2. Avrupa Birliği’nde En Çok Göç Alan Devletler
1.4. Geri Kabul Anlaşmaları Çerçevesinde AB – Türkiye İlişkileri
1.4.3. Türkiye’nin AB’den Beklentileri
1.4.3.2. Mali Yardımlar
Geri kabulæ anlaşmasınınæ yaratacağıæ maliæ külfetinæ taraflaræ arasındaæ paylaşılmasıæ enæ önemliæ konulardanæ biriæ olarakæ ortayaæ çıkmaktadıræ GKAæ ileæ yalnızcaæ ulaşımæ veæ transitæ geçişæ
286 http://www.ua.gov.tr/docs/default-source/baskanlik/ab-kitabı.pdf?sfvrsn=0
287 Reçber, op. cit., s. 249.
288 https://tr.sputniknews.com/turkiye/201803271032801645-turkiye-ab-varna-vizegumruk-birligi-ab-surec-ege-akdeniz-kibris-gorus
130
masraflarınıæ kiminæ üstleneceğineæ dairæ hükümæ belirtilmiştir.æ Buæ kapsamdaæ ;æ Türkiyeæ veæ AB’ninæ geriæ kabulæ yükümlülükleriæ çerçevesindeæ değerlendirilenæ işlemlerdeæ talepteæ bulunanæ devletæ ilgiliæ kişininæ talepteæ bulunulanæ devletinæ sınırlarınaæ girinceyeæ kadaræ kiæ ulaşımæ masraflarınıæ karşılayacaktır.æ Ayrıcaæ transitæ geçişæ işlemleriæ içinæ iseæ talepteæ bulunanæ devletæ ilgiliæ kişininæ sonæ varacağıæ ülkeninæ sınırınaæ kadaræ olanæ ulaşımæ masraflarınıæ karşılayacaktıræ (GKAæ Maddeæ 16).æ Göçæ akımlarınınæ yönününæ Türkiyeæ üzerindenæ AB’yeæ olduğuæ gözæ önüneæ alındığındaæ geriæ kabuleæ konuæ olanæ kişilerinæ Türkiyeæ sınırlarınaæ kadaræ olanæ masraflarıæ ABæ tarafındanæ karşılanacakæ olupæ kişilerinæ kendiæ ülkelerineæ gönderilinceyeæ kadaræ kiæ idariæ gözetimæ altındaæ geçirdiğiæ süredekiæ iaşeæ veæ ulaşımæ masraflarınıæ Türkiyeæ üstlenecektir.æ Dolayısıylaæ ortayaæ çıkacakæ külfetinæ ekonomikæ biræ sorunæ teşkilæ edebileceği düşünülmektedir.
Uluslararası ilişkilerdeæ yaşananæ güncelæ gelişmeleræ neticesindeæ Suriyeæ savaşıæ ileæ birlikteæ Türkiye’ninæ yanındaæ birçokæ ülke,æ göçæ etmekæ zorundaæ olanæ insanlarınæ ortayaæ çıkardığıæ ekonomikæ maliyetinæ tesiriæ altınaæ girmişlerdir.æ Türkiyeæ ileæ birlikteæ diğeræ sınıræ komşularıæ olanæ Lübnan,æ Irak,æ Ürdünæ gibiæ ülkeleræ veæ yabancılarınæ hedefindeæ yeræ alanæ ABæ ülkeleriæ deæ maliæ sorunlarlaæ karşılaşmışæ olsalaræ daæ Türkiye’ninæ 3æ Milyondanæ fazlaæ yabancıyaæ kucakæ açmasıæ sonucundaæ karşılaştığıæ maddiæ boyutæ oldukçaæ ağıræ olmaktadır.289æ Yapılanæ açıklamalaræ neticesindeæ Geçiciæ Korumaæ kapsamındaæ Suriyelileræ içinæ yapılanæ harcamalarınæ 84æ milyaræ 880æ Milyonæ lira(æ dolaræ olarakæ ifadeæ edildiğindeæ 30æ Milyaræ 285æ milyonæ 573æ Binæ dolar)æ olduğu belirtilmiştir.290
AB Türkiye’yeæ Suriyelilereæ yardımæ kapsamındaæ 3æ Milyaræ Avroæ destekæ sözüæ vermiştir.æ Ancakæ sözæ konusuæ yardımınæ ancakæ 1æ Milyaræ 850æ Milyonuæ Türkiye’yeæ ulaşmıştır.æ Türkiye’ninæ geçiciæ korumaæ altınaæ alarakæ sağlık,æ eğitim,æ işgücüæ piyasasınaæ katılımæ veæ toplumsalæ uyumæ gibiæ konulardaæ Suriyelilereæ yaptığıæ harcamalarınæ kolaylaşmasıæ içinæ AB’niæ taahhütteæ bulunduğuæ ikinciæ 3æ milyaræ Avro’nunæ Türkiye’yeæ gönderilmesi gerekmektedir.291
289æ Kutluhanæ Bozkurt,“Geriæ Kabulæ veæ Vizeæ Serbestisiæ Anlaşması”.TBBæ Dergisi,æ 2016,æ s.æ 397.
290 https://tr.sputniknews.com/turkiye/201712061031278968-recep-akdag-suriyelilereharcanan-para
291 https://www.ntv.com.tr/turkiye/varnada-turkiye-ab-zirvesi,yhptQ0l6_Eaw8LSgCZaCWg
131
Şekil 3. Yıllara Göre Koruma Kapsamındaki Suriyeliler
Kaynak: https://www.goc.gov.tr/
Türkiye 2018æ yılıæ verilerineæ göreæ 3.611.834æ Suriyeliyeæ evæ sahipliğiæ yapmaktadır.æ Buæ sayıæ ileæ Türkiyeæ enæ fazlaæ Suriyeliæ mülteciæ kabulæ edenæ ülkeæ olmaktadır.æ Yaşananæ mülteciæ göçününæ ekonomikæ veæ toplumsalæ anındaæ yaratacağıæ çeşitliæ etkileræ göçæ yönetimiæ konusundaæ Türkiye’ninæ neæ kadaræ başarıæ sağlayabileceğini gösterecektir.
Yaşanan savaşæ nedeniyleæ yoğunæ biræ Suriyeliæ göçününæ yaşanmasınınæ yanıæ sıraæ Türkiyeæ haliæ hazırdaæ birçokæ farklıæ ülkedenæ gelenæ veæ korumayaæ muhtaçæ yabancıyaæ korumaæ sağlamaktadır.æ 2017æ yılıæ verilerineæ göreæ Türkiye’deæ 112.415æ uluslararasıæ korumaæ başvurusuæ alınmıştır.æ Uluslararasıæ Korumayaæ başvuranæ yabancılarınæ uyruklarınaæ göreæ dağılımınaæ bakıldığındaæ Irakæ baştaæ olmakæ üzereæ Afganistan,æ İran,æ Somali,æ Pakistan,æ Yemen,æ Türkmenistan,æ Filistinæ veæ Özbekistan’ınæ olduğu görülmektedir.292
Türkiye’nin yaşananæ mülteciæ krizindeæ ortayaæ koyduğuæ güçlüæ çabaæ sayesindeæ uluslararasıæ arenadaæ sorumlulukæ alanæ ülkelerdendir.æ Buæ kapsamdaæ insaniæ yardımæ veæ diğeræ destekleræ konusundaæ oldukçaæ büyükæ maddiæ külfetleæ karşıæ karşıya kalmaktadır.
Avrupa Komisyonuæ Türkiye’ninæ üstlendiğiæ buæ çabaæ karşısındaæ Savaşæ mağduruæ göçmenlereæ destekæ amacıylaæ 3.4æ Milyaræ avroæ yardımdaæ bulunmuştur.æ Ancakæ ortayaæ çıkanæ krizinæ kolayæ kolayæ atlatılamayacağıæ gözæ önüneæ alındığındaæ Martæ 2016æ yılındaæ Türkiye’dekiæ uluslararasıæ korumayaæ ihtiyaçæ duyanæ yabancılaræ içinæ Maliæ yardımæ Programıæ uygulamayaæ koyulmuştur.æ Sözæ konusuæ yardımæ programıæ ileæ insaniæ yardım,æ göçæ yönetimi,æ eğitim,æ sağlık,æ
292 https://www.goc.gov.tr/
132
altyapıæ veæ sosyo-ekonomikæ açıdanæ korumayaæ ihtiyaçæ duyanæ yabancılarınæ veæ evæ sahibiæ kuruluşlaraæ destekæ olmakæ amacıylaæ planlanmıştır.æ Maliæ yardımæ Programınınæ insaniæ yardımæ boyutunuæ ECHOæ (Avrupaæ Sivilæ Korumaæ veæ İnsaniæ Yardımæ Operasyonları)æ desteklemektedir.æ Geriyeæ kalanæ başlıklaræ iseæ IPAæ (Katılımæ Öncesiæ Maliæ Yardımæ Aracı),æ ICSPæ (İstikraræ veæ Barışaæ Katkıæ Aracı)æ veæ EUTFæ (ABæ Güvenæ Fonu)æ çerçevesindeæ uygulamaæ alanı bulmaktadır.293
AB üyeliğeæ adayæ ülkelerinæ çeşitliæ reformlarınıæ gerçekleştirmesineæ katkıæ sağlamakæ amacıylaæ maliæ yardımæ sağlamaktadır.æ Buæ kapsamdaæ 1964æ yılındanæ itibarenæ Türkiyeæ ‘deæ sözæ konusuæ yardımlardanæ faydalanmıştır.æ 1964æ yılındanæ 2000æ yılınaæ kadaræ ABæ tarafındanæ Türkiye’yeæ 454æ Milyonæ Avroæ maliæ destekæ sağlanmışæ olupæ 2001-2006æ yıllarıæ arasındaæ iseæ buæ tutaræ 1æ milyaræ 708æ Milyonæ avroæ olarakæ belirlenmiştir.æ 2017æ yılındanæ itibarenæ iseæ ABæ yapmışæ olduğuæ yardımlarıæ “Katılımæ Öncesiæ Maliæ Yardımæ Aracı”æ (Instrumentæ foræ Pre-accessionæ Assistanceæ –IPA)æ kapsamındaæ gerçekleştirmiştir.æ IPAæ –æ Iæ dönemiæ olarakæ nitelendirilenæ 2007-2013æ bütçeæ dönemindeæ Türkiye’yeæ 4æ Milyaræ 799æ milyonæ Avroæ yardım sağlanmıştır.294
Tablo 9. 2014-2020 Bütçe Dönemi Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Fonunun Aday Ülkelere Göre Dağılımı
Kaynak: http://www.ua.gov.tr/docs/default-source/baskanlik/ab-kitabı.pdf.
293 https://www.avrupa.info.tr/tr
294 http://www.ua.gov.tr/docs/default-source/baskanlik/ab-kitabı.pdf
133
Şekilde ifadeæ edildiğiæ üzereæ 2014-2020æ döneminiæ kapsayanæ IPA-IIæ bütçesineæ göreæ Türkiye’yeæ ayrılanæ ödenekæ 4æ milyaræ 454æ Milyonæ Avroæ olarakæ belirtilmiştir.æ Komisyonunæ ifadesineæ göreæ önümüzdeæ kiæ bütçeæ dönemiæ (2021-2027)æ katılımæ öncesiæ maliæ yardımlarınæ ülkeleræ nezdindeæ değilæ birliğeæ adayaæ olanæ ülkelerinæ hepsineæ ortakæ biræ bütçeæ oluşturulmasıæ kararlaştırılmıştır.æ İçindeæ bulunduğumuzæ bütçeæ dönemindeæ Türkiyeæ ‘yeæ 4æ Milyaræ 454æ Milyonæ Avroæ taahhüdüæ verilmişæ ancakæ şimdiyeæ kadaræ 315æ milyonæ Avro’nunæ aktarıldığıæ ifadeæ edilmektedir.æ Türkiye’deæ yaşananæ olaylaræ sebebiyleæ demokrasiæ veæ insanæ haklarıæ gerekçeæ gösterilerekæ yardımlarınæ kesildiği belirtilmektedir.295