Osvaldo Pugliese stili orkestrasyon: La Yumba örneği

Şekil 5.21 : La Yumba Analiz Şeması (ver. Pugliese).

° ¢ { ° ¢ { ° ¢ { Melodik Ögeler Ana Temalar q=120 f 24 43 sf sf p c c & Vlns. + Bn. M.I. - - . >.. >. & Y. Tutti (pizz.) . >..>. . Bnds. + Vlns. (arco) .>. ...>. . .>. ...>. . .>....>.. .>....>.. . >...>...>... Bnds. >... > > > > > Y. Tutti > ..... Bnds. + Vlns. . ...... ........ ...... . >...>...>...>... Bnds. > > > Bnds. + Vlns. > > ..... Y. Tutti . ...... ........ ..... . ...... . ...... . Osvaldo Pugliese LA YUMBA & Cb. > > > > > > > ‘ “ ? > Pn. > > > > > > > > > > > > > > Cb. Strappata 3 3 & > > > > > > Bnds. + Vlns. ..... . ...... . ..... . . .. . .. . . . .. ... . .. ... . . Y. Tutti (pizz.) > > > > >. Vlns. (pizz.)+ Pn. .> -..>. . ..>.....>. ..>. . Bnds. + Pn. . >... . ..... Y. Tutti . ...... . ...... . ...... . >...>... >...>... ? Cb. + Pn. M.I. Tutti & Pn. Pn. solo ? Vln. + Bnd. M.I. 3 3 & Vlns. + Bnds. Solo Bnd. Tutti -- -Vlns. Bnds. .... . . Bnds.+ Pn. >... > Y. Tutti fraseo fraseo Solo Bnd. Vln. Solo Vlns. Soli # # # - -# # -n -n . n # > & Vlns. + Bnds. > Bnds. ..... . ... . > .. . >...>... Y. Tutti . .... Vlns. + Bnds. . . . .... . ... ... . ... ... . >...>. .. >.. . ∑ ∑ Bnds. >... . .... . . . .... . ... . .. . ... . .. . >...>. .. >.. .>... > -œbœ œ Œ œœ ‰ œ b J œ J ‰Œ ‰#œ J œœœœ ‰œ J œ#œœœœœ ‰œ J œ#œœ œœœ ‰œ J œ nœœœœœ ‰œ J œœœœœœ ‰#œ j œ#œœœœ#œœœœœœœ#œ‹œœ œ ‰ œ œ œ‰ œ œ œ n ‰ œ œ œ n J ‰ œ œ œ‰ œ œ œ‰ œ œ œ j œ J œ #œœœ J œœ J œ#œœ œœ J œ œ J œ nœ œœœ J œœ J œœœœœ J œ œ # j œ#œœœœ#œœœœœœœ#œ‹œœ œ ‰ œ œ œ J œœ œ œ œ nœœœ œ b ‰ œ œ œ J œ œ œ œ œ nœœ œ b œ J œ #œœœ J œ œ J œ#œœœœ J œ œ # J œ n#œœœœ J œœ J œ#œ œœœ J œ œ J œ nœœœœ J œœ J œœœœœ J œœ J œ™ œ™ œ #œ™ œ™ œ œ Œ œ Œ Œ œ œœ œ Œ œ œ œ # ‰ œ œœ œ œ J ‰ œ œ # J ‰ œ œœ œ j Œ œ œ œ‰ œ œœ œ j Œ œ J œ œ J ‰ œ œœ œ j Œ œ œ œ # ‰ œ œ œ j ‰ œ J ‰ œ œ J ‰ œ œ œ j Œ œ œ œ ‰ œ œ œ j ‰ œ J ‰ œ œ # J ‰ œ œ œ j Œ œ œ œŒ œ œ œ ‰ ¿¿¿ ¿¿ ¿¿ ¿ ¿ ¿ j¿¿¿ ¿¿ ¿¿ ¿ ¿ ¿ j‰Œ ‰ œ œ ‰ œ œ ‰ œ œ J ‰ œ œ ‰ œ œ ‰ œ œ J ‰ œ # J œœœ J œ œ J œ#œœœœ J œ œ # J œ n#œœœœ J œ œ J œ#œœœœ J œ œ J œ n œœœœ J œ œ J œœœœœ J œ œ # J œ J‰ œ œ Œ œ œ Œ œ œ Œ œ œ œ œ J œ œ J œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ œ œ œ œ # # j#œœœœ J œœ J œ#œœœœ J œ œ J œ nœœœœ J œœ J œœœœœ J œ œ # j œ#œœœœ#œœœœœœœ#œ‹œœ œ Œ œœœ J œœœ#œ œœ#œ œ œ œ Jœ œœ#œ J œ œœ#˙ ˙ ‰™ œ œ R œ œ œ œ # # œ œ b bœ œœ œ j œ œ # œ œ b j œ œ Œ Ó ‰ œœ j œ œ œœœ J‰ŒÓ Œ™ œ œ J œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ J ‰Œ ˙ ˙ œ J œ œ J œœœœœœ œ œ Œ ‰ œ J œ#œœœ#œ ˙ # ˙ Œ œ œ œ n œœ œ œ œ œ œ œ ‰ w œ J œœœ J œœ J ‰ w œ J œœœ J œ#œ J ‰ w œ # J œœœ J œœ J œ J‰ œ j œ # Œ Ó œœœ j œ ‰ œ j w#œ J œœœœœœœ#œœ#œœœœœ œ R w œ J œ # œbœœ J œœ J w ‰œœ J œœœœ˙ ˙ ‰ œœ J œ J œœœœœœœœœœœœ™ œ J œœ#œœ ‰œœœœ j œ œ œœ j œœœœ j œ™ w # w w w ‰ œ œ œ œœ œ œ œ œ œ j œ œ œ J œ œ œ j œ œ J œ jœ œ œ J œ œ œœ œ œ œ œ œ j œ œ œ J œ œ œ j œ œ œ J œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ œ œ œ œ œœ œŒ Œ ‰ w œ # J œœœ J œœ J œ j œ # œœœ J œœ J œ j œ # œœœœœœœ#œœ œ # œœœ œ ‰#œ J œ n œœ J œœ J œ#œœœœ J œ œ J œ nœœœœ J œ œ J œœœœœ J œ œ # j œ#œœœœ#œœœ œœœnœœ‹œœœ ‰#œ J œœœ J œœ J œ#œœœœ J œ œ J œ n œœœ œ J œ œ J œœœœ œ J œ œ # j œ#œœœœ#œœœœœœnœœ‹œœœ œ œ Œ œ œ J

1946 yılında Pugliese tarafından bestelenen ve Pugliese’nin imzası niteliğinde olan La Yumba tangosu aynı zamanda tango repertuvarının en sevilen tangolarından biridir. Yumba, aynı zamanda Pugliese stilinin temel karakterini oluşturan eşlik modelinin de adı olmuştur. Bu eşlik modeli Pugliese’nin neredeyse tüm eserlerinde var olan ve stilin müzikal olarak şekillendiren en önemli unsurların başında gelmektedir. 1946 yılında bestelenen tangonun 1946, 1952, 1985, 1987 ve son olarak 1989’da Piazzolla ile birlikte sahne aldıkları konser kaydı ile birlikte toplam beş adet kaydı bulunmaktadır (Link & Wendland, 2016, s. 190). Düzenlemeden daha çok icra ve kayıt teknikleri açısından farklılıklar olan bu kayıtlar arasından genellikle 1952 kaydı referans olarak tercih edilir.

Şekil 5.21’de görüldüğü üzere La Yumba tangosu üç kesitli ABA şarkı formundadır. İlk 43 ölçüde ana temayı oluşturan motif, iki cümlecik halinde beş kez (Aa, Aa’, Ab, Ab’, Aa’’) tekrar etmektedir. A teması, bu ritmik motifin armonik olarak kaydırılmasından oluşmaktadır. B teması ise tamamen zıt olarak bağlı melodi karakterinde ve fraseo cümlelerden oluşan bir yapı izler.

Parçanın tamamının yapıtaşı olan ve eksik ölçü olarak başlayan ritmik ilk motif piyano, bandoneonlar ve pizz. yaylılar ile başlar ve ilk ölçüde yumba eşlik ile birlikte kontrbas ve piyanonun sol eli de dahil olarak tüm orkestra tınısına ulaşılır. Ana tema için kullanılan orkestrasyon rengi bandoneonlar, yaylılar ve piyanodur.

24 ve 25. ölçülerdeki iki ölçülük motif bas grubu ve yarım tutti arasında ritmik bir diyaog şeklindedir. Burada aynı zamanda bas grubunun oldukça pes ses bölgesindeki tekrar eden tek notalık ritmik hareketine karşılık orkestranın geri kalanı oldukça tiz ses bölgesinden bu ritmik figüre karşılık verir. Buradaki ritmik diyalog hem orkestrasyon rengi açısından hem de ses alanı (register) kullanımı açısından yaratılan karşıtlığı desteklemektedir. 28. ölçüdeki A temasının ikinci kesitinin tekrarında ise (Ab’) ana temaya karşılık piyanonun pes ses bölgesinde yine bir ritmik kontrast yaratılmıştır. Dört zamanlı bu tangonun içerisinde sadece aksanların yerleri değiştirilerek üç zamanlı bir ritmik figürün iç içe geçirilmesi Pugliese’nin sıklıkla kullandığı poliritim uygulamalarından biridir. Kimi parçalarda tutti olarak karşımıza çıkan bu ritmik oynama, La Yumba’da olduğu gibi ana tema devam ederken ikincil bir melodi niteliğinde, bir karşıtlık unsuru olarak da kullanılabilmektedir.

32. ölçüde gelen motif ise bandoneonlar ile birlikte yaylılarda guitarra (multiple pizzicato) efekti ile icra edilirken kontrbas da strappata veya çeşitli perküsif efektler

148

ile bu ritmik kesite dahil olur. Böylelikle orkestrasyonda çalgı kombinasyonlarının yanı sıra çalgıların perküsif efektlerinin de ön planda kullanıldığını görürüz. Bu perküsif efektler de Pugliese stili orkestrasyonda sıklıkla karşımıza çıkan orkestra renklerinden biridir.

34. ölçüde başlayan üç ölçülük melodi Ab cümlesini yeniden Aa cümlesine bağlayan dönüş köprüsü niteliğindedir. Parça içerisinde bir kez duyulan bu kesit için Pugliese tiz bölgede pizzicato yaylılar ve yine aynı ses alanında piyano ile başlayıp melodi pes bölgeye indikçe kontrbası da dahil ederek orkestrasyon renginin tonunu da gittikçe koyulaştırmıştır [Str. (pizz.)+Pn.+Kb.]. Orkestrasyon rengi olarak [Str. (pizz.)+Pn.] karışımı aslında ilk olarak ana temanın eksik ölçü ile başlayan ilk motifi ile birlikte duyulur. Ancak ilk başta ve çok kısa olarak duyulan bu kısımdaki kullanım tam bir orkestrasyon rengi olarak ortaya çıkmaz. Melodik olarak da bir kez duyulan 34-37. ölçüler arasındaki bu kesit ile aynı zamanda yaylı pizzicato rengi de parça içerisinde net bir şekilde kullanılmış olur. Böylelikle köprü niteliğindeki bu kesit aynı zamanda orkestrasyon renginin de dönüşü için bir köprü olarak kullanılmıştır. 37. ölçü ile birlikte Aa cümlesi yine aynı orkestrasyon ile tekrar ederek A kesiti tamamlanmış olur.

Buraya kadar olan kısma bakıldığında ritmik melodi karakterindeki A temasında melodik kontrastlar bağlı melodi yerine tartımsal değişimleri içeren ritmik zıtlıklar ve politirimler ile sağlanmıştır. Bu zıtlık ögelerinin olduğu yerler orkestrasyon renginin de değiştirilmesi ile kuvvetlendirilmiş ve belirginleştirilmiştir. Ana tema için tercih edilmiş olan yarım tutti rengine solo piyano (28-31. ölçüler) ya da eşzamanlı guitarra ve strappata benzeri perküsif efektler (32-33. ölçüler) ile kontrast katılmıştır.

43. ölçü ile başlayan B kesiti bağlı melodi karakterindedir. Polifonik tarzda iç içe geçirilen melodiler Pugliese’nin melodileri kullanım biçimine özgü bir örnek teşkil eder. Bir tema devam ederken, aynı anda ona eşlik eden ikincil melodiler La Yumba’da olduğu gibi editorial basımda da yazılmış olabilir. Yaklaşık 24 ölçülük bu B kesitinde, A kesitinin tamamen karşıtı olarak bağlı melodi tercih edilmiştir. Üstelik tempo değişimleri (ritardando, allargando, accelerando vb.) ile de ritmik nabız ve yumba hissi tamamen ortadan kaldırılmıştır. Burada melodi+eşlik dokusu yerine melodi+melodi dokusuna geçilmiş, bir diğer deyişle ana temalara da ritmik eşlik yapıları yerine ikincil melodiler ile eşlik edilmiştir. Bu kesitte; 49-55. ölçüler ve

63-149

67. ölçülerde olduğu gibi, B temasının altına A temasını oluşturan ana motif, ikinci bir melodi oluşturacak şekilde eklenmiştir. B kesiti içinde yalnızca bu ölçüler arasında M1&3 tarzı bir ritmik eşlik ve nabız hissedilmektedir. Geri kalan kısımlar bir tempo serbestliği içerisinde icra edilir. Öyle ki Pugliese orkestrasının da yıllar içerisinde bu esneklikleri iyice genişlettikleri ve hatta daha sonra Pugliese orkestrasından ayrılarak kendi gruplarını kurup aynı çizgide çalmaya devam eden Color Tango Orkestrası üyelerinin bu tempo serbestliğini iyice ileri taşıyarak adeta bir rubato havasında icra ettiği görülmektedir. Bu kesitlerde eşlik yerine ikinci melodilerin yer alması bu esnekliği vermektedir. Bu nedenle melodilerin iç içe geçirilmesi ya da üst üste bindirilmesi gibi kontrpuantik dokuların kullanımı Pugliese stilinin karakteristik ögelerinden biridir.

43. ölçüde başlayan B kesitinde tiz ses bölgesindeki birincil melodinin orkestrasyonunda yaylılar ve bandoneonlardan oluşan renk, ona kontrast oluşturan pes ses bölgesindeki ikincil melodinin orkestrasyonunda ise kontrbas ve piyanonun sol elinden oluşan bas rengi kullanılmıştır. 46-47. ölçülerde ise küçük bir melodiyi solo bandoneon ile duyarız. 49. ölçüde uzun seslerden oluşan ana melodi ile bandoneonların seslendirdiği A temasının ritmik ana mofiti iç içe geçirilmiştir. 53. ölçüde A temasını hatırlatan geçiş melodisi bandoneonlar ve piyano ile renklendirildikten sonra 55. ölçüde başlayan yeni cümlede ana melodi için yarım tutti tercih edilirken işleme motiflerini piyano üstlenmiştir. 59. ölçüdeki melodik işleme ise kontrbas ve bandoneonun sol elinden oluşan yine bir bas rengi ile duyulur. 62. ölçüde ise yine bir solo bandoneon ile iki melodi arasında bir köprü kurulur.

67. ölçü itibariyle, koda olarak da düşünülebilecek olan üçüncü kesit başlar. A temasının tekrarı niteliğinde olan bu kesitin ilk cümleciğinde Aa orkestrasyonu aynen korunmuştur. Cümleciğin sonunda iki ölçülük keman solo ile aynı temanın tekrarına dönülmüştür. Parçayı finale taşıyan bu kesitte bandoneonlar ritmik ana temayı yürütürken yaylılar soli olarak bağlı ikincil melodiyi seslendirirler. Dinamiğin ve orkestrasyon hacminin zirveye taşındığı bu son kesitin ardından parça tipik Pugliese kadansı (I-V-[sus]-I) ve gürlüğü ile (mf-sf-[sus]-p) sona erer.

151

6. SONUÇ, KARŞILAŞTIRMA VE ÖNERİLER