D’Arienzo stili orkestrasyon: Gran Hotel Victoria (GHV) örneği:

Şekil 5.10 : Gran Hotel Victoria Analiz Şeması (ver. D’Arienzo)

D’Arienzo orkestrasının 1948 tarihinde kaydettiği9 Gran Hotel Victoria adlı tangonun orkestrasyon analizine baktığımızda, öncelikle formdaki değişiklerden söz etmek gerekir. Edisyon basımında parçanın başında görülen Aa kesitinin tekrarı bu versiyonda yapılmamış, sonunda ise tekrar eden B kesiti ile bitirmek yerine B kesiti tamamlanmadan A kesitine dönülmüş ve parça Aa kesitinin üç kez tekrarı ile bitirilmiştir. Aa kesiti başta iki kez tekrar edilmek yerine en sonda üç kez tekrarlanmıştır. Bu tekrarların her birinde orkestrasyon değiştirilerek monotonluktan kurtarılmıştır. Öte yandan, çok alışık olunmadığı üzere, parçanın hemen başında B teması henüz orijinal hali ile bile duyulmamış iken yerini bandoneonların varyasyonuna bırakmıştır.

Çizelge 5.4 : Gran Hotel Victoria Form ve Melodik Öğeler Şeması. GHV Orijinal – Editorial Versiyon

Form Aa Aa’ Ab Ba Bb C Ba Bb

Ölçü 1-8 9-16 17-24 25-32 32-40 40-49 50-57 ^58-₆₅

GHV - Versiyon: D’Arienzo

Form Aa Ab1 Ab2 Ba Bb C Ba Aa Aa Aa

Ölçü 1-8 9-12 13-16 17-24 25-32 32-40 41-57 ^58-₆₄ 65-72 73-80 M el od ik Ö ge le r _Tem^a (B nds .) Te m a (B nds .) K ont rş an (La V ac a) V ar ya syo n (B nds .) K ont rş an (La V ac a) K ont rş an (La V ac a) K ont rş an (P n. ), K ont rş an (La V ac a) Sol o (P n. ) Te m a [B nds . + V lns . ( pi zz .) ] Sol i ( Vl ns .)

Melodik ögelerin kullanımına bakıldığında, birincil melodiler açısından ana temaların yanı sıra solo ve varyasyon kullanılmıştır. İkincil melodilerden ise kontrşan ve figüratif ögelere sıkça yer verildiği görülmektedir.

D’Arienzo’nun birçok tangosunda olduğu gibi piyanonun bir vuruşluk öneli (anakruz) ile başlayan tangoda A teması bandoneon grubu ile sunulmuştur. Piyano

9 D’Arienzo orkestrasına ait üç adet farklı Hotel Victoria (GHV) kaydı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi 02/07/1935, ikincisi 18/02/1948, üçüncüsü ise 03/08/1966 tarihlerinde kaydedilmiştir (Url-6, Url-7). Bu üç kayıtta da farklı orkestrasyonlar kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, kayıt kalitesi, D’Arienzo stilini temsiliyeti ve partisyon edinme kolaylığı itibariyle 1948 kaydı esas alınmıştır.

116

sağ el, kemanlar ve bandoneonların sol elinden oluşan karma renk ile eşlik edilir. Piyano, sol elde kontrbas ile paralel hareket ederek bas grubunu oluşturmakta ve yürüyen bas (walking bas) tarzındaki ilerleyişiyle M4 eşliği tamamlamaktadır. Tango, ritmik melodi karakterinde olan temaya karşılık M4 eşlik ve yine D’Arienzo’nun tipik gürlükleri (cresc. - sub. p - cresc.) ile dinamik bir başlangıç yapar. Aa temasının başlangıçta tekrar edilmediği parça yine ritmik karakterdeki Ab1 temasının aynı orkestrasyon ile duyulması ile devam eder. Ab temasının ikinci cümlesinde (Ab2) kontrşan, La Vaca tarzındaki keman solo ile duyulur. Bu aynı zamanda parçanın başından beri ritmik karakterde giden melodiye kontrast oluşturan ilk bağlı melodidir. Ayrıca parçanın başından beri devam etmekte olan melodi-eşlik-bas dokusuna kontrşan da eklenerek melodi 1 - melodi 2 (kontrşan) - eşlik - melodi-eşlik-bas şeklinde doku genişletilmiştir. Öte yandan A kesiti, biri işleme ve biri geçiş olmak üzere iki motivik figür ile süslenmiş ve her ikisi için de orkestrasyonda piyano tercih edilmiştir.

Parçanın B kesitinin ilk yarısı (Ba) ana tema yerine bandoneon varyasyonundan oluşmaktadır. Çok sesli ve oldukça teknik olan bu varyasyon bandoneonların sağ elleriyle çalınırken Bnd.1A ve 1B birinci, diğer iki bandoneon ise ikinci ve üçüncü sesleri çalar. Bandoneonlar bu varyasyon sırasında eşlik işlevlerini bırakmış ve yine M4 olarak devam eden eşlik bu kez Pn. + Vlns. rengine bürünmüştür.

Bb kesitine gelindiğinde ise ilk kez bir tema bağlı olarak duyurulmaktadır. Burada aynı zamanda başlayan kontrşan yine La Vaca olarak duyulur. Temada ise yer yer piyanonun da katılımıyla yarım tutti rengi kullanılmıştır. Burada kemanların tamamı temayı aynen çalmamakta, bir kısmı daha uzun sesler ile armonik çok sesliliği sağlamaktadır. Öyle ki, bir buçuk ölçü süren bu bağlı yarım tutti melodi hemen ardından ritmik olarak devam eder. Tam bu esnada yine duyulan La Vaca adeta bir önceki armonik dolgunun içinden öne çıkarak bir karşı melodi oluşturur. Cümlecikler arasındaki boşluklar yine piyano ile doldurulmuştur. Bb cümlesini C cümlesine taşıyan kadansta tam tutti ilk kez duyulur. Parça içerisindeki benzer kadanslarda yine aynı renk kullanılmıştır.

C cümlesi, dörder ölçülük iki cümlecikten oluşan sekiz ölçülük bir ara müziği (interlude) niteliğindedir. Cümlecikler iki kez aynen tekrar etmekte, birinci cümlecik tam, ikinci cümlecik ise yarım kalış ile cümleyi bir sonraki kesite taşımaktadır. Dört ölçülük cümlecikte doku sadece melodik olmasına rağmen orkestrasyon dört farklı

117

renk değiştirmektedir. Bnds. + Pn. + Kb., Vlns. (pizz.) ve tekrar Bnds. + Pn. + Kb. diyaloğu saf olarak (eşliksiz ve bas partisiz) duyulmakta, ardından gelen melodi ise bağlı La Vaca’ya karşılık ritmik Bnds. + Pn. + Kb. ile birlikte duyulmaktadır. Bu şekilde iki kez tekrar eden orkestrasyon, yine piyanonun geçiş motifi ile Ba temasına döner. İlk kez net olarak duyulacak olan bu ritmik tema Bnds. + Vlns. (pizz.) rengi ile verilir. Eşlik Pn. + Bnds. ile devam eder. Dört ölçülük cümleciğin sonundaki crescendo özellikle bas grubu ile ön plana çıkarılarak adeta bir bas kontrpuan oluşturur. 46. ölçüde ise piyano, iki elde oktavda unison olarak yapılan çıkıcı kromatik pasaj ile başlayan kontrşan ile öne çıkarak Ba cümlesini Bb’ye taşır. 49. ölçüde başlayan Bb bu kez kontrşan olmadan Vlns. + Bnds. rengi ile duyulur ve yine Pn. ile işlenir. La Vaca ile oluşturulan kontrşan bu kez cümlenin son dört ölçüsünde duyulur ve yine Tutti bir kadans ile diğer kesite bağlanır.

Yeniden gelen A kesiti üç kez tekrar eder. İlk tekrar eşlikli solo piyano ile başlar. A temasının duyulmadığı ancak onun yerinde yeni bir piyano solosunun olduğu kesit yine tutti kadans ile ikinci tekrara döner. Bu kez Vlns.+Bnds. rengi ile başlayan temanın ilk yarısı Vlns. (pizz.) soli ile biter ve piyanonun motivik geçişi ile ikinci yarısına bağlanır. İkinci yarıya pizz. olarak devam eden yaylılar sayesinde, ilk yarıda olan renk Vlns.(pizz.) + Bnds. haline dönüşmüştür. İkinci tekrarın kadansı Bnds. + Pn. + Kb. ile tamamlanarak üçüncü tekrara bağlanır. Bu kadansın eksik tutti ile yapılmasının sebebi, son tekrarın tamamında kemanların soli olarak yeni bir birincil melodi ile karşımıza çıkacak olmalarıdır. Bnds.+Pn. eşliğinde A kesiti üçüncü kez tekrarlanırken birinci tekrardaki piyanonun yerini soli kemanlar almıştır. Bu esnada yalnızca eşlik işlevini yürüten Bnds.+Pn., kesitin sonuna doğru ayrışırlar. Bandoneonlar sol elde piyano ile birlikte eşlik görevini üstlenirken sağ elde asıl temayı çalarlar. Böylelikle yaylı soli ile birlikte Melodi 1 - Melodi 2 - Eşlik - Bas şeklindeki çok katmanlı dokuya ulaşılır. Yaylılar soliye devam ederken Bnds. + Pn. + Kb. unison olarak çıkıcı kromatik kadans motifi ile parçayı finale taşırlar. D’Arienzo orkestrasında finaller genellikle “çan-çan” diye tabir edilen şekilde, ilk üç zamanda I-V-I kadansı ile tutti ve f marcato olarak yapılır.

118

Bu tangoda D’Arienzo’nun birincil melodilerde 8 farklı renk kullandığı görülmektedir.10 Bu 8 renk birincil melodiler içerisinde 18 kez değiştirilmiş, ayrıca bir varyasyon ve iki ayrı solo için de farklı renkler kullanılmıştır. Birincil melodiler için en yoğun olarak kullanılan renkler sırasıyla; Vlns. + Bnds., Bnds., Pn. + Bnds. ve yarım tutti’dir. Bandoneonların ana temaları duyurmakta sıkça kullanıldığı görülmektedir. Öte yandan yaylıların rengi içerisinde pizzicato’nun da hem saf olarak hem de karma renkler içinde sıklıkla kullandığını belirtmek gerekmektedir. Varyasyon için bandoneonlar, sololar için ise piyano ve kemanlar kullanılmıştır. Cümle sonlarındaki çıkıcı kromatik kadans motifinde ise tam tutti (TT) tercih edilmiştir.

İkincil melodiler açısından bakıldığında 3 farklı rengin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Beş kontrşanın dördünde La Vaca rengi kullanılmış, birinde ise bas grubu gürlük farklı yaratarak kontrpuan oluşturmuştur. Motivik/figüratif ögeler oldukça sıklıkla kullanılmakla beraber bu ögeler için en çok tercih edilen renk piyanodur. Beş adet geçiş figürünün üçü Pn., ikisi Pn. + Bnds.; üç adet işleme figürünün ikisi Pn., biri Pn. + Bnds. olarak tercih edilmiştir.