Perakendecilik Verileri

Perakendecilik istatistikleri, bir ülkenin temel ekonomik göstergelerinin en önemlilerindendir. Bunlar, işletmeler düzeyinde mikro karar destek sistemlerinin olduğu kadar, ülke yönetiminde makro karar destek sistemlerinin de temel dayanaklarındandır. Öte yandan, ülke temelinde ve sektörel makro perakende ölçümlemeleri açısından dikkate alınacak birçok rasyo ve istatistik söz konusudur.

Girilecek bölgedeki perakendeci işletme sayısının yeterliğini ölçen bölgesel ve ülkesel perakendeci mağaza doyum indeksi, belirli bir bölgede belirli bir zamanda açılan kapanan mağazaların oranları (mortalite veya mağaza devir hızı oranları), perakendecilikte kapasite rasyoları (belirli bölgede mağaza veya alışveriş merkezi başına nüfus, belirli sayıda nüfusa düşen mağaza, format sayısı, perakendecilikte çalışan sayısı vb) bunlardan bazılarıdır. Kapasite rasyoları, aynı zamanda işletmelerin rekabet ve yer seçimi değerlendirmelerinde mikro açıdan da işe yarayabilecek önemli göstergelerdendir Mağazalar için ““ölçüm tabloları”nda, aylık ve günler itibariyle mağaza ziyaretçi sayıları, günleri itibariyle kesilen fatura adeti, satılan ürün adetleri, dönüştürme oranları, fatura başına ürün adeti, fatura başına satış, gerçekleşen satışlar, kabul edilir minimum performans standartı, işletme başarı düzeyleri ve performans gibi veriler yer alır” (Tek, 2009:4).

Bölgenin ne miktarda iş yapabileceğini tahmin etmek için içinde söz konusu olan markanın en iyi satış yaptığı semtler ve şehirler örnek alınır, toplam satış nüfus, çalışan nüfus, öğrenci gibi anlam verilen bir büyüklüğe oranlanır. Çarpandan hereketle aynı büyüklük (nüfus, öğrenci, vb.) için bölgenin yapabileceği azami satış çıkarılır.

Bölgenin gelişme potansiyeli de çok önemlidir. Yeni yapılan siteler, yerleşime açılacak araziler, toplu konutlar, kooperatifler, kurulacak üniversite, sanayi alanları vb. yakın gelecekteki tüketici potansiyelini önemli ölçüde değiştirir.

Bölgenin gelir düzeyi de diğer bir unsurdur. Bu tahmine esas olacak rakamsal büyüklük, örneğin bölgedeki banka mevduatları, KDV ödemeleri, ev kiraları, araç sayısı

vb. olabilir. Coğrafi yerleşim ve özellikleri de önemli bir unsurdur. İklim, hava sıcaklıkları, insanların yaz-kış alışkanlıkları, yağış, dışarıda alışverişe uygunluk, gece dışarı çıkma, vb. coğrafi yerleşim özellikleri olarak sayılabilir.

Perakende alanı ile ilgili bilgi, emlâk vergilerini değerlendirmeden sorumlu merkezi ve yerel hükümet teşkilatlarından ve bölümlerinden temin edilir. Söz konusu bilgi aynı zamanda plânlama uygulamalarından da temin edilebilir. Bu bilgi, gayri safi (toplu) alanlar formunda ortaya çıkar ve net satış alanlarına dönüştürülür (strategic planning for retailing in metropolitan areas the UK experience, 2009).

Satış performansına dair bilgi genellikle satış alanının metre karesi başına pound ve sterlin bazında ifade edilir. Kasaba ve şehir merkezlerine gelince, tahminler yerel yetkililer tarafından, hane halkından gelen araştırma verilerini kullanarak yapılmaktadır. Kişiye özel mağazalar için ise, bir takım reklam analizleri , perakendeci tarafından yapılan ticari performansına dair tahminleri vermektedir. Bu tahminler her bir perakendeci tarafından yayımlanan yıllık hesapları kullanarak hazırlanmaktadır (strategic planning for retailing in metropolitan areas the UK experience, 2009).

Bir ticaret alanı; “eğer rekabet çok yoğunsa, güçlü ekonomik zemine ve istenilen piyasa karakteristikleriyle uyuşan bir kesime sahip olmasına karşın yeni bir mağaza için yetersiz kalabilir. Küçük bir nüfusu ve dar bir ekonomisi olan bir yer, eğer rekabet yoğun değilse iyi bir yerleşim yeri olabilir”(Berman ve Evans, 2007: 285 ).

Rekabeti incelediğimiz zaman şu faktörler analiz edilmelidir; i. Mevcut mağazaların sayısı,

ii. Mevcut mağazaların boyutu, iii. Yeni açılan mağazaların oranı,

iv. Tüm mağazaların güçlü ve zayıf yönleri, v. Kısa ve uzun dönem eğilimleri,

vi. Doygunluk seviyesi.

Her ticaret alanı sadece belli sayıda mağazayı kaldırabileceği için aşağıdaki rasyolar ticari alanın doygunluğunu hesaplamaya yardım edebilir(Berman ve Evans, 2007: 286 ).

i. Perakende kurumu başına kişi sayısı, ii. Perakende kurumu başına ortalama satışlar,

iii. Perakende mağaza kategorisi başına ortalama satışlar, iv. Kişi başına veya hane halkı ortalama mağaza satışları,

v. Satış alanı içinde m² başına ortalama satışlar, vi. Her bir çalışanın ortalama satışları.

Ticaret alanındaki doygunluk seviyesi diğer ticaret alanları ile karşılaştırılarak ölçülebilir. Bir bölge düşük bir perakende doyum düzeyine sahipse, perakendecinin o bölgede başarılı olma olasılığı tersi duruma göre daha yüksektir (Alpay, 2006).

Perakende Doyum İndeksi aşağıdaki şekilde hesaplanır,

1 1 1 1

RF

xRE

C

IRS =

IRS1= Belirli bir ürün(hizmet) kategorisi için (bölge 1) perakende doyum indeksi C1 = Belirli bir ürün(hizmet) kategorisi için(bölge 1) müşteri sayısı

RE1 =Belirli bir ürün(hizmet) kategorisi için müşteri başına perakende kazançlar

RF1= Bölge 1’de belirli bir ürün (hizmet) kategorisine ayrılan toplam perakende satış alanı Perakende etkisi değerlendirmesi, mevcut merkezler üzerindeki perakende plânlarının nicel anlamdaki etkisini tahmin etmenin bir yoludur. Herhangi bir etki değerlendirmesinin anahtar faktörleri şunlardır: (strategic planning for retailing in metropolitan areas the UK experience, 2009)

i. Yeni merkez veya mağazanı hizmet alanı içerisindeki mevcut mağaza ve merkezlerin cirolarına dair tahminler;

iii. Ticaretin mevcut merkez veya mağazalardan yeni merkez veya mağazalara doğru yön değiştirmesine dair tahminler,

iv. Mevcut merkez veya mağazaların yeni cirolarının hesaplanması,

v. Mevcut merkez veya mağazalardaki iş kaybına dair hesaplamalar (Cironun yüzdesi şeklinde) .

Tahmini iş kaybının mevcut merkezlere zarar verip vermeyeceğine dair yargılamaların yapılması gerekmektedir. Bazı merkezlerde, iş kaybı daha az sağlam merkezlerin uzun vadedeki geleceğini tehdit edebilirken, ticari kayba karşı durabilmek için ticaret eylemi kafi derecede canlı bir piyasa oluşturacaktır. Kapasite ve etki çalışmaları, bilgisayar hesap çizelgesi kullanarak yapılabilir.

Merkezlerin gelişmekte mi yoksa düşüşte mi olduklarını tespit etmek için bu araştırmaların düzenli aralıklarla yapılması gerekmektedir. Bu çalışma, özellikle yeni kurulan merkez-dışı oluşumlardan kaynaklanan rekabetten etkilenen merkezler için önemlidir.

Bazı merkezler ister uzun vade için kurulmuş perakende yerleri olsunlar, ister daha yeni kasaba-dışı yerler olsunlar, daha küçük kasaba merkezlerini zayıflatmak pahasına güçlenmektedirler. Daha zayıf merkezler, gıda mağazaları, perakende depo parkları ve kapalı alandaki alışveriş dükkânları gibi yeni perakendecilik şekillerinden yoksun olma eğilimi göstermektedirler. Sonuç olarak onlar, mevkilerini perakende alanı içerisindeki yeni yatırımları vasıtasıyla güçlendirebilen diğer merkezlere ticareti kaptırmışlardır ve kaptırmaya devam etmektedirler.