Seçimlerde Şaibe Vurgusu

Cumhuriyet gazetesi karikatürlerinin büyük bir kısmında da, 29 Mart Seçimle- ri’ne yolsuzluk, rüşvet ve şaibe karıştığı iddialarına yönelik konular işlenmiştir.

Yukarıda da belirtildiği gibi, Tunceli’de vatandaşlara dağıtılan beyaz eşya AKP’nin seçim yatırımı olarak basının gündeminde yer almış, Yüksek Seçim Kurulu bu konu hakkında inceleme başlatmıştır. Gazete karikatürlerinin gündeme göre şekil- lendiği, verilmek istenen mesajın karikatürler aracılığı ile somutlaştırıldığı söylenebi- lir. AKP’nin Tunceli’de vatandaşlara dağıttığı beyaz eşya, Cumhuriyet gazetesi kari- katürlerinde de yer almıştır.

Haber medyasının belirli bir olayı tanımlamasında, tarif etmesinde, yorumla- masında ve sunmasında geliştirmiş olduğu seçmeci tavrın etkisi büyüktür. Seçmeci tavır, habere konu olan olayda bazı temaların vurgulanmasını, bazı temaların ise yok sayılarak dışlanmasını beraberinde getirmektedir (Çam, 2008:57). Şekil 6, Şekil 7, Şekil 8, Şekil 9, Şekil 10 ve Şekil 11’de yer alan karikatürler, seçmeci tavrın etkisiyle habere konu olan olaylardaki temaları vurgulamaktadır. Burada Tunceli’de AKP tarafından beyaz eşya dağıtılması haberlere konu olmuş, karikatürlerde de seçimlere şaibe karıştırıldığı temaları tasvir edilmiştir. Haber medyası seçmeci bir tavır takına- rak ön plana çıkardığı bakış açısıyla haberlerini meşrulaştırmak amacı güderek hü- kümet yetkilileri gibi otoriteleri kullanmaktadırlar.

Musa Kart’ın 10 Mart 2009 tarihinde çizdiği karikatüründe de Tunceli’de dağı- tılan beyaz eşyalara gönderme yapılmıştır. Tunceli savcılığının soruşturma başlatma- sı üzerine Yüksek Seçim Kurulu da bu konuyla ilgili çalışma başlatmıştır. AKP’li bir siyasetçi buzdolabı görünümündedir ve karikatürdeki diğer karakterlerden daha bü- yük tasvir edilerek güç simgesi olarak kullanılmıştır. Siyasetçinin büyük olması siya- si gücünü, buzdolabı ile birlikte verilmesi de maddi gücünü temsil etmektedir. Kari- katürde bulunan diğer karakterlerde Yüksek Seçim Kurulu görevlileridir. Yüksek Seçim Kurulu yetkileri şaşkınlık derecesindeki yüz ifadeleri ile resmedilirken, AKP’nin araştırma sürecine engel koyduğu iması bulunmaktadır. Buzdolabının için- de ne olduğu bilinmemektedir ancak, bu tehdit olarak da algılanabilmektedir.

Şekil 6: “ÇİZMEDEN YUKARI” Musa KART, 10 MART 2009 -CUMHURİYET Kamil Masaracı’nın 10 Şubat 2009’da çizdiği karikatürde de AKP’nin dağıt- tığı beyaz eşya konusu işlenmiştir. Karikatürdeki karakterin “Hadi hadi gene iyisin… Bi kömür bi beyaz eşya” söylemi bu sürece işaret etmektedir. Diğer karakterin de “Sorma… Akla karayı seçtik valla abi” söylemi iki düşünceye işaret etmektedir. İlki, dağıtılan eşyaları almanın güç olduğu, bir çok engel ile karşılaşıldığı ikincisi ise, verilecek oyun dağıtılan eşyaya göre şekillendiği imasıdır.

Şekil 7: “ÇİZGİLİK” Kamil MASARACI, 10 ŞUBAT 2009 -CUMHURİYET Mustafa Bilgin’in 12 Şubat 2009 tarihinde yayınlanan “Epik Hayat Tiyatro- su” başlıklı karikatür dizisindeki seçim karikatürü yine dağıtılan beyaz eşyalara gön- derme yapmaktadır. Karikatürde Recep Tayyip Erdoğan siyasetçi kimliği ile karşı-

mıza çıkmaktadır. Kayış’a göre (2007:161-175) politikacı her şeyden önce iyi bir demagog olmalıdır. Asıl hedef oy toplamaktır. Oyları toplamak için ise her yol “mu- bah”tır. Politikacı rakiplerine fark atabilmek için daha popüler ve ikna edici olmak zorundadır. Söylediklerinin uygulanabilirliğinden çok halkın aklına yatması önemli- dir. Halkın ikna edilmesi için de “pembe yalanlar” söylemek politikanın cilvesidir. Halk ikna edildikten sonra gerisi kolaydır. Yetkiyi eline geçiren, nasıl olsa iktidarını “halkın iradesi”ne dayandığı için bildiğini okumakta serbesttir. Kayış 1950’li yıllarda karikatürlerde çıkan politikacı imgesini incelediği çalışmasında politikacı imgesinin ayırt edici özellikleri olduğunu söylemektedir. 1950’li yıllarda Süleyman Demirel’in silindir şapkası oldukça gündemdedir ve karikatürlerde Süleyman Demirel’i şapkasız çizmemişlerdir. Demirel’e göre şapka “sivil siyasetin bir göstergesi”dir. Kayış’a (2007:161-175) göre politikacılar genellikle silindir şapkalı, fraklı ve papyonlu ola- rak çizilmektedir ve karakterler siyasi yaşamdaki erkek egemen yapıya paralel olarak daima erkektir. Mustafa Bilgin’in karikatüründe de Recep Tayyip Erdoğan, silindir şapkası ve fraklı görülmektedir. Recep Tayyip Erdoğan’ın şapkalı ve fraklı resme- dilmesi siyasetteki anlayışına işaret etmekte, üst düzey siyaset sergilediğinin eğreti- lemesi yapılmaktadır. Silindir şapka ve frak üst sınıf insanların yaşamlarındaki zara- fetin bir simgesidir. Silindir şapka burjuvaya özgü bir aksesuardır ve frak ise İngiliz kültüründen doğmuş bir stildir. Seçmen de karikatürde beyaz eşya almış küçük bir gecekonduya götürürken tasvir edilmiştir.

Şekil 8: “EPİK HAYAT TİYATROSU” MUSTAFA BİLGİN, 12 ŞUBAT 2009- CUMHURİYET

Hakan Çelik “Uydudan Naklen” isimli karikatür dizisinde AKP tarafından dağıtılan beyaz eşya konusunu gündeme getirmiştir. Buzdolabının içinde oy pusulası çıktığı bir mizanseni anlatan karikatürist, her halinden yoksul olduğu belli bir vatan- daşı simgeleyen tiplemesiyle, AKP’nin yoksul vatandaşlardan hediye karşılığında oy satın aldığını anlatmaya çalışmıştır. Kayış’a göre (2007:161-175) çizilen politikacı karikatürleri değerlendirilirken, yalnızca mevcut siyasal yapının ve politikacı tipinin değil, toplumun da eleştirildiği göze çarpar. Bu tarzda çizilen pek çok karikatüre göre politikacıdan önce değişmesi gereken şey, bu politikacı tipini doğuran ve yaşatan toplumsal yapıdır. Bu bağlamda söz konusu karikatürler siyasal karikatür nitelikleri- nin yanında birer sosyal karikatür olma özelliğine de sahiptirler. Yoksul kadın tiple- mesiyle bu kesimin cahil olduğu imgesi yerleştirilmeye çalışılmış, siyasetçilerin kan- dırdığı saf vatandaşlar olarak eleştirildiği görülmektedir.

Şekil 9: “UYDUDAN NAKLEN” HAKAN ÇELİK, 15 ŞUBAT 2009 - CUMHURİYET

Hakan Çelik’in Şekil 10’daki karikatüründe de Tunceli’de dağıtılan beyaz eş- yalara gönderme yapılmaktadır. Karikatürde “Valiliğin belirlediği 3300 aileye beyaz eşya dağıtılması tartışma yarattı” başlığıyla bilgi verilmektedir. Karikatür, haber metnine benzer biçimde başlık ile verilmiştir ve karikatür de haber metni gibi tüm ayrıntıları işlemektedir. Bu karikatürü haber metninden ayıran tek şey çizgi ile anla- tımı değildir, daha çok yorum ve eleştirinin ön plana çıkarılmasıdır. Karikatürde, sosyal yardım adı altında dağıtılan beyaz eşyalara gönderme yapılarak, AKP’nin bu uygulamaları daha ileriye götürüp “alt yapı”ya varana dek işi abartabileceğine gön- derme yapılmaktadır.

Şekil 10: “UYDUDAN NAKLEN” HAKAN ÇELİK, 8 ŞUBAT 2009- CUMHURİYET

Hakan Çelik’in “Uydudan Naklen” karikatür dizisinde yer alan bir başka ka- rikatürde de seçimden hemen sonra gelen tartışmalar gündeme getirilmiştir. Seçimde yapılan yolsuzluklar, oy pusulalarının çalınması, bazı yerlerdeki seçim sonuçlarının iptali gibi konular sık sık her seçimde tekrarlanmaktadır. Hakan Çelik’in Şekil 11’de yer alan karikatüründe ise, çöplükte bulunan “para ile satılamaz yazan mühür”, bi- linçli seçmenlerin var olduğuna gönderme yapmaktadır.

Şekil 11: “UYDUDAN NAKLEN” HAKAN ÇELİK, 5 NİSAN 2009- CUMHURİYET

“Uydudan Naklen” dizisinin Şekil 12’deki karikatüründe ise, ilk olarak Recep Tayyip Erdoğan, sokakta tartılırken görülmektedir. İşsizlik konusuna odaklanılan karikatürde, Tayyip Erdoğan’ın Deniz Baykal’ın önerilerine kulak vermesi gerektiği vurgusu bulunmaktadır. Dizinin bir başka, karikatüründe ise, seçim nedeniyle kaçak

yapılaşmanın arttığı vurgusu bulunmaktadır. Karikatürde seçim çalışmalarına gölge düşürmek istemeyen belediye başkanlarının, seçim döneminde kaçak yapı ile müca- delelerine ara verdikleri, gecekondulaşmanın yoğun olduğu bölgelerde bile oy top- lamaya devam ettiklerine gönderme yapılmaktadır.

Şekil 12: “UYDUDAN NAKLEN” HAKAN ÇELİK, 8 MART 2009-CUMHURİYET Şekil 12’de yer alan karikatür Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin’in “iktidarla uyumlu bir belediye başkanı seçin” çağrısına gönderme yapmaktadır. Şahin’in bu tutumu muhalefet tarafından “seçmeni tehdit ediyorlar” yorumlarına neden olmuştur. Karikatürde iki karakter bulunmaktadır. İlki seçmen, ikincisi ise Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin’dir. Seçmen gerçek dünyaya ait değildir. Karikatürde Bakan Şa- hin, seçmenin elindeki oy pusulasını alarak sonucu kendi lehine çevirmek istemekte- dir. Karikatürist, seçimlerde şaibe olduğunu anlatmaktadır.

Şekil 13: TURHAN SELÇUK, 31 MART 2009-CUMHURİYET

Seçimin hemen ardından Turhan Selçuk tarafından çizilen Şekil 13’teki karika- türde ise, sandıkların açılmaya başlandığı saatlerde Ankara ve İstanbul’da elektrikle- rin kesilmesi, seçimlere hile ve şaibe karıştırıldığı oy pusulalarının kaçırılmaya çalı- şıldığı iddialarını gündeme getirmiştir. Turhan Selçuk’un karikatürüne yansıyan bu durum “Yerel seçimlere ampulün karanlık gölgesi düştü” söylemiyle verilmiştir. Elektriklerin kesilmesini hem dolaylı hem de doğrudan anlatan ampul imgesi AKP ile ilişkilendirilmiş, AKP’nin seçimlere hile karıştırdığı ve elektriklerin de kasıtlı olarak kesildiği vurgulanmak istenmiştir.