ĠĢ Gücü

Genel bir tanımlama ile 15 yaĢ ve yukarısında olup istihdam edilen ya da iĢ ara- yan ve iĢe çağrılmayı bekleyen iĢsizlerden oluĢan grup iĢgücü olarak ifade edilebilir (Özkaplan, 2003: 43).Teknolojinin geliĢmesiyle iĢ gücüne olan sayısal ihtiyaç azalsa da her dönemde çağın çalıĢma koĢullarına göre çalıĢma bilgisi, becerisi ve yeteneği olan iĢ

3,7 3,9 4,2 3,8 3,0 3,3 3,1 2,8 2,4 2,5 1,9 1,8 1,3 0,8 0,6 0,5 0,2 0,1 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 0- 4 5 - 9 10 - 14 15 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 - 69 70 - 74 75 - 79 80 -84 85 + ERKEK 3,8 3,7 4,0 3,7 2,9 3,2 3,1 2,9 2,5 1,8 1,8 1,3 0,9 0,7 0,5 0,3 0,2 0,0 2,0 4,0 6,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 KADIN 0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 350000 0-14 15-64 65+ Nüfus Sayısı(KİŞİ) Yaş Grubu

gücüne ihtiyaç artarak devam etmektedir. AraĢtırma sahamızda sanayinin ihtiyacı olan ve arayıp ta az bulduğu iĢ gücü yukarıda özellikleri verilen iĢ gücüdür. Sanayi sektörün- de baĢlıca iki tip iĢgücüne ihtiyaç vardır (Doğanay, 2011: 400).

a)Nitelikli(kalifiye) iĢ gücü

b)Niteliksiz(sıradan, vasıfsız) iĢgücü.

Bunlardan nitelikli iĢ gücü yani usta “kendi mesleğinde eğitim almıĢ, meslek bilgi ve becerisi yüksek olan iĢ gücü” üretimde çok daha önemlidir. Çünkü günümüzde tüketicilerin tercih ettiği ürünler kaliteli, defosuz ürünlerdir. Bu ürünleri ancak usta yani nitelikli iĢ gücü üretebilir. Ayrıca modern teknolojik makinelerin kullanımı ve ba- kımı niteliksiz iĢ gücüyle olamaz. Bu nedenle nitelikli iĢ gücü ihtiyacı daha fazladır. Nitelikli iĢ gücünün en yetkilileri mühendislerdir. Teknisyenler, teknikerler, kaynakçı, kalıpçı… Vb. de diğer nitelikli iĢ gücü arasında gösterilir (Doğanay, 2011: 401).

2010 yılında Osmaniye valisinin yaptığı toplantıda Organize Sanayi Bölgesi Müdürünün iĢ kurdan istediği nitelikli iĢ gücü sayısı 1000 civarıdır. Ancak bu talep kar- ĢılanamamıĢtır. Bunun üzerine iĢ kur meslek kursları düzenleyerek talebi karĢılamaya yönelik çalıĢmalara baĢlamıĢtır. Ġzah edildiği gibi araĢtırma sahamızdaki sanayi tesisle- rinin nitelikli iĢ gücüne ihtiyacı oldukça fazladır. Ancak istenilen vasıflarda iĢgücüne ulaĢmak çok kolay olamamaktadır.

ĠĢgücü piyasası ücretlerin ve istihdamın belirlendiği arz ve talep güçlerine bağlı olarak iĢ sözleĢmeleri yoluyla gerçekte var olan ya da olmayan bir yer, bir buluĢma nok- tasıdır. Arz tarafında iĢ arayanlar olarak anılan çalıĢmaya istekli ve elveriĢli insanlar talep etrafında ise, üretim sağlayabilmek amacıyla iĢ gücü arayan iĢverenler bulunmak- tadır (Kılıç, 2010: 10). Bu açıdan bakıldığında iĢ gücü piyasasının bir coğrafi mekânı bulunmakta ve bu mekân da iĢ arzı ve iĢçi arzı dengede olmalıdır. Bu denge bozuldu- ğunda sanayi ve iĢgücü zarar görmektedir. Sanayi iĢ gücü piyasasında iĢ bulma Ģansı en az olan iĢ gücü mesleki bilgi ve becerisi olmayan, eğitimsiz iĢ gücü olduğu gibi teknik eğitim görmeyen lise veya üniversite mezunları olarak görülmektedir. Ġstihdam en basit tanımı ile kullanma, çalıĢtırma, hizmete alma anlamlarında kullanılmaktadır. 15 ve daha yukarı yaĢlarda ki iĢ gücünün herhangi bir ücretle çalıĢması, iĢ yerinde ekonomik ka- zanç elde etmeye baĢlaması istihdamın gerçekleĢmesidir. Türkiye de istihdamın 2010 yılındaki sektörel dağılımı Ģöyledir. Tarım % 25,2 Sanayi % 26,2 Hizmet % 48,6 (As- lan, 2011: 273).

Türkiye iĢ gücü piyasasının temel yapısal problemlerinden biri de kayıt dıĢı is- tihdamın yüksek oranıdır. Kayıt dıĢı istihdam toplam iĢ gücünün yarısına yakındır. Ör- neğin 2010 yılında % 43,2 dir. Gözlemlerimize göre çalıĢma sahamızda bu oran daha da yüksektir. Özellikle sanayicilerin iĢ verdiği taĢeron firmalarda kayıt dıĢı istihdam olduk- ça fazladır. Kayıt dıĢı istihdamın en az olduğu sanayi alanı organize sanayi bölgesidir. Ancak atölyelerde ve mevsimlik iĢçi çalıĢtıran bazı sanayi kollarında (örneğin fıstık sektörü) kayıt dıĢı istihdamın % 75 den fazla olduğu tahmin edilmektedir.

Ekonomik coğrafya araĢtırmalarında iĢgücünün istihdam sayısı, oranı, sektörel dağılımı önemli özelliklerdendir. AraĢtırma sahasında iĢgücünün en fazla istihdam edil- diği sektör sanayidir (Tablo 22, ġekil 12).

Tablo 21. AraĢtırma sahasında sektörlere göre çalıĢan sayısı (iĢgücü) ve yüzdelik oranı Sektörler ÇalıĢan Sayısı %

Sanayi 24.743 60.1

Hizmet 15556 37.7

Tarım 904 2.2

Toplam 41203 100.0

Kaynak: Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü Anketi, 2011: 54

ġekil 12. AraĢtırma sahasında sektörlere göre çalıĢan (iĢgücü) sayısı 60% 38% 2% Sanayi Hizmet Tarım

ĠĢgücü istihdamında yıllara veya mevsimlere göre değiĢim de önemli özellikler- dendir. Bu bağlamda son 1 yılda iĢ hareketi yönü incelendiğinde sanayi sektörünün de- ğiĢiminin en az olduğu tespit edilmiĢtir (Tablo 23, ġekil 13).

Tablo 22. AraĢtırma sahasında son bir yılda sektörlere göre iĢgücü hareketi yönü, 2011 Sektörler ĠĢgücü artan tesis sayısı ĠĢgücü azalan tesis sayısı ĠĢgücü değiĢen toplam tesis sayısı

Hizmet 219 78 297

Sanayi 72 8 80

Tarım 16 2 18

Toplam 307 88 395

Kaynak: Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü Anketi, 2011: 66

ġekil 13. AraĢtırma sahasında son bir yılda sektörlere göre iĢgücü hareketi yönü, 2011 Sanayi sektöründe faaliyet yapan tesislerden 72 adedinde iĢgücü sayısı artıĢ gös- termiĢtir. Söz konusu artıĢ sanayi faaliyetinin hızlandığının önemli göstergelerindendir.

ĠĢgücü istihdamında çalıĢma süresinin incelenmesi gerekir. Personelin çalıĢma süresinin uzun olması iĢ yerine olan uyumu arttırdığı gibi yaptığı iĢ veya meslekte uz- manlaĢma derecesini de yükseltir. Bu anlamda, sanayi sektöründeki tesislerin % 50 den fazlası 6 aydan az bir sürede iĢten ayrılan personel olduğunu ifade ederken yaklaĢık % 21‟i ise 7-12 ay arasındaki sürede iĢten ayrılmıĢtır ( ĠġKUR, 2011: 74).

0 50 100 150 200 250

Hizmet Sanayi Tarım

İşgücü artan tesis sayısı İşgücü azalan tesis sayısı

Personelin (iĢçi, mühendis veya büro mensubu) iĢten çıkarılmaları üretim ve ma- liyet ekonomisini etkilemektedir. AraĢtırma sahasında iĢten çıkarılanların 5‟ de 1‟i sa- nayi sektörüne aittir. ÇalıĢanların iĢten çıkarılmalarının baĢlıca nedenleri verimsiz ça- lıĢma, ekonomik darboğazlar, süreli iĢler, davranıĢ ve uyum problemleridir (Tablo 24, ġekil 14).

Tablo 23. AraĢtırma sahasında çalıĢanların ĠĢten Çıkarılma nedenlerinin %, 2011 ĠĢten Çıkarılma nedenleri Hizmet Sanayi ĠnĢaat Tarım Ortalama

Verimsiz ÇalıĢma 28 26 24 27 26.8

DavranıĢ ve Ġstek 48 58 48 57 50.6

Ekonomik darboğaz 6 8 5 10 6.6

Süreli sözleĢme veya iĢ 8 2 15 3 8.1

Diğer 9 6 8 3 7.9

Toplam 26.8 20 19 4 100

Kaynak: Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü Anketi, 2011: 78

ĠĢten çıkarılmanın en önemli neden davranıĢ ve çalıĢanın kendi isteğidir. Çalı- Ģanların yarısından fazlası kendi isteği ve buna bağlı davranıĢlardan dolayı iĢten ayrıldı- ğı ifade edilirken, bunu dörtte bir ile (% 26) personelin verimsiz çalıĢması izlemektedir. Dikkat edilmesi gereken durum ekonomik nedenlerle iĢten çıkarma oranının düĢük ol- masıdır. (ġekil )

ġekil 14. AraĢtırma sahasında çalıĢanların ĠĢten Çıkarılma nedenlerinin yüzdeliği (%), 2011 22% 48% 7% 1% 5% 17% Verimsiz Çalışma Davranış ve İstek Ekonomik darboğaz Süreli sözleşme veya iş Diğer

Sanayi sektöründe ihtiyaç duyulan iĢgücünün eğitim durumu ürünün kalitesini, iĢ verimini, yeni teknolojiye uyum sürecini ve sorumluluk durumunu etkiler. Yukarıda sıralanan nedenlerden dolayı yüksekokul ve üniversite mezunu iĢgücünün tercih edilme oranı yüksektir (Tablo 20).

Tablo 24. Sektörlere Göre Eleman Ġhtiyacı Duyulan ĠĢgücüne ĠliĢkin Eğitim Düzeyi, 2011 Eğitim Düzeyi % Okuryazar olmayan 0.7 Okuryazar 3.6 Ġlköğretim 21.9 Lise 28.5 Yüksekokul 11.7 Lisans 33.6 Lisans Üstü 0

Kaynak: Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü Anketi, 2011: 78

okuryazar iĢgücü ihtiyacı nerdeyse yok gibidir (Tablo 25). Okuryazar olmayan iĢgücü daha çok taĢıma, yükleme gibi fiziki güç gerektiren iĢler için istihdam etmektedir. Bu iĢler de çeĢitli araç ve makinelerle yapıldığından tercih edilme oranları çok düĢmüĢtür. Sanayide istihdam edilmek için seçilen iĢgücünde aranan tek özellik sadece eği- tim değildir. ĠĢgücünün eğitim seviyesiyle birlikte çok farklı becerilerde dikkate alınma- lıdır. AraĢtırma sahasında ihtiyaç duyulan baĢlıca beceriler içinde tesislerin en fazla önem verdiği beceriler temel mesleki bilgi ve becerileri, takım çalıĢması, bilgiyi uygu- lama yeteneği iĢyeri kurallarına uyum becerisi gibi özelliklerdir (Tablo 26, ġekil 15).

Tablo 25. ĠĢgücü Seçiminde En Fazla Aranan Becerilerin Yüzdelik Oranı, 2013

ĠĢgücünde Aranan Beceriler Tercih nedeni Oranı (%) Genel mesleki bilgi / becerileri 32

Takım çalıĢması becerisi 17

Bilgiyi uygulamaya aktarma becerisi 11 ĠĢyeri kurallarına uyum becerisi 7 Yeni teknolojilere uyum becerisi 6

Bilgisayar ve biliĢim bilgisi 4

Yabancı dil bilgisi 4

Bilgiyi baĢka alana transfer etme 3

Fiziki ve bedensel yeterlilik 3

Kalite standartlarına uyum becerisi 3

Temizlik ve sağlık becerisi 3

Sorun çözme ve bağımsız karar verebilme 2

Proje tabanlı çalıĢma 2

ĠĢ kazalarına karĢı önlem alma becerisi 1 ĠletiĢim ve müĢteri iliĢkileri becerisi 1

Hesap yapabilme becerisi 1

Kaynak: Türkiye ĠĢ Kurumu Genel Müdürlüğü Anketi, 2011: 87

ġekil 15. ĠĢgücü Seçiminde En Fazla Aranan Becerilerin Yüzdelik Oranı, 2013

0 10 20 30 40

Genel mesleki bilgi / becerileri Bilgiyi uygulamaya aktarma becerisi Yeni teknolojilere uyum becerisi Yabancı dil bilgisi Fiziki ve bedensel yeterlilik Temizlik ve sağlık becerisi Proje tabanlı çalışma İletişim ve müşteri ilişkileri becerisi

ÇalıĢmada çıkan sonuçlardan dikkate değer durum iĢ kazalarına karĢı önlem al- ma becerisi ile temizlik (hijyen) ve sağlık becerisinin tercih edilme oranının düĢüklüdür. Gıda sektöründe üretim yapan tesislerin fazla olmasına rağmen hijyen becerisinin dik- kate alınmaması üretilen ürünlerin yeterince sağlıklı olmadığı Ģüphesini doğurmaktadır.