Dünya’da Perakendecilik

Tüketim alışkanlıklarındaki değişim, özellikle gıda ürünleri dışında faaliyet gösteren işletme sayısında artışa neden olmuştur. Bu gelişmeler, ulusal düzeyde sınırlı kalmayıp küreselleşmenin sektöre yansıması sonucu hızlı bir gelişme göstermiştir. Her ülkenin gelişme sürecinin farklı olması, uluslar arası ticaretin gelişmesinde belirleyici olmuştur. Sınır ötesi ticaretin artması, yabancı yatırımlarla ortaklıklar, şirket evlilikleri, perakendecilik sektörünün gelişmesinde önemli faktörler olmuştur (Kompil ve Çelik, 2006).

Dünya’da ilk 250 perakendecinin ülkelere göre dağılımına bakıldığında liderliği Amerika Birleşik Devletleri üstlenmiştir. Amerika’yı Japonya, İngiltere ve Almanya takip etmektedir. Diğer ülkelere ait ayrıntılar aşağıdaki şekilde yer almaktadır.

Şekil 3. Dünya’da İlk 250 Perakendecinin Ülkelere Göre Dağılımı

Kaynak: Deloitte Feeling the Squeeze Global Powers of Retailing, 2009, s.28.

Son dönemlerde “ küresel perakende pazarı” terimi daha da anlam kazanmıştır. Özellikle gelişmiş ülkelerde bulunan mevcut kısıtlayıcı yasal düzenlemeler, başlıca perakendecilerin kendilerine yeni pazarlar aramalarına ve gelişmekte olan ülkelere yayılmalarına neden olmuştur (Bektaş, 2006).

Başlıca perakendecilerin ürün yelpazelerini genişletmeleri küçük bağımsız dükkânlar, farklı bölümlere sahip büyük mağazalar ve tuhafiye dükkânları açısından pazarı zorlaştırmaktadır. Buna rağmen sınırlı sayıda ürün sunan bazı perakendeciler güçlü indirim stratejilerine bağlı olarak gelişmişlerdir. Tüketicinin artan talebi ve düşük fiyat beklentisi Avrupa’da sınırlı sayıda ürün satan indirim mağazalarının büyümesine katkı sağlamıştır. Çabuk ve kolay alışveriş yapma ihtiyacı da rahat mağaza biçimini teşvik etmiştir. Perakendeciler de bir çok ihtiyacın tek merkezden sağlandığı alışveriş merkezleri kurabilmek için örgütlenmeye başlamışlardır.

ABD 35% KANADA 4% JAPONYA 10% FRANSA 5% ALMANYA 9% İNGİLTERE 8% DİĞER AVRUPA 18% LATİN AMERİKA 3% DİĞER ASYA  PASİFİK    6% AFRİKA VE  ORTADOĞU 2%

Çizelge 6: Dünyadaki İlk 250 Perakendecinin Sektörel Dağılımı

PERAKENDE ŞEKLİ SAYI

Süpermarket 96

Diğer Uzmanlaşmış Mağazalar 96

Hipermarketler 80 Günlük İhtiyaçların Satıldığı Dükkânlar * 69

Bölümlü Mağaza 52 Ayakkabı/Giyim Mağazası 52

Ucuzluk Mağazaları 46

Elektronik 40 Mağaza Harici Perakendecilik 38

Ev Yapı 37

Drug Store 32

Al-Götür 26 İndirimli Bölümlü Mağaza 12

Kaynak: Deloitte Feeling the squeeze Global Powers of Retailing, 2009, s.33.

İlk 250 arasındaki firmalanrın 96 tanesi süpermarket, 96 tanesi diğer uzmanlaşmış mağazalar, 80 tanesi hipermarket, 69 tanesi ise Günlük ihtiyaçların satıldığı dükkânlar şeklinde hizmet vermektedir.

Yine Bölümlü mağazaların sayısı 52, ayakkabı/giyim mağazası 52, ucuzluk mağazaları 46, elektronik 40, mağaza harici perakendecilik 38, ev yapı malzemeleri 37, drug store 32 , cash&carry yani al-götür tarzı mağazalar 26 ve indirimli bölümlü mağazalar 12’dir.

Dünya perakendecilik sektöründe kıyasıya rekabetin yaşandığı yer Avrupadır. Avrupa’da Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Slovakya gibi eski doğu bloku ülkeleri perakende yatırımlarının en çok yöneldiği ülkelerdir.

Çizelge 7: Dünyada İlk 10 Perakendeci (2007)

Firma Adı Ülke Perakende Şekli Çalışılan Ülkeler 2007 yılı

Perakende Satışları (Milyon ABD Doları) 5 yılık Ortalama Büyüme Oranı(%) (2002-2007) Wal-Mart Stores Inc.

ABD Al-götür, Ucuzluk mağazaları,

Hipermarketler, Süpermarketler

Arjantin, Brezilya, Kanada, Çin, Kostarika, El Salvador,

Guatemala, Honduras, Japonya, Meksika, Nikaragua, Portoriko,

İngiltere, ABD

374,526 10.3

Carrefour Fransa Al-götür, Ucuzluk mağazaları,

Hipermarketler, Süpermarketler

Arjantin, Belçika, Brezilya, Çin, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Fransa,

Yunanistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Malezya, Meksika, Umman, Polonya,

Portekiz, Katar, Romanya, S.Arabistan, Singapur, Slovakya, G.Kore, İspanya,

İsviçre, Tayvan, Tayland, Türkiye, Tunus, B.A.E,

Guadolup

112,604 3.6

Tesco İngiltere Günlük ihtiyaçların satıldığı dükkanlar, Hipermarketler, Süpermarketler

Çin, Çek Cumhuriyeti, Macaristan,Japonya, İrlanda, Malezya, Polonya, Slovakya,

G.Kore, Tayland, Türkiye,İngiltere, ABD

94,740 12.4

Metro Almanya Al-götür, Ucuzluk mağazaları, Hipermarketler, Süpermarketler,Diğer uzmanlaşmış mağazalar, Ev yapı, Elektronik Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çin, Hırvatistan,

Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Hindistan,

İtalya, Japonya, Lüksemburg, Moldovya Fas, Hollanda, Pakistan,Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Slovakya, Sırbistan, İspanya,

İsviçre, Türkiye, Ukrayna, İngiltere, Vietnam

87,586 4.6

Home Depot ABD Ev yapı ABD, Kanada, Meksika,

Portoriko, Virjin Adaları ^{77,349 5.8} Kroger ABD Günlük ihtiyaçların

satıldığı dükkanlar, Hipermarketler, Süpermarketler,Diğer uzmanlaşmış mağazalar, ABD 70,235 6.3

Schwarz Unternehmens Treuhand KG

Almanya Ucuzluk mağazaları,

Hipermarketler ^{Avusturya, Belçika,} Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Hollanda, Norveç, Lüksemburg, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İngiltere

69,346 12.6

Target

Corp. ^{ABD İndirimli bölümlü} mağazalar, Hipermarketler

ABD 63,367 7.6

Costco Whosale Corp.

ABD Al-götür mağazalar Kanada, Japonya, Meksika, Porto Riko, Güney Kore,

Tayvan, İngiltere, ABD

63,088 10.7

Aldi

Gmbh&Co ^{Almanya Ucuzluk} Hipermarketler ^{mağazaları,} Belçika, Danimarka, Fransa, ^{Avustralya, Avusturya,} Almanya, Lüksemburg, Hollanda,İrlanda, İspanya, ABD, İngiltere 58,487 4.3 İlk 10 1,071,328 7.2% İlk 250 3,619,257 7.6% İlk 10 firmanın toplamdaki payı ^29.6%

Kaynak: Deloitte Feeling the Squeeze Global Powers of Retailing, 2009, s.6-7.

Deloitte'un yayınladığı "Perakendenin Küresel Güçleri 2009" raporuna istinaden hazırlanmış olan yukarıdaki Çizelge 7’ de görüldüğü gibi Perakende zincirlerinden Wal-Mart 374.5 milyar dolarlık perakende satış geliriyle liste başında yer almakta, en yakın rakibi Carrefour 112.6 milyar dolar gelir ile onu izlemektedir. Raporda Tesco 94.7 milyar dolar ile üçüncü, Metro AG, 87.5 milyar dolar ile dördüncü ve The Home Depot 77 milyar dolar ile beşinci sırada yer almaktadır. Perakende sektörünün dünyanın ilk beş zinciri, 2007 itibarıyla 746.8 milyar doların üzerinde ciro elde etmiştir. Listede ilk on sırada yer alan perakendeciler toplam satışların % 29.6’ sını gerçekleştirmektedir. Büyük perakendeciler daha da büyüdükçe ve küresel pazarda yayıldıkça firmalar arasındaki rekabet makro düzeyde etki yaratmaktadır.

Aşağıda dünyadanın önde gelen 30 perakendecisi içinde yer alan şirketlerden bazılarına ayrıntılarıyla yer verilmiştir.

Carrefour; Fransa, İspanya, Güney Amerika, Asya ve Meksika’da yaklaşık 325 hipermarket yönetmektedir. Bu mağazalar; gıda, giyim, araç-gereç ve bilgisayar ürünleri ile

finansal ve sigorta hizmetleri sunar. Carrefour, Fransa’da yaklaşık 800 süpermarkete sahip olan Comptoirs Modernes’in çoğunluk hissesine sahip olduğu gibi, aynı zamanda yaklaşık 370 Ed le Marché Discount mağazalarının ve Fransa’da 320 mağazada dondurulmuş ürünler satan Picard Surgules zincir mağazalarının da çoğunluk hissesine sahiptir. 2007’de 112,6 milyar dolarlık satış gerçekleştiren Carrefour, Fransa’nın en büyük hipermarketidir.

Metro Holding (Almanya) ev geliştirme merkezleri, hipermarketler, elektronik mağazalar, nakit öde götür (cash and carry) toptancıları ve departmanlı mağazalar (Kaufhof, Kaufhalle, Galeria) gibi 3400’ün üzerindeki satış noktası ile Avrupa’nın en büyük perakendecisidir. Yurt içi satışlarda, Edeka Gruppe’den sonra gelse de, Metro AG

(www.metrogroup.de) dünyadaki en büyük Alman perakendecidir. Metro’nun 30 ülkede

varlığı vardır. 2007’de Metro Holding’in satışları yaklaşık 87,6 milyar dolardır. Şirketin ana pazarı Almanya olmakla beraber; Doğu ve Batı Avrupa ile Kuzey Amerika, Kuzey Afrika ve Asya’da mağazaları vardır. Şirket aynı zamanda telekomünikasyon ve elektronik ticaretine de girmiştir. Yurtiçi bazında, Metro’nun birkaç mağaza ekleme ve diğer birçoğunu da modernize etme planları bulunmaktadır. Aksi halde, onu odak noktası Almanya’nın dışında kalacak gibi gözükmektedir. Geçen birkaç yılda, Metro her yıl bir veya iki yeni yabancı markete giriş yapmıştır. Günümüzde, Metro bu marketlerdeki iş hacmini geliştirmeyi plânlamaktadır. Doğu Avrupa, Çin, Rusya ve Hindistan’daki mağaza zincirini arttırmaktadır (Berman ve Evans, 2007).

Tengelmann Group (Almanya), süpermarket, drugstore ve genel mağazalar olmak üzere Avrupa’da toplam 7700 satış noktasına sahiptir. Bunun yanında ABD’de 700 A&P mağazasının sahibidir. Tengelmann Group; İtalya’da bakkaliye ve indirimli mağazalara sahiptir ve Venedik’te PAM grupla ortaklığa sahiptir. Bunlara ilaveten şirket şeker ve çikolata üretir ve bir toptan satış bölümüne sahiptir. Bir aile şirketi olan Tengelmann Group 2007’de 27,1 milyar dolarlık satış gerçekleştirmiştir.

Aldi grubu (Almanya) Avrupa’da 4000 ve ABD’de 500’ün üzerinde mağazası ile dünyanın en büyük bakkaliye mağaza zincirlerinden biridir. Şirketin kendine özgü yönetimi; kredi kartsız, çeksiz, kuponsuz ve müşterilerin kendi poşetlerini kullanmaları ile oluşur. Şirket yaklaşık 500 civarında ürün çeşidi ile çok önemli indirimli fiyatlar uygular. Çoğu ürünü kendi markalarıyla satışa sunan Aldi’de marka çeşitliliği oldukça kısıtlıdır.

Çoğu üründe ikiden fazla marka çeşidi bulunmamakta hatta genelde sadece bir markaya yer verilmektedir. Bununla beraber, ürünle özdeşleşmiş bazı klasik markalar bulunabilmektedir, örneğin Almanya’daki şeker markası Haribo gibi. Aldi haftalık özel indirimler de yapar. Bu özel indirimler, standart ürünlerin yanı sıra elektronik, bilgisayar gibi daha pahalı ürünler için de geçerlidir. Aldi, ucuz yer terimi, ucuz depolar inşa etmesi, çok az sayıda personel ile çalışması, stokların çoğunlukla markasız ürünlerden oluşması ve ürünlerin raf yerine üreticiden gelen kutularla sunulması ile masrafların asgari seviyede tutmayı başarabilmektedir. Aldi’nin satışları 2007 yılında yaklaşık 58,5milyar dolardır.

Sert bir indirimci olan Aldi, Almanya’nın üçüncü büyük perakendecisi ve dünyadaki en büyüklerden biri olmak için yıllar bazında Almanya’nın en büyük perakendecilerinin piyasa hisselerini allak bullak etmiştir. Son zamanlarda, Schwarz Group Lidl ve Almanya’nın daha küçük çaplı indirim zincirleri ile Aldi’nin ücrete ve bölgeye dayalı savaşı, Aldi’nin hisseleri ile kesilmiştir. Aldi, diğer 10 millet içerisindeki mağazaları ile uluslararası odak noktasını belirginleştirmiştir. 2004’te Aldi mağaza sayısını Büyük Britanya’daki 220 kadar mağaza ile genişletmek için devasal bir yatırım plânını ortaya koymuştur (Berman ve Evans, 2007).

Lidl,(Almanya) en büyük rakibi Aldi ile benzer konseptte kurulmuş bir market zinciridir. İlk Lidl discount market 1973 senesinde, aynı ülkede faaliyet gösterdiği Aldi discount marketinin konseptini kopyalayarak kurulmuştur. 1977 yılına gelindiğinde Lidl zincir marketleri 33 discount marketle hizmet vermekteydi. Şu anda ise 20’yi aşkın ülkede faaliyet gösteren bir zincirdir. Lidl, Aldi’den daha fazla “her gün düşük fiyat” bazlı promosyon kullanmakta ve müşteri trafiğini artırmak için gıda dışı ürün promosyonları yapmaktadır. Lidl’ın ürün kalem sayısı (SKU) Aldi’den daha geniştir. Bin 200 ürün arasında daha fazla markalı ürün var. Lidl ayrıca tedarikçiler üzerindeki baskısı ile ünlüdür ve tüketici taleplerine daha hızlı reaksiyon verir. Lidl’ın cirosu 2008 yılı itibarıyla 59 milyar Euro olarak açıklanmıştır.

Sert indirim formatının öncüleri, Aldi (www.aldi.com) ve Schwarz Group Lidl (www.lidl.de) kendilerini yarattıkları canavarın kurbanları olarak bulmaktadır. Rewe Penny (www.rewe.de) ve Tengelmann Plus (www.tengelmann.com) 2004 yılında indirimcilerin

satışlarını kesmeye başladılar. Böylece, Lidl ve Aldi muharebe alanlarını Almanya’nın dışına taşımıştır. (Berman ve Evans, 2007).

E.Leclerc, 500 hipermarket yönetmektedir. Fransa’da hakim olmakla birlikte, aynı zamanda Portekiz, İspanya ve Polonya’da da mağazalara sahiptir. Mağazalar; ekonomik ve lojistik nedenler ile bireysel sahiplikleri dikkate alınarak Fransa’da 16 bölgede gruplandırılmıştır. Mağazaların çoğu düşük gelir seviyeli yörelerde kurulmuştur. Böylece mağaza sahipleri buralarda yerel işçileri istihdam ederler ve bunlara vergi öncesi kardan çeyrek ikramiye verirler. E. Leclerc’in ilginç özelliklerinden birisi de ortaklarından birin in yerli etnik müzikçi olması ve müşterileri için çalmasıdır. Şirketin 2007’deki satışları 44.7 milyar dolardır.

Daiei, 170’in üzerindeki şirketi ile Japonya’nın en büyük perakendecisidir. Daiei, 6700 adet Lawson uygunluk mağazasına sahiptir. Şirket aynı zamanda binlerce özel markalı ürünlerin satıldığı süpermarketlere, indirimli mağazalara ve özellikli mağazalara sahiptir. Şirket’in şube ve ortaklarının yüzde 45’inden fazlası K.K. Daiei Holding ortaklığı ile yapılmıştır. Bunlar çoğunlukla restoranlar, oteller ve gayrimenkul işletmelerinden oluşur. Orange Page isimli kadın dergisi ve Wendy’s restorantları Daiei’nin diğer ortaklarıdır. Daiei, Japon ekonomisindeki sendelemeler ve yönetimini yeniden yapılandırmak amacıyla bazı mağazalarını kapatmak zorunda kalmıştı. Şirketin 1998’deki satışları 25.1 milyar dolardır.

Ito-Yokado; yönettiği 7.600 7-Eleven mağazası ve 400’ünüzerindeki hipermarket, süpermarket, indirimli mağaza ve özellikli mağaza ile Japonya’nın en büyük perakendecilerinden biridir. Şirket, tüm dünyada 10.000’in üzerinde mağazaya sahip 7-Eleven şirketinin de yüzde 65’ine sahiptir. Uygunluk mağazaları (7-7-Eleven) Ito-Yokado’nun satışlarının üçte birini sağlar. Bununla beraber bu mağazalar şirket gelirinin üçte ikisini sağlar. Şirket, Japonya’da Oshman spor malzemeleri, Robinson’s departmanlı mağazası ve Denny’s restoranlarının franchisee haklarına sahiptir.