Devlet yatırımları ve teĢvikler

Tümertekin „e göre Devletin sanayi faaliyetleri etkilemesi dört grupta toplanabi- lir.

1. Devlet sanayi üzerinde kesin denetim kurar. KuruluĢ ve iĢletmesini kendisi yapar. (komünist devletlerde olduğu gibi)

2. Devlet stratejik düĢünce ile bazı sanayi kollarının kuruluĢ yeri ve iĢletmesine etki yapar.(Cumhuriyetin ilk yıllarında)

3. Devlet sanayi tesisleri kurulması için özel sermayeye birçok bakımdan yardım eder.

4. Özel vergi ve yasalarla sanayiyi destekler. (Tümertekin, 1994: 245)

Osmaniye‟de devletin sanayinin geliĢmesine olan en önemli katkısı, Osma- niye‟yi 1996 yılında idari açıdan il statüsüne yükseltip, Kalkınmada Öncelikli iller kapsamına alınması ve kamu yatırımlarını ( özellikle alt yapı) artması ile birlikte tecrübeli kamu yöneticilerini Osmaniye‟ye atamasıdır.

AraĢtırma sahasında devlet sermayesi ile kurulan ve iĢletilen 3 adet tesis bulun- maktadır. Tesislerin hemen tamamı özel sermaye tarafından kurulmuĢtur. Devlet çeĢitli teĢviklerle özel sektöre yardımcı olmaktadır. 1994 yılında devlet desteği ile kurulan organize sanayi bölgesi 1999 yılında müteĢebbislerin hizmetine sunulmuĢtur. Bu süreçte yapılan alt yapı çalıĢmaları, devlet tarafından karĢılanmıĢtır.

AraĢtırma sahasında sanayideki sıçramanın 2006-2007 yıllarında olması tesadüf değildir. Bu sıçramanın en önemli etkeni devletin verdiği teĢvikler olmuĢtur.

Osmaniye‟de sanayinin geliĢmesinde etkili olan en önemli faktörlerden biri de devletin verdiği teĢviklerdir. Ülkemizde Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar devlet sanayiyi geliĢtirmek için çeĢitli metotlarla çalıĢmıĢtır. Ġlk dönemlerden 1970'li yıllara kadar olan dönemde devlet sanayi tesislerini kurmuĢ ve iĢletmiĢtir. Ancak bu dönemde Osmaniye‟ye ilçe olmasından kaynaklanan nedenlerden dolayı devlet tarafın- dan sadece 3 sanayi tesisi kurulmuĢtur. Devletin Osmaniye sanayisine verdiği en önemli destek Osmaniye‟yi 1996'da il statüsüne çıkarmasıdır. Bu tarihten sonra organize sanayi bölgesinin tamamlanması hızlanmıĢ, Osmaniye‟ye yatırım yapan sanayicilerden enerji ücreti, vergi, sigorta ücreti daha düĢük bedeller talep edilmiĢtir. Sanayinin geliĢmesi için alt yapı hizmetleri de hızlı bir Ģekilde tamamlanmıĢtır. Bir taraftan organize sanayi böl- gesinde tesis sayısı artarken öte yandan atölye fabrika arasında bir konumda olan fıstık sanayi kolu tesisleri de teĢviklerden faydalanarak tesislerini geliĢtirip fabrika düzeyine getirmiĢlerdir. 2012 yılının nisan ayında teĢvikler devam etmiĢ ve Osmaniye 6 bölgeden 4. bölge konumunda kabul edilerek çeĢitli teĢviklerin verilmesine devam edilmiĢtir. Or- ganize sanayi bölgesinin yetkililerinden haziran ayında aldığımız bilgiye göre bu yasa- dan sonra 2 ay içinde 35 firma sanayi tesisi kurmak için baĢvuruda bulunmuĢtur. 2008 yılında yapılan teĢvikli yatırımlar toplamı 522.102.866 TL‟dir. Bu yatırımlardan 8.096.533 TL‟si KOBĠ teĢvikleri olup büyük bir oranı küçük ve orta derecedeki sanayi tesislerine verilmiĢtir. Devletin verdiği teĢviklerinden sonra sanayi tesisleri, sanayide istihdam edilen personel (iĢgücü) ve sanayide kullanılan enerji miktarında önemli dere- cede artıĢ olmuĢtur.

2.2.5.1. TeĢvik yasalarının etkisi

29.01.2004 tarihinde çıkarılan 5084 Sayılı Kanunla Devlet Ġstatistik Enstitüsü BaĢkanlığınca 2001 yılı için belirlenen fert baĢına GSYĠH miktarları 1500 ABD Dolar veya daha az olan illerde yeni istihdam edilen personelin ücretlerinden kesilen gelir vergisi stopajının alınmaması, yeni istihdam edilen personelin sigorta primi iĢveren pay- larının hazine tarafından ödenmesi, kapsama dâhil illerde yapılacak yatırımlara bedelsiz yatırım yeri(arsa) tahsisi ve yine kapsama dâhil illerde istihdam yaratan iĢletmelere enerji desteğinin sağlanması öngörülmüĢtür. Daha sonra bu kanunda birçok değiĢiklik yapılmıĢ baĢta uygulama alanı olmak üzere yasa süreç içinde ciddi bir dönüĢüm geçir- miĢtir.

ların ve Ġstihdamın TeĢviki ile Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik Yapılması Hakkında 5084 Sayılı Kanun” yayımlanmıĢtır. Bu Kanun ile bazı illerde vergi ve sigorta primi teĢvikleri uygulamak, enerji desteği sağlamak ve yatırımlara bedelsiz arsa ve arazi temin etmek sureti ile yatırımların ve istihdamın artırılması amaçlanmıĢtır. 5084 sayılı yasanın kabu- lünden sonra da bazı yasal düzenlemeler ile 5084 sayılı yasada değiĢiklikler yapılmıĢtır. 5084 sayılı Yasada; 31 Temmuz 2004 tarih ve 25539 sayılı Resmi Gazete‟de yayımla- nan 5228 Sayılı Yasa, 18 Mayıs 2005 tarih ve 25819 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 12.05.2005 tarih ve 5350 sayılı yasa, 30 Aralık 2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gaze- te‟de yayımlanan 26.12.2006 tarih ve 5568 Sayılı yasa ve 04 Nisan 2007 tarih ve 26483 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 28. 3. 2007 tarih ve 5615 sayılı yasa ile dört defa değiĢiklik yapılmıĢ ve 5084 sayılı yasanın birinci maddesi olan Amaç maddesi hariç bütün maddeler değiĢtirilmiĢtir. 5084 sayılı Yasa ile getirilen düzenlemede 01.10.2003 tarihiden sonra kurulan iĢyerlerinde çalıĢtırılan tüm iĢçiler için, 01.10.2003 tarihinden önce kurulu bulunan iĢyerlerinde de 01.09.2003 tarihinden sonra iĢe alınmıĢ olan iĢçiler için vergi ve sigorta teĢviki öngörülmüĢtür. Ödenecek teĢviklerin hesabında her iĢçi için asgari ücreti geçen tutarlar dikkate alınmamıĢtır(www.kosgep.com)

5228 sayılı Yasa ile yeni yatırımların teĢvik edilmesi amacıyla 31.12.2007 tari- hine kadar tamamlanan yeni yatırımlar için teĢviklerin 5 yıl süre ile devam etmesi ön- görülmüĢtür.

5350 sayılı yasa ile önceden kazanılmıĢ olan haklar korunmakla birlikte yeni bir düzenlemeye gidilmiĢtir. Öncelikle teĢvik sağlanan illerin sayısı artırılmıĢ ve 36‟dan 49‟a çıkarılmıĢ ve çalıĢtırılması gerekli asgari iĢçi sınırı ilk defa bu yasayla getirilmiĢtir.

Yasa uyarınca 01.04.2005 tarihinden sonra iĢe baĢlayan ve asgari 30 iĢçi çalıĢan iĢyerlerinde çalıĢtırılan tüm iĢçiler teĢvik kapsamında değerlendirilirken, 01.04.2005 tarihinden önce iĢe baĢlayan iĢyerlerinde çalıĢtırılan iĢçi sayısının en az % 20 oranında artırılmıĢ olması ve 30 sayısına ulaĢılmıĢ olması Ģartıyla artırılan iĢçi sayısının 3 katı kadar iĢçi için teĢvik mekanizması ön görülmüĢtür. Bu yasa ile yine ödenecek teĢvikle- rin hesabında her iĢçi için asgari ücreti geçen tutarlar dikkate alınmayarak 5084 sayılı yasa ile getirilen düzenleme korunmuĢtur.

5568 sayılı Yasa ile 2008 ve 2009 yılında da yeni yatırımların teĢvik edilebilme- si için bir düzenleme yapılmıĢ ve 31.12.2008 tarihine kadar yapılacak yeni yatırımların 4 yıl ve 31.12.2009 tarihine kadar yapılacak yeni yatırımların da 3 yıl boyunca teĢvik- lerden yararlandırılması öngörülmüĢtür. 31.12.2007 tarihine kadar tamamlanacak yeni

yatırımları için ise önceki kanunla getirilen 5 yıl teĢvik edilmesi esası bu kanunla ko- runmuĢtur. Bu yasa ile ayrıca 30 iĢçi sınırı 10 iĢçi olarak yeniden düzenlenmiĢ fakat iĢçi sayısının artırılması gibi bir Ģart artık yasadan çıkarılmıĢtır. Yapılan düzenleme ile artık en az 10 iĢçi çalıĢtıran iĢyerlerinde ne zaman kurulduğuna bakılmaksızın tüm iĢçiler 01.05.2007 tarihinden itibaren teĢviklerden yararlandırılmaktadır.

2004 yılında çıkarılan 5803 teĢvik kanunu, Osmaniye sanayi için (özellikle organize sanayisi için) „sanayi devrimi‟ niteliğindedir. Bu teĢvik ile sanayiciler için önemli avantajlar sağlanarak organize sanayi bölgesine yatırım yapılması amaçlanmıĢtır. Yasa etkisini çok kısa bir sürede göstererek sanayicilerin Osmaniye Organize Sanayi Bölgesine yatırım yapmasını sağlamıĢtır.

TeĢvik yasasından önce organize sanayi bölgesinde bir iĢletmelerinin olup olmadığı sorusu yöneltilmiĢtir. Buna göre 39‟u ilk tesis, 34‟ü daha önce tesisinin olduğu anlaĢılmaktadır (Tablo 41) TeĢvikler ile Osmaniye OSB‟sinde daha önce tesisi bulunmayan sanayiciler Osmaniye organize sanayi bölgesini tercih etmiĢler- dir. Elde edilen veriler, TeĢviklerin yeni sanayi tesisi kurma noktasında Osma- yeOSB‟ye etkisinin yüksek derecede olduğu tespit etmiĢtir.

Tablo 28. TeĢviklerin Osmaniye Sanayisine etkileri, 2013 Tesis Sayısı %

Ġlk Tesis 39 49,3

Ġlk Tesis Değil 35 44,3

Daha önceki Tesise Ek tesistir. 5 6,4 Kaynak: Anket ve OGĠAD verileri

ġekil 18. TeĢviklerin Osmaniye Sanayisine etkileri 50% 44%

6%

İlk Tesis İlk Tesis Değil

Yasadan sonra Organize Sanayi bölgesinin; a)Alanı

b)Tesis sayısı, tüketilen enerji ve su miktarları c)Ġstihdam kapasitesi,

d)Sermayesi ve üretim miktarı

e)Ġç ve dıĢ ticaret hacimleri olağan üstü bir artıĢ göstermiĢtir.

Tablo 29. Osmaniye Organize Sanayi Bölgesinin 2004 ve 2012 yıllarındaki durumları- nın karĢılaĢtırılması, 2013

ġubat 2004 ġubat 2012 ArtıĢ oranı

Üretimdeki tesis sayısı 7 110 16

ĠnĢaat halindeki tesis sayısı 4 5 1.25

Proje aĢamasındaki tesis sayısı 2 12 6

Ġstihdam(kiĢi) 98 9402 96

Su tüketimi (m3) 5.670 89.000 16

Elektrik tüketimi (kwh) 39.600 174.081.022 4393 Kaynak: organize sanayi bölgesi müdürlüğünün verileri, 2012

Sanayicilerin Osmaniye OSB‟sini en önemli tercih etme nedenleri Osmaniyeli olma duygusu, teĢvik, coğrafi konumun sağladığı ulaĢım kolaylığı iĢgücü maliyetinin düĢük olmasıdır. (Tablo 32) AraĢtırma neticesinde Sanayicilerin Osmaniye OSB‟sine yatırım yapmalarına etki eden en önemli faktörün teĢvik bölgesi olduğu görülecektir.

Tablo 30.AraĢtırma sahasında tesis kurmaların nedenleri, 2013

Tercih Nedeni Tesis Sayısı %

Osmaniyeli olma 32 34

TeĢvik Verilen Bölge Olması 67 84,4

ĠĢgücü Maliyetinin DüĢük Ol- ması

9 11,3

UlaĢımın Kolay Sağlanması 4 5,6

ġekil 19. AraĢtırma Sahasında Sanayicilerin Tesis Kurmalarının Nedenleri