1. Tanımı ve Hukuki Niteliği
AB Direktifi m.16/2’de düzenlenen “right of sell out” kurumunun hukukumuzdaki yansıması olan satma hakkı SerPK m. 27/2’de düzenlenmiştir. Böylelikle satın alma hakkı sadece halka kapalı şirketler için uygulama alanı bulmakta iken, satma hakkı ise sadece halka açık anonim şirketler için uygulama alanı bulmaktadır. TTK’da özgün bir satma hakkı ise düzenlenmemiştir. Halka açık anonim şirketler için SerPK m. 27/1 ile hem çıkarma hakkı hem de 27/2 ile satma hakkı düzenlenmekte iken, halka kapalı
100 Türk Ticaret Kanunu Madde 202 Gerekçesi, s.79.
101 Karababa, madde lafzında ifade edilen bu kararları “ortaklıkta esas değişiklikler yaratacak
bazı önemli kararlar” olarak nitelendirmiştir, bkz. Karababa, s.143.
102 Sönmez, s.82 vd, 112 vd.; Karababa, s.143. Halka kapalı şirketlerde azınlık paylarına likidite
sağlanarak olumsuz durumun bertaraf edilmesi de madde gerekçelerinden birisi olarak gösterilmektedir, bkz. Karababa, s.143.
şirketler için ise sadece TTK m. 208 ile satın alma hakkı düzenlenmiş olup azınlıkta kalan pay sahiplerine özgün bir satma hakkı düzenlenmemiştir.104
Satma hakkı ile birlikte pay alım teklifi sonucunda veya birlikte hareket etmek de dâhil olmak üzere başka bir şekilde105 sahip olunan payların halka açık ortaklığın oy haklarının
Kurulca belirlenen orana veya daha fazlasına ulaşması durumunda, azınlıkta kalan pay sahipleri Kurulca belirlenen süre içinde, paylarının adil bir bedel karşılığında satın alınmasını; oy haklarının Kurulca belirlenen orana veya daha fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişilerden ve bunlarla birlikte hareket edenlerden talep edebilme hakkına sahiptir.
Satma hakkının kullanımına ilişkin detaylar ise Ortaklıktan Çıkarma ve Satma Hakları Tebliği’nde (II-27.2) düzenlenmiştir. Tebliğ’in 4/1 maddesi uyarınca satma hakkının kullanılabilmesi için sahip olunması gereken oy haklarının oranı %98 olarak belirlenmiştir. Tebliğ’in 5/1 maddesi uyarınca pay oranı eşiğinin sağlanması veya bu konumda iken ek pay alınması durumunda, kamuya açıklama yapılmasını takiben üç aylık hak düşürücü süre içerisinde azınlıkta kalan pay sahipleri Tebliğ’in 6/3 maddesi uyarınca belirlenecek adil fiyat üzerinden satma haklarını taleplerini şirkete yazılı olarak iletmek üzere kullanabilecektir.
Tebliğ’in beşinci maddesinin devam eden fıkraları satma hakkına ilişkin taleplerin şirkete ulaşması üzerine şirketin pay bedellerini hesaplamaya ilişkin izleyeceği adımları düzenlemekte olup ayrıca hâkim şirketin veya şirketin onayı olmaksızın talebin ulaşması üzerine satma hakkı hukuki sonuçlarını doğuracaktır. Bu bağlamda, satma hakkı satın alma hakkı gibi yenilik doğuran bir haktır.106
Satma hakkının kullanılması için gerekli şartların doğması üzerine, hakkın kullanımının hak sahibi pay sahibinin isteğine bağlı olup olmadığı tartışmalıdır. Doktrindeki bir görüş, SerPK m.27/II’de düzenlenen satma hakkının zorunlu satma hakkı olarak
104 TTK’da özgün bir satma hakkı düzenlenmemesi ve bunun bir eksiklik olduğuna dair yönelik
olumsuz eleştiri için bkz. Karababa, s.146.
105 Hakkın doğumu için aranan hâkimiyetin doğumuna ilişkin AB Direktifi ile kıyaslama için
bkz. Karababa, s.148. Ayrıca, SerPK m. 27/1 bağlamında hâkimiyet ve kontrol olgularına ilişkin tartışmalar ve görüşler için bkz. Karababa, s.53-57.
nitelendirilmesinin doğru olmadığını ve hakkın kullanımı ile birlikte hâkim pay sahibi için payları satın almasına yönelik bir yükümlülük doğmasının hakkın kullanımının zorunlu olduğu şeklinde yorumlanmasına yol açmayacağını belirterek hakkın kullanımının tamamen serbest olduğunu ifade etmektedir.107 Diğer görüş ise, satma hakkı
kavramını “zorunlu satım hakkı” olarak nitelendirmektedir ve SerPK ile Tebliğ’de düzenlenen şartların varlığı halinde azınlıkta kalan pay sahiplerinin paylarını satmasının zorunlu olduğunu ifade etmektedir.108
Satma hakkının kullanılması ile birlikte hâkim pay sahibi veya sahipleri bu talep karşısında talepte bulunan pay sahibinin paylarını satın alma yükümlülüğü altına girmektedir. Satma hakkı bireysel bir hak olup hâkim pay sahibi sadece satma hakkını kullanan pay sahibinin paylarını satın alma yükümlülüğü altına girmektedir. Azınlıkta kalan pay sahiplerinden bir veya birkaçının satma hakkını kullanması ise, diğer azınlıkta kalan pay sahiplerinin haklarını kullanmaları için bir yükümlülük doğurmamaktadır.109
Satma hakkının çıkarma hakkı ile beraber düzenlenmesi ve hükümlerin ortak olması nedeniyle pay bedellerinin ödenmesi, hakkın kullanımının sonuçları ve hakkın kullanımına ilişkin diğer usul işlemleri çıkarma hakkı başlığı altında incelenecektir.110
2. Amacı ve İşlevleri
Hâkim pay sahibinin veya hâkimiyeti birlikte kullanan pay sahiplerinin oy haklarının %98’e ulaşması ile birlikte azınlıkta kalan pay sahiplerinin şirket yönetimindeki etkilerinin azalması ve birlikte hareket etseler dahi azınlıklara tanınan haklardan faydalanamayacak olmaları nedeniyle korunmaları gerekmektedir. Bu bağlamda azınlıkta kalan pay sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması satma hakkının amaçlarından birisidir.111
107 Paslı, Ali: Anonim Ortaklığın Devralınması, İstanbul 2009, s.335, dn.132; Karababa, s.147;
Okutan Nilsson, Gül/Atalay, Oğuz: “Anonim Ortaklık Pay Sahipleri Sözleşmelerinde Öngörülen Pay Alımı ve Satım Opsiyonlarının Hukuki Niteliği ve Cebri İcrası”, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, C.I, İstanbul 2007, s.412, 415 vd.
108 Sönmez, 50.
109 Karababa, s.147; Sönmez, s.50; Paslı, s.332-333, dn.129, 335. 110 Bkz. aşa. Birinci Bölüm, II, İ.
111 Karababa, s.148; Winter, J./Christensen Schans J./ Garcia Garrido, J. M./Hopt, K.
Doktrinde halka açık anonim şirketlerin yatırım ve gelir elde etme temeli üzerine kurulması gerekçe gösterilerek, hâkim pay sahibinin şirket yönetimindeki etkisinin artması ile beraber likiditenin azalması ve buna bağlı olarak da hisse değerlerinin azalmasınının yaratacağı olumsuz etkiden azınlıkta kalan pay sahiplerinin kurtulması, satma hakkının gerekçesi olarak gösterilmektedir.112
SerPK m.27’nin gerekçesinde satma hakkı ile teklif sonrasında azınlık haline gelen pay sahiplerine, şirkette kalma tercihlerini bir kez daha gözden geçirme imkânı verilmesinden bahsedilmiştir.113 Böylelikle, şirket yönetiminde söz sahibi olmayan veya etkisi azalan
azınlıkta kalan pay sahiplerine paylarını Tebliğ ile belirlenecek adil değer üzerinden satma konusunda bir imkân tanınmaktadır.114