi bölgesine tesis kur- mak için 35 firma baĢvurmuĢtur (OSB Müdürlüğü). Böylece Osmaniye‟de büyük iĢ- letmelerde Osmaniye kökenli sermaye oranı daha da azalacaktır. Ancak sermayesi artan ve sanayisi geliĢen yine Osmaniye olacaktır.

Osmaniye sanayisinin önemli sermaye kaynaklarından biri de çevre illerde faali- yette olan sanayicilerdir. Organize sanayi bölgesinde üretim yapan 94 firmadan dönüt alınmıĢtır. Buna göre tesislerin 36 sı (% 34,96) Osmaniye, 27 si (%26,22) Hatay, 12 si (%11,65) Adana, 7 si ( %6,79 ) Gaziantep sermayesi tarafından kurulmuĢtur.

Tablo 26. Osmaniye‟ye yatırım yapan firmaların vergi dairesine kayıtlı olduğu iller, 2013

Sermayenin Ġli Kurduğu Tesis sayısı %

Osmaniye 36 34, 96 Hatay 27 26,22 Adana 12 11,65 Gaziantep 7 6,79 KahramanmaraĢ 5 4,86 Ġstanbul 3 2,91 Ankara 3 2,91 ġanlıurfa 3 2,91 Mersin 2 1,94 Karabük 2 1,94 Mardin 1 0,97 Aydın 1 0,97 Diyarbakır 1 0,97 Toplam 103 100

ġekil 16. Osmaniye‟de sanayi tesisi kuran yatırımcıların illere göre dağılımı

Tablo 27. Osmaniye‟de sanayi Tesisi Kuran Sermayenin Bölgelere Göre DağılıĢı, 2013 Sermayenin Coğrafi bölgesi Tesis sayısı %

Akdeniz 82 79,61 Güneydoğu 12 11,65 İç Anadolu 3 2,91 Marmara 3 2,91 Karadeniz 2 1,94 Ege 1 0,97

Kaynak: Anket ve OGĠAD Verileri, 2012

ġekil 17. Osmaniye‟de sanayi tesisi kuran yatırımcıların bölgelere göre dağılımı 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Tesis Sayısı 79% 12% 3% 3% 2% 1% Akdeniz Güneydoğu İç Anadolu Marmara Karadeniz Ege

Osmaniye‟de sanayi yatırımı yapan sanayicilerin % 49, 52‟si Osmaniye‟nin komĢuları olan Hatay, Adana, Gaziantep, KahramanmaraĢ illerinde faaliyette olan tesis- lerdir (Tablo 28, ġekil 19) . Sanayi yatırımı yapan sanayicilerin yaklaĢık % 80‟i Akde- niz Bölgesinin sanayicileridir. Ġkinci sırada ise Güneydoğu Anadolulu sanayicileridir. AraĢtırma sahasına yatırım yapan firmalar, öncelikle üretim yaptığı sektörlerde üretim yapan tesisler kurmuĢlardır. Osmaniye sanayicileri gıda, kimya, ambalaj, maki- ne, yem, dokuma, metal, kağıt ürünleri sektörlerine yatırım yaparken Hatay sanayicileri metal gıda dokuma ahĢap üretimi sektörlerine Gaziantep sanayicileri kimya dokuma medikal sektörlerine Karabük sanayicileri metal sektörüne yatırım yapmıĢtır.