Sınır Kontrolü - AB Göç Politikası ve Türkiye’den Beklentileri

2. Avrupa Birliği’nde En Çok Göç Alan Devletler

1.4. Geri Kabul Anlaşmaları Çerçevesinde AB – Türkiye İlişkileri

1.4.2. AB Göç Politikası ve Türkiye’den Beklentileri

1.4.2.3. Sınır Kontrolü

AB Schengen^æanlaşması^æile^æbölge^æiçerisinde^æsınırları^æbelirsizleştirerek^æAB^æüyesi^æülke^æ vatandaşlarının^æserbest^æhareket^æedebilmesinin^æönünü^æaçmıştır.^æBununla^æbirlikte^æiçte^æyer^æalan^æ özgürlüğün^æAB’nin^ædış^æsınırlarına^ækarşı^ægerçekleşecek^æbir^æolumsuzluğa^ædönüşmemesi^æiçin^æAB^æ sınırlarına^æyakın^ædevletlerin^æsınır^ækontrollerini^æsağlayabilmesi^æbirlik^æaçısından^æönde^ægelen^æ konular^æarasında^æyer^æalmıştır.^æOrtak^æbir^æsınır^æyönetiminin^æoluşturulması^æve^æAB^æmevzuatıyla^æ uyumlu^æpolitikalar^ægeliştirilmesi^æihtiyacı^æortaya^æçıkmıştır.^æTürkiye’nin^æAB^æaçısından^æönemi^æise^æ olası^æbir^æüyelik^æsonrasında^æAB’nin^æen^ædış^æsınırının^æTürkiye^æolmasından^ækaynaklanmaktadır.^æ Aynı^æ zamanda^æ Türkiye’nin^æ konumu^æ gereği^æ Birliğe^æ geçişte^æ bir^æ köprü^æ vazifesi^æ görmesi^æ nedeniyle^æTürkiye’nin^æAB^æmüktesebatına^æuyumlu^æbir^æsınır^ægüvenliği^æuygulaması^ægeliştirmesi^æ

253 http://www.dtd.org.tr/_files/uluslararasi/abankaraantlascca7masc4b1pdf.pdf

254 Nas, op. cit., s. 2.

116

desteklenmektedir.²⁵⁵^æTürkiye’nin^ædoğu^æbölgelerinde^æcoğrafi^æengeller^æve^æzor^ækış^æşartlarının^æ hakim^æolmasıyla^æbirlikte^æbu^æbölgelerde^æsınır^ækontrolü^æve^ægüvenliğini^æsağlamak^ægüçtür.^æTürkiye^æ doğu^æhudutlarında^ægerçekleşen^ædüzensiz^ægöç^æve^æterör^æfaaliyetlerinin^æengellenmesi^ækonusunda^æ rol üstlenmektedir.²⁵⁶

Schengen sistemine^æuygun^æolarak^ædış^æsınırların^æyönetimi^ækonusunda^æAB^æbir^ætakım^æ mekanizmalar^æ geliştirmiştir.^æ Avrupa^æ Birliğine^æ üye^æ ülkeler^æ ile^æ vize^æ konusunda^æ iletişimi^æ kuvvetlendirecek^æve^ævize^æbilgi^æalışverişini^æve^æortaklaşa^æuygulanabilecek^æusul^æve^æesasların^æ belirlenerek^æyürürlüğe^ægeçilmesini^æamaçlayan^æVBS^æ(vize^æbilgi^æsistemi),^æSchengen^æalanında^æ şüpheli^æ bulunan,^æ hakkında^æ arama^æ kararı^æ bulunan^ækişilerin^æ veya^æçeşitli^æsebeplerle^æ aranan^æ eşyalara^æait^æbilgilere^æsahip^æolan^æSBS^æ(Schengen^æBilgi^æsistemi),^æAB^æsınırlarına^ægiren^ækişilerin^æ parmak^æ izi^æ sisteminde^æ kayıtlarının^æ tutularak^æ daha^æ sonra^æ birliğe^æ giriş-çıkışların^æ kontrolü,^æ sığınma^æbaşvuruları^ækonusunda^æbilgi^æedinmek^æamacıyla^æoluşturulan^æEurodac^æsistemi^æAB’nin^æ sınır^æyönetimini^æetkin^æuygulama^ænoktasındaki^æbaşlıca^æaraçlar^æolarak^æortaya çıkmaktadır.²⁵⁷

AB’nin dış^æ sınırlarının^æ güvenliğinden^æ sorumlu^æ olan^æ kurum^æ Frontex’tir.^æ 1999^æ Amsterdam^æ anlaşması,^æ 1999^æTampere^æ zirvesi,^æ 2001^æ Leaken^æ Zirvesi,^æ (2005-2010)^æ Lahey^æ Programı^æ ve^æ (2010-2015)^æ Stockholm^æ Programları^æ ile^æ AB’ye^æ karşı^æ gerçekleşebilecek^æ saldırıların^æönüne^ægeçilebilmesi^æamaçlanarak^æortak^æbir^æsınır^ægüvenlik^æsistemi^ækurularak^ædış^æ sınırların^ædenetimini^ægerçekleştiren^ækurumların^æişbirliği^æyapmasını^æönceleyen^æbir^æmekanizma^æ kurulması^æhedeflenmiştir.^æBu^ækapsamda^æ2004^æyılında^æAvrupa^æBirliği^æÜye^æÜlkelerinin^æDış^æ Sınırlarının^æ Yönetimi^æ için^æ Operasyonel^æ İşbirliği^æ Ajansı^æ (Frontex)^æ kurulmuştur.^æ Frontex^æ AB’nin^ædüzensiz^ægöçü^æönleme^æya^æda^æen^æaza^æindirme^æhedefinde^ækullandığı^æpolitikaların^æbir^æ parçası^æolarak^æfaaliyet göstermektedir.²⁵⁸

Bu kapsamda^æTürkiye’nin^æsınır^ækontrolü^æve^ægüvenliği^ækonusunda^ægeliştirmeye^æçalıştığı^æ uygulamalar^æüç^æbaşlık^æaltında^æele alınmaktadır.

255æ Adem^æAkman,^æve^æİsmail^æKılınç,^æ“AB’de^æEntegre^æSınır^æYönetiminin^æGelişimi^æve^æAB^æSürecinde^æTürkiye’nin^æ Entegreæ Sınır^æYönetimine^æGeçiş^æÇalışmaları”,Türk^æİdare^æDergisi.æ Sayı:^æ467,æ 2010,æ s.æ 10.

256 Türkiye’nin Entegre Sınır Yönetimi Stratejisinin Uygulanmasına Yönelik Ulusal Eylem Planı, 2006, s. 14.

257 Enver Bozkurt, Mehmet Özcan, ve Arif Köktaş,. Avrupa Birliği Hukuku, 3.Baskı. Ankara: Asil Yayınları, 2006, s. 334.

258 Arif Köktaş, “Avrupa Birliği’nde Sınır Güvenliği ve Yönetimi İle İlgili Gelişmeler ve Türkiye’nin Yeni Bir Sınır Güvenlik Birimi Kurma Çalışmaları” . Örgütlü Suçlar ve Yeni Trendler. Ankara: Polis Akademisi Yayınları, 2010, s. 248-249.

117

1. Hudutlar konusunda^æuzman^ækişilerden^æoluşan^æsivil^æbir^æsınır^ægüvenliği^ædüzenlemesi yapılması

2. Entegre Sınır^æYönetimi^æ(ESY)’nin kurulması

3. Sınır yönetimini^æprofesyonel^æbir^æşekilde^æuygulayabilmek^æiçin^ægerekli^æaltyapının^æ oluşturulması,^æ kullanılacak^æ araç^æ gereçlerin^æ güncellenmesi^æ ve^æ sınırda^æ görevlendirilen^æ personelin^ækonusunda^æuzman^ækişilerden^æoluşması^æile^æsınır^æyönetim^ækapasitesinin^æiyileştirilmesi amaçlanmaktadır.

Katılım ortaklığı^æbelgeleri^æile^æAB^æbeklentilerini^æve^æşartlarını^æortaya^ækoyarak^æadaylığı^æ resmen^ækabul^æedilen^æ ülkeler^æ için^æbir^æyol^æharitası^æoluşturmaktadır.^æAvrupa^ækomisyonunca^æ düzenlenen^æbelgeler^æKonsey^ætarafından^æonaylandıktan^æsonra^æAB^æresmi^ægazetesinde^æyayımlanır.^æ AB^ætarafından^æortaya^ækoyulan^ækoşullar^æüyelik^æaçısından^æönemlidir.^æKısa^æorta^æve^æuzun^ævadeli^æ kriterler^æsıralanır.^æAB^æbu^ækriterler^ækarşılandığı^ætakdirde^ægerçekleştireceği^æyardımları^æbelirterek^æ devletleri^æ mükâfatlandırmaktadır.^æ Üyelerin^æ koşulları^æ yerine^æ getirip^æ getirmediğinin^æ tespiti^æ komisyonun^æilerleme^æraporları^æile^æortaya koyulmaktadır.²⁵⁹

1999 yılında^æHelsinki^æZirvesi^æile^æadaylığı^æresmen^ækabul^æedilen^æTürkiye^æiçin^æbugüne^æ kadar^ædört^æadet^ækatılım^æortaklığı^æbelgesi^ædüzenlenmiştir.^æ8^æMart^æ2001,^æ19^æMayıs^æ2003,^æ23^æOcak^æ 2006^æ ve^æ 18^æŞubat^æ 2008^æ tarihlerinde^æ ortaya^æ koyulan^æKatılım^æortaklığı^æ belgelerinde^æsınır^æ güvenliği^æ konusunda^æ belirtilen^æ kriterler^æ var olan^æ kapasitenin^æ sağlamlaştırılması,^æ sınır^æ kontrollerini^æ sağlayan^æ kurumlar^æ ile^æ koordinasyonun^æ ilerletilmesi,^æ uluslararası^æ koruma^æ konusunda^ækapasitenin^æartırılması,^ædüzensiz^ægöçmenlerin^ægeri^ækabulünü^æöngören^æanlaşmanın^æ imzalanarak^æyürürlüğe^ækonması^æve^æentegre^æsınır^æyönetimi^ækonusunda^æuzman,^æeğitimli,^æsivil^æbir^æ hudut^ækoruma^æmekanizmasının^æoluşturulması^æolarak^æortaya koyulmuştur (Savaşeri 2014: 133).

Türkiye AB’nin^æ Katılım^æ ortaklığı^æ belgeleriyle^æ ortaya^æ koyduğu^æ kriterleri^æ yerine^æ getirebilmek^æ adına^æ ulusal^æ programlar^æ düzenlemektedir.^æ 2001,^æ 2003^æ ve^æ 2008^æ yıllarında^æ hazırlanan^æUlusal^æprogramlar^æAB^æmüktesebatına^æuyum^æve^æsınır^æyönetimi^ækonusunda^æbir^ætakım^æ çalışmalara^æyer^æverilmiştir.^æ2001^æUlusal^æprogramında^æAdalet^æve^æiçişleri^æbaşlığı^æaltında^æsınır^æ yönetiminin^æ kapasitesinin^æ geliştirilmesi^æ çalışmalarına^æ ara^æ verilmeden^æ devam^æ edilmesi,^æ Schengen^æanlaşmasında^æyer^æalan^æhükümlerin^æeksiksiz^æyerine^ægetirilmesi^æve^ækurumlar^æarası^æ işbirliğinin^æsağlanması,^ævize^æsistemi^æve^ædüzensiz^ægöç^ækonusunda^æAB^æmüktesebatının^ækabul^æ

259 https://www.ab.gov.tr/katilim-ortakligi-belgeleri_46226.html

118

260 T.C. AB Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, 2001 Yılı Ulusal Programı, (http://www.ab.gov.tr/index.php?p=195&l=1).

261æ T.C.æ ABæ Bakanlığı^æResmiæ İnternet^æSitesi,æ 2003æ Yılı^æUlusalæ Programı,^æ (http://www.ab.gov.tr/index.php?p=196&l=1).

262 T.C. AB Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, 2008 Yılı Ulusal Programı, (https://www.ab.gov.tr/42260.html).

263 İktisadi Kalkınma Vakfı E-Bülteni (2011),

(https://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/entegre_sinir_yonetimi_eylem_plani_asama_-_2-_projesi_basladi(1).pdf).

119

Ulusal^æKoordinasyon^æve^æOrtak^æRisk^æAnaliz^æMerkezinin^ækuruluşuna^ædair^æusul^æve^æesasları^æ düzenlemektedir.^æ İlerleme^æ raporunda^æ yer^æ aldığı^æ üzere^æ Sınır^æ güvenliğinden^æ sorumlu^æ profesyonel^æve^æsivil^æbir^ækurumun^æortaya^æçıkarılması^æiçin^ægerçekleştirilecek^æyasal^æmevzuat^æ uygulamaları^æTürkiye’nin^æçevresindeki^æülkelerde^æyaşanan^æsorunlardan^ædolayı^ædondurulmuştur.^æ FRONTEX^æile^ægerçekleştirilen^æeylem^æplanı^æçerçevesinde^æbilgi^ætoplama^ægibi^æçeşitli^ækonularda^æ eğitim^æ sağlanmakta^æ olup^æ nisan^æ ayından^æ itibaren^æ Frontex^æ yetkilisinin^æ Türkiye’de^æ göreve^æ başlaması^æile^æişbirliğinde^æartış gözlemlenmiştir.

BMMYK istatistiklerine^æ göre^æ 2015^æ yılı^æ ile^æ 2016^æ yılı^æ karşılaştırıldığında^æ Ege^æ denizinden^ædüzensiz^ægeçenlerin^æsayılarında^ædikkate^ædeğer^æbir^æazalış^æolduğu^æsaptanmaktadır.^æ 2015^æyılında^æen^æfazla^ægeçişin^æyaşandığı^æEkim^æayında^ægeçiş^æyapan^ædüzensiz^ægöçmen^æsayısı^æ 211.663^æiken^æ2016^æyılında^æbu^æsayı^æ2.970^æ‘e gerilemiştir.²⁶⁴

Şekil 2. Doğu Akdeniz Rotasından Avrupa’ya Gerçekleştirilen Düzensiz Göçmen

Kaynak: https://frontex.europa.eu.

Tabloda yer^æ alan^æ veriler^æ ışığında^æ 2015^æ yılında^æ 885.386^æ düzensiz^æ göçmenin^æ Yunanistan’a^æ geçtiği^æ tespit^æ edilmiştir.^æ Böylelikle^æ 2015^æ yılı^æ düzensiz^æ göçmenlerin^æ ege^æ denizindeki^æyoğunluğunun^æen^æfazla^æyaşandığı^æyıl^æolmuştur.^æ16^æMart^æ2016^ætarihinde^æyapılan^æ Mutabakat^ækapsamında^æTürkiye^æüzerinden^æYunanistan’a^ægeçtiği^ætespit^æedilen^æüçüncü^æülke^æ vatandaşı^æve^ævatansız^ædüzensiz^ægöçmenlerin^æde^ækabul^æedileceği^æyönündeki^æanlaşma^æsonucunda^æ

264 Yusuf Furkan Şen, ve Gözde Özkorul, “Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinde Yeni Bir Eşik: Sığınmacı Krizi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Göç Araştırmaları Dergisi .Cilt 2, Sayı 2, 2016, s.100.

120

sınır^ægüvenliği^æartırılmış^æolup^æ2016^æyılı^æsonu^æitibariyle^ædüzensiz^ægöçmen^æsayıları^æ182.277^æ kişiye^ædüşmüştür.^æ2017^æyılı^æverilerine^ægöre^æise^æbu^æsayı^æ42.305^æolarak^æbelirtilmiştir.^æ2015^æ yılından^æitibaren^æbu^ærotada^æyer^æalan^ægöçmenlerin^æçoğunluğunu^æSuriyeliler^æoluşturmakta^æolup^æ bunları^æAfganistan^æve^æSomali^æülkelerinden^ægelenler^ætakip^æetmektedir.^æHer^æne^ækadar^æYunan^æ adalarına^æ geçen^æ düzensiz^æ göçmenlerden^æ Türkiye^æ tarafından^æ kabul^æ edilenlerin^æ sayısı^æ çok^æ yüksek^ærakamlara^æulaşamasa^æda^æsınır^ækontrolleri^æsayesinde^ædaha^æfazla^ægöçmenin^æYunanistan’a^æ ulaşması engellenmiştir.

1.4.2.4. Göç ve Sığınma Konusunda Yasal Mevzuatın Güncellenmesi

Türkiye’de göç^æve^æiltica^ækonusundaki^æilk^æyasal^æbelge^æ14^æHaziran^æ1934^ætarih^æve^æ2510^æ sayılı^æİskân^æKanunudur.^æ2006^æyılında^æİskan^ækanununda^ædeğişiklik^æyapılmış^æve^æ5543^æSayılı^æ kanun^æ yürürlüğe^ægirmiştir.^æ Bu^ækanun^æ kapsamında^æ göçmen^ætanıma^æ yer^æ verilmiş^æve^æ Türk^æ soyundan^æve^æTürk^ækültürüne^æbağlı^æolup^æyerleşmek^æamacıyla^ætek^æbaşına^æveya^ætoplu^æhalde^æ Türkiye’ye^ægelip^æbu^ækanun^ægereğince^ækabul^æolunanlar^ægöçmen^æolarak^ædeğerlendirilmiştir.^æ Göçmen^æçeşitlerine^æyer^ævermekle^æbirlikte^æbir^æyabancının^ægöçmen^ækabul^æedilebilmesinin^æön^æ şartı^æolarak^æTürk^æsoyundan^æolma^æve^æTürk^ækültürüne^æbağlı^æolma^æhükmü^ækapsayıcı^æbir^æyöntem^æ içermemesi^æsebebiyle^æsınırlayıcı^æolarak değerlendirilmektedir.

Türkiye’de göçe^æ ilişkin^æ iskan^æ kanunu^æ dışında^æ yabancılar^æ için^æ çeşitli^æ hukuki^æ düzenlemelere^æyer verilmiştir;

 1950 tarihli pasaport kanunu,

 1950 tarihli Yabancıların Türkiye’de ikamet ve seyahatleri hakkında Kanun,

 1994 tarihli Türkiye’ye iltica eden veya Başka Bir Ülkeye İltica Etmek Üzere Türkiye’den İkamet İzni Talep Eden Münferit Yabancılar İle Topluca Sığınma Amacıyla Sınırlarımıza Gelen Yabancılara ve Olabilecek Nüfus Hareketlerine Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,

 1964 tarihli Harçlar Kanunu11, 2003 tarihli Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu,

 2003 Tarihli Yabancıların Çalışma izinleri Hakkında Kanun13, 2009 Tarihli Türk Vatandaşlığı Kanunu

121

 1983 Tarihli Türkiye’de Öğrenim Gören yabancı Uyruklu Öğrencilere İlişkin Kanun,

 2010 Tarihli Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun.

Yukarıda sıralanan^æ düzenlemeler^æ Uluslararası^æ hukuk^æ metinleriyle^æ uyumlu^æ ortak^æ hükümler^æiçermemektedir.^æÖyle^æki,^æTürkiye’de^æyabancıların^æhukuki^ædurumunu^æreferans^æalan^æ İskan^ækanunu^æ1934,^æpasaport^ækanunu^æise^æ1950^æyılında^ækabul^æedilmekte^æiken^æuluslararası^æalanda^æ temel^æmetinler^æolarak^ækabul^æedilen^æCenevre^æsözleşmesi^æ1951^æyılında,^æİnsan^æHakları^æve^æTemel^æ Özgürlüklerin^æKorunmasına^æİlişkin^æSözleşme^æ(Avrupa^æİnsan^æHakları^æSözleşmesi)^æise^æ1953^æ yılında^æ oluşturulmuştur.^æ Türkiye^æ Anayasasına^æ göre^æ Uluslararası^æ anlaşmalar^æ kanun^æ hükmündedir^æve^æyabancıların^æhak^æve^æözgürlüklerinin^æMilletlerarası^æhukuka^æuygun^æşekilde^æ ancak^ækanunlarla^æsınırlandırılabileceği^æhüküm^æaltına^æalınmıştır.²⁶⁵^æTürkiye^ægöç^æsöz^ækonusu^æ olduğunda^æçeşitli^æsüreçler^ægeçirerek^ægöçe^ækaynaklık^æeden,^ægöçün^ætransit^ægüzergâhında^æyer^æalan^æ ve^æ göçe^æ hedef^æ olan^æ konumda^æ yer^æ almıştır.^æ Bu^æ sebeple^æ çeşitli^æ hukuksal^æ düzenlemeleri^æ gerçekleştirme^æyoluna^ægitmiştir.^æAncak^æoluşturulan^æyasal^æmevzuat^æbir^æbütünlük^æiçermekten^æ uzak^ækalmış^æve^æAB’ye^æüyelik^æsürecinde^æsöz^ækonusu^ædüzenlemelerin^æyeterli^æolmadığı^æyönünde eleştirilmiştir.

Türkiye’nin aleyhine^æsonuçlanan^æ2009^æyılındaki^æAvrupa^æİnsan^æHakları^æMahkemesinin^æ Abdolkhani^æve^æKarimnia^ækararı^æile^æTürkiye’nin^æAvrupa^æinsan^æHakları^æsözleşmesi’nin^æ3,^æ5^æve^æ 13.^æmaddelerini^æihlal^æettiğini^æve^æTürkiye’de^ækoruma^æuygulaması^æhakkında^æyasal^ædayanağın^æ olmadığı^æbelirtilmiştir.^æAbdolkhani^æve^æKarimnia^ækararına^ædayanarak^æsonraki^æyıllarda^æTürkiye^æ aleyhine^æbirçok^ækarar^æalınmış^æve^æbu^æsüreç^æTürkiye’yi^æyasal^æbir^ædüzenleme^æyapma^ækonusunda^æ çalışmalara^æsevk etmiştir.²⁶⁶

Göç disiplinler^æarası^æbir^æözelliğe^æsahip^æolup^æulusal^æve^æuluslararası^ækurumlar,^ædevletler^æ ve^æörgütler^æarasında^æortak^æçalışmanın^ægerçekleştirilmesi^ægereken^æbir^æyapıya^æsahiptir.^æGöçün^æ toplum^æyapısına,^ænüfusa,^æekonomiye,^ækamu^ædüzeni,^ægüvenliği^æve^æsağlığına^æyaptığı^æetkiler^ægöz^æ önüne^æalındığında^æTürkiye’nin^æbu^ækonuda^æprofesyonel^æbir^æyapılanma^æiçinde^æbulunan^æalanında^æ uzman^æbir^ækuruma^æihtiyaç^æduyduğu^ægözlenmektedir.^æTüm^ædünyayı^æetkileyen^æbir^æsorun^æolarak^æ

265æ Olcay^æErkıral^æTavas,^æTürkiye’nin^æAvrupa^æBirliği’ne^æTam^æÜyelik^æSürecinde^æUluslararası^æGöç^æYönetimi^æ Stratejisi^æ(Bir^æModel^æÖnerisi).^æDoktora^æTezi.^æAnkara:^æGazi^æÜniversitesi^æSosyal^æBilimler^æEnstitüsü,^æ2015,^æs.^æ 314.

266 Tokuzlu, Lami Bertan, “Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanun’nun Yasal Belirlilik İlkesi Konusunda Türk Uygulamasına Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Uyusmazlik Mahkemesi Dergisi, s. 1067.

122

baş^ægösteren^ægöç^æiçin^æçeşitli^æyönetim^æpolitikaları^ægeliştirilmiştir.^æTürkiye’nin^æde^æbu^æalanda^æ yapılan^æ çalışmalara^æ uygun^æ olarak^æ önceliği^æ insan^æ hakları^æ temeline^æ oturan,^æ global^æ göç^æ stratejilerini^ætakip^æeden^ækonusunda^æuzman^æpersonellere^æsahip^ækurumsal^æyapılanma^ægereksinimi^æ ortaya çıkmaktadır.²⁶⁷

Türkiye’de son^æ yıllarda^æ artan^æ yabancı^æ sayısı^æ sebebiyle^æ mevcut^æ durumda^æ idari^æ düzenlemelerin^æve^æikincil^ækaynakların^æbu^ækonuda^æyeterli^æolmadığının^ækabul^æedilmesi^æsonucu^æ uluslararası^ækoruma^ækonusunu^æda^ækapsayan^ækanun^ætasarısına^æ2009^æyılında^æiçişleri^æBakanlığı^æ İltica^æ ve^æ Göç^æ Mevzuatı^æ ve^æ İdari^æ Kapasitesini^æ Geliştirme^æ ve^æ Uygulama^æ Bürosunca^æ başlanılmıştır.²⁶⁸^æ 11^æNisan^æ2013^æ yılında^æ6458^æ sayılı^æYabancılar^æve^æ Uluslararası^æKoruma^æ Kanunu^æ(YUKK)^æresmi^ægazetede^æyayınlanarak^æyürürlüğe^ægirmiştir.^æSöz^ækonusu^ætarihte^æteşkilat^æ yapısına^æilişkin^æhükümler^æyürürlüğe^ægirerken,^ækanunun^ætüm^æhükümleriyle^æyürürlüğe^ægirme^æ tarihi^æbir^æyıl^æsonra^æ11^æNisan^æ2014 olarak (YUKK 125. Madde ) belirlenmiştir.

Yabancılar ve^æUluslararası^æKoruma^æKanunu^ægenel^æitibariyle^ædeğerlendirildiğinde^æbeş^æ kısımdan^æoluşmaktadır.^æBirinci^ækısımda^ækanunun^æamacı,^ækapsamı,^ætanımlar^æve^ægeri^ægönderme^æ yasağına^æyer^æverilmiştir.^æİkinci^ækısım^æyabancılara^æilişkin^æiş^æve^æişlemlerin^æyer^æaldığı^ækısım^æolup^æ vize,^æikamet,^ævatansız^ækişilere^æyönelik^ædüzenlemeler^æve^æsınır^ædışı^æetme^ækonuları^æele^æalınmıştır.^æ Üçüncü^ækısım^æuluslararası^ækoruma^æayrılmış^æolup^ædördüncü^ækısımda^æYabancılar^æve^æUluslararası^æ Korumaya^æilişkin^æortak^æhükümler^ædüzenlenmiştir.^æSon^æolarak^æbeşinci^ækısımda^æGöç^æİdaresi^æ Genel^æMüdürlüğünün^ækuruluş,^ægörev^æve^æyetkilerine^æyer verilmiştir.

YUKK’un amacı^æ birinci^æmaddede;^æ “Yabancıların^æTürkiye’ye^æ girişleri,^æ Türkiye’de^æ kalışları^æve^æTürkiye’den^æçıkışları^æile^æTürkiye’den^ækoruma^ætalep^æeden^æyabancılara^æsağlanacak^æ korumanın^ækapsamına^æve^æuygulanmasına^æilişkin^æusul^æve^æesasları^ædüzenlemektir”^æşeklinde^æifade^æ edilmiştir^æ(YUKK^æmadde^æ1).^æBöylelikle^æyabancıların^æiş^æve^æişlemleri^ækonusunda^ækapsamlı^æve^æ bütüncül^æ bir^æ kaynak^æ tesis^æ etme^æ hedefinde^æ olunduğu^æ ifade^æ edilebilir.^æ YUKK^æ hükümleri,^æ Yabancıların^æülkeye^ægirişleri,^æikamet^æettikleri^æsüre^æboyunca^æve^æülkeden^æçıkışları^ækonusunda^æ gerçekleştirilecek^ætüm^æişlemleri^ækapsamakta^æolup^æayrıca^æbireysel^æolarak^ægelen^æuluslararası^æ koruma^ætaleplerini^ækarşılama^æya^æda^ækitlesel^æolarak^ækoruma^ætalep^æeden^æyabancılara^æuygulanacak^æ geçici^æ korumayı^æiçermektedir.^æ Ayrıca^æ6458^æ sayılı^æ kanunun^æuygulanması^æ ile^æ Uluslararası^æ

267 https://www.goc.gov.tr/

268_æNuray^æEkşi,^æ“2014^æYılında^æKabul^æEdilen^æİdari^æYargıda^æİstinaf^æMüessesesinin^æYabancılar^æve^æUluslararası^æ Koruma^æKanunu^æKapsamında^æAçılacak^æİdari^æDavalara^æEtkisi”.^æGöç^æAraştırmaları^æDergisi,^æCilt^æ1,^æSayı^æ1,^æ 2015,^æs.^æ12.

123

anlaşmalar^æve^æözel^ækanunlarda^æyer^æalan^æhükümlerin^æsaklı^æolduğu belirtilmiştir (YUKK madde 2 ).

YUKK’un 2013^æ yılında^æ yürürlüğe^ægirmesi^æ AB^æ müktesebatının^æ bir^æparçası^æ olarak^æ değerlendirilmekte^æiken^æbununla^æbirlikte^ækanunun^æortaya^æçıkmayasına^æAvrupa^æİnsan^æHakları^æ Mahkemesinde^æ(AİHM)^æTürkiye^æaleyhine^æverilen^ækararların^æyattığı^æda^æbilinmektedir.^æAvrupa^æ İnsan^æ hakları^æ Sözleşmesi^æ (AİHS)^æ Türkiye’nin^æ de^æ taraf^æ olduğu^æ AB^æ hukukunun^æ temel^æ metinlerinden^æ sayılmaktadır.^æ Bu^æ kapsamda^æ sözleşmeye^æ ihlal^æ olarak^æ değerlendirilen^æ hükümlerin^æAB^æyasaları^æile^æçeliştiği^æifade^æedilmekte^æolup^æbu^ækonuda^æyeniliklere^æaçık^æve^æ izlenebilir^æbir^æyasal^æmetin^æoluşturulması^æTürkiye’nin^æhedefleri^æarasında değerlendirilmektedir.

269

Avrupa Birliğine^æüyelik^æsürecinde^ætemel^ækonulardan^æbiri^æolan^ægöç^æve^æiltica^ækonusunda^æ çok^æyönlü^æbütünleşik^æbir^æyasal^æmevzuat^æoluşturma^æve^æAB^æmüktesebatına^æuyum^æbeklentileri^æ Yabancılar^æ ve^æ Uluslararası^æ Koruma^æ Kanunun^æ yürürlüğe^æ girmesi^æ ile^æ olumlu^æ şekilde^æ karşılanmıştır.^æ Böylelikle^æ göç^æ konusunda^æ ayrı^æ ayrı^æ hükümler^æ barındıran^æ birçok^æ yasal^æ düzenleme^ækanun^ædüzeyinde^æbir^æaraya^ægetirilerek^æbütünlük^æoluşturulmuştur.^æGöç^æyönetimi^æ konusunda^æprofesyonel^æbir^ækurumun^æoluşturulması^æyine^æYUKK^æile^ægerçekleştirilmiş^æolup^æGöç^æ İdaresi^æ Genel^æ Müdürlüğü^æ kurulmuştur.^æ 81^æ ilde^æ faaliyet^æ gösteren^æ il^æ müdürlükleri^æ ve^æ gerçekleştirilmesi^æhedeflenen^æyurtdışı^æteşkilatı^æile^æbu^æalandaki^æeksikleri^ægiderme^ænoktasında^æ önem^æarz^æettiği söylenebilir.

YUKK temel^æolarak^ædeğerlendirildiğinde^æyabancıların^æiş^æve^æişlemlerine,^æuluslararası^æ korumaya^æ ve^æ teşkilat^æ yapılanması^æ konusunda^æ üç^æ farklı^æ düzenleme^æ alanı^æ içermektedir.^æ Böylelikle^æTürk^æmevzuatında^ægöç^æalanına^ægetirdiği^æyenilikler^æaçısından^æönemli^æbir^æyasal^æmetin^æ olarak^æortaya^æçıkmıştır.^æTerminolojide^æyer^æalan^æeksiklikleri^ægideren^æşeffaf,^æçağdaş^æve^æinsan^æ haklarını^æön^æplanda^ætutan^æbir^æmetin^æolduğu^æifade edilebilir.²⁷⁰

269 Takozlu, op. cit., s. 1063.

270 Rifat Erten, “Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 19, 2015, s.46.

124 1.4.3. Türkiye’nin AB’den Beklentileri

Türkiye son^æyıllarda^æyoğun^ægöçmen^æakımlarıyla^ækarşı^ækarşıya^ækalmaktadır.^æYaşanan^æ göç^æyoğunluğunun^æbir^ækısmı^ædüzenli^ægöç^æbir^ækısmı^æise^ædüzensiz^ægöçten^æoluşmaktadır.^æ2017^æyılı^æ verilerine^æ bakıldığında^æ Türkiye’ye^æ yasal^æ sınır^æ kapılarından^æ giriş^æ yapan^æ yabancı^æ sayısı^æ 32.058.216,^æ çıkış^æ yapan^æ yabancı^æ sayısı^æ ise^æ 32.033.516’dır.²⁷¹^æ Düzenli^æ göçmen^æ olarak^æ değerlendirilen^æbu^æyabancıların^æstatüleri^ædeğişmekle^æbirlikte^ævize,^æikamet^æveya^æçalışma^æizni^æile^æ ülkede^æbulunmaları^æsöz^ækonusudur.^æYasal^ægiriş^æşartlarını^ætaşımakla^æbirlikte^æTürkiye’de^ækalma^æ şartlarını^ækaybeden^ækişiler^æise^ædüzensiz^ægöçmen^ækategorisine girmektedir.

Düzensiz göç^ækonusunda^æTürkiye’de^æ10.01.2019^ætarihi^æitibariyle^æ2018^æyılı^æiçerisinde^æ 268.003^ædüzensiz^ægöçmenin^æyakalandığı^ætespit^æedilmiştir.^æ2013^æyılında^æbu^ærakam^æ39.890^æiken^æ 2018^æyılına^ækadar^ægeçen^æsüre^æde^ædüzensiz^ægöçmen^æsayılarında^æsürekli^æolarak^æartış^æyaşandığı görülmektedir.²⁷²

Avrupa Birliği^æ ülkelerinin^æ son^æ dönemde^æ Ege^æ ve^æ Akdeniz^æ üzerinden^æ yoğun^æ göç^æ dalgalarına^æmaruz^ækalması^æbu^ædüzensiz^ægöç^æakımını^ækontrol^æaltına^æalmak^æiçin^æTürkiye^æile^æ gerçekleştirilecek^æ Göç^æ Eylem^æ planının^æ gerekliliği^æ üzerinde^æ durulmasına^æ neden^æ olmuştur.^æ Türkiye^æSuriye^æKrizi^æbaşta^æolmak^æüzere^æyaşanan^æyabancı^æakınlarında^ækilit^æülke^æolarak^æyıllardır^æ bir^æsorumluluk^æüstlenmiştir.^æTürkiye^æve^æAB^æarasında^æyapılacak^æherhangi^æbir^æişbirliğinin^æortak^æ bir^æsorumluluk^æçerçevesinde^æve^ækülfetlerin^æbirlikte^æpaylaşılmasına^ædayalı^æolması^ægerektiği^æ Türk^æmakamlarınca^æiletilmiştir.^æBu^ækapsamda^ætaraflarca^æ29^æKasım^æ2015^ætarihinde^æBrüksel’de^æ ortak^æbir^ægöç^æEylem^æPlanı^ækonusunda^æmutabakata^ævarılmıştır.^æGöç^æEylem^æplanı^ækapsamında^æ Türkiye^æ AB’den^æ Bir^æ takım^æ beklentilerin^æ karşılanmasını^æ talep^æ etmiştir.^æ Vize^æ muafiyeti,^æ Suriyeliler^æiçin^ægerçekleştirilecek^æmali^æyardımın^æ3^æMilyar^æAvro^æolarak^æbelirlenmesi,^æGümrük^æ Birliğinin^æModernizasyonu^æve^æTürkiye’nin^æAB^æüyeliği^æsürecini^æhızlandırılması^ægibi^ækonuların^æ AB^ætarafından^ækarşılanması beklenmektedir.²⁷³

1.4.3.1. Vize Serbestisi (Muafiyeti)

Türkiye ve^æAB^æarasındaki^æinişli^æçıkışlı^æsüreç^æ2009^æyılında^æAB’nin^æüç^æbatı^æBalkan^æ ülkesine^æ(^æSırbistan,^æKaradağ^æve^æMakedonya^æ)^æSchengen^æbölgesinde^æ180^ægün^æiçin^æ90^ægün^æ kalma^æ hakkı^æ sağlamasıyla^æ Türk^æ kamuoyunun^æ ilgisini^æ çekmiştir.^æ Zira^æ Türkiye-AB^æ

271_æhttps://www.goc.gov.tr/^æ

272 https://www.goc.gov.tr/

273 http://www.mfa.gov.tr/soru-cevap.tr.mfa

125

entegrasyonu^æbağlamında^ædaha^æileri^æbir^ædüzeydeyken^ækendisine^æbu^ækolaylığın^æsağlanmayıp^æsöz^æ konusu^æülkelere^ætanınması^æbir^ækafa^ækarışıklığı^æyaratmış^æve^æAB^æpolitikalarında^æçifte^æstandardın^æ olduğu^ægörüşünü^æön^æplana^æçıkarmıştır.^æTürkiye’nin^æde^æbu^æsürece^æalınması^ægerekliliğine^ækarşı^æ AB^ætarafından^æTürkiye’ye^æbazı^æteknik^ækonuların^æyerine^ægetirilmesi^æşartı koyulmuştur.²⁷⁴

Türkiye ve^æ Avrupa^æ Birliği^æ arasındaki^æ geri^æ kabul^æ anlaşma^æ önerisi^æ 2005^æ yılında^æ Türkiye’ye^æ iletilmiş^æ olup^æ taraflar^æ arasında^æ görüşmelerin^æ başlaması^æ 27^æ Mayıs^æ 2005^æ ‘de^æ gerçekleşmiştir.^æAncak^ætaraflar^æarasında^ægörüşmelerde^æfarklı^æbakış^æaçıları^ænedeniyle^æsorunlar^æ baş^ægösterince^æilişkiler^ædurdurulmuştur.^æAB^ætarafından^æ2009^æyılında^æyeni^æbir^æmetin^æüzerinden^æ görüşmelerin^æ başlaması^æ sağlanmıştır.^æ AB’nin^æ beklentisi^æ Türkiye’nin^æ vize^æ muafiyeti^æ görüşmeleri^æ başlamadan^æ önce^æ geri^æ kabul^æ anlaşmasını^æ uygulamaya^æ koyması^æ yönündeydi.^æ Ancak^æTürkiye^æanlaşmanın^ægetireceği^ækülfeti^ægöz^æönünde^æbulundurarak^æanlaşmayı^æimzalamaya^æ uzun^æsüre yanaşmamıştır.²⁷⁵

Türkiye’nin ortaya^æ koyduğu^æ yaklaşımının^æ yumuşaması^æ için^æ AB^æ vize^æ muafiyeti^æ görüşmelerinin^æ de^æ başlamasını^æ kararı^æ vermiştir.^æ Böylelikle^æ 21^æ Haziran^æ 2012^æ yılına^æ gelindiğinde^æAB^æKonseyi^æsonuç^ækararları^æile^æTürkiye^æAB^æarasındaki^ævize^æmuafiyeti^æsüreci^æde^æ başlamıştır.^æ Türk^æ vatandaşlarına^æ Schengen^æ bölgesine^æ girişte^æ vize^æ uygulamasının^æ ortadan^æ kaldırılması^æile^æsonuçlanacak^æolan^æsüreç^æile^æbirlikte^ægeri^ækabul^æanlaşmasının^ætaraflar^æarasında^æ uygun^æbulunduğuna^ædair^ægeri^ækabul^æmetni^ætasdik edilmiştir.²⁷⁶

Avrupa Komisyonunca^æhazırlanan^ævize^æmuafiyeti^æ yol^æharitası^æile^æ AB^æ anayasasına^æ uyumu^æiçeren^ækoşullara^æyer^ævermektedir.^æBunlar^æiçerisinde^æbiyometrik^æpasaport^æuygulaması^æve^æ bu^æbelgelerin^ægüvenliğinin^æartırılması,^ægöç^æve^æsınır^ækontrollerine^æönem^æverilmesi,^ækamu^ædüzeni^æ ve^æ güvenliği^æ (organize^æ suçlar^æ ve^æ yolsuzlukla^æ mücadele),^æ temel^æ haklar^æ ve^æ geri^æ kabul^æ anlaşmasının^æimzalanması^æyer^æalmaktadır.^æSöz^ækonusu^æülkelerin^æyol^æharitası^æile^æortaya^ækoyulan^æ hükümleri^æ yerine^æ getirip^æ getirmediğinin^æ tespiti^æ ve^æ sonrasında^æ sağlanacak^æ vize^æ muafiyeti^æ açısından^æönem^æarz etmektedir.²⁷⁷

AB’nin Türkiye’ye^æilettiği^ævize^æserbesti^æyol^æharitası^æmetninde^æyer^æalan^æhükümler^ægeri^æ kabul^æ anlaşmasının^æ ortaya^æ koyacağı^æ olumsuzluklar^æ sebebiyle^æ yerinde^æ olmadığı^æ şeklinde^æ

274 Mehmet Özcan, Türkiye-AB İlişkilerinde Geri Kabul: Hangi Şartlarda?, Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK), 2010, s. 3.

275 Ekinci, op. cit., s.17.

276 https://www.ab.gov.tr/49332.html

277 https://www.ab.gov.tr/49332.html

126

yorumlanmıştır.^æDolayısıyla^æTürkiye^æçekinceleri^æiçeren^æyeni^æbir^æbelge^æönerisinde^æbulunmuştur.^æ Meşruhatlı^æyol^æharitasında^æortaya^ækoyulan^æçekincelerden^æbazıları^æşunlardır:^æAB^ætarafından^æ

Belgede T. C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI ULUSLARARASI İLİŞKİLER BİLİM DALI (sayfa 131-0)