Ortaya Çıkışı ve Yayılışı

Kral Süleyman’ın ölümünden birkaç asır sonra İsrail iki krallığa bölünmüştü. Kuzeydeki daha büyük olanı İsrailoğullarının on kabilesinden oluşuyordu ve İsrail adını aldı. Güney krallığı Yahuda adlı büyük kabilenin egemenliği altındaydı ve Yahuda devleti olarak anılıyordu. M.ö. 721’de, Asur İmaparatorluğu Kuzey İsrail Krallığı’nı yıktı ve halkını esir aldı. Böylece Kutsal Topraklarda yalnızca Yahuda ve Yahudalılar kaldılar. O zamandan sonra, bu halk Yahudalılar olarak anılmış ve Türkçe’ye Yahudiler olarak geçmiştir. Diğer İsrail’in on kabilesi ise bugün kayıp vaziyette olmasına rağmen Yahudi geleneğinde Yahudi halkı, İsrail olarak anılır.99

Sâmî ırktan olan ve tarih boyunca İbrânî, İsrail Oğulları ve Yahudi gibi isimlerle anılan Yahudilerin tarih sahnesine çıkışları m.ö. 2000’lı yıllara kadar uzanır.100

Yahudiler’le Araplar’ın ortak kökenden geldiği Tekvin’de (Musa’nın 1.Kitabı, çev) bulunmaktadır. Hz. İbrahim’in büyük oğlu İsmail, annesi Hacer’le çöle bırakılmış ve Araplar’ın atası olmuştur. Musevi kaynaklarında Müslümanlar genel olarak İsmail Oğulları olarak adlandırılır, Kur’an-ı Kerim’de ise İbrahim ortak atadır ve oğlu İsmail’le birlikte Mekke’de kâbe’yi yeniden kurar. Ayrıca şöyle denmiştir “İbrahim’in soyundan Davut’u, Süleyman’ı, Eyyub’u, Yusuf’u, Musa’yı ve Harun’u doğru yola ilettik biz iyilik edenleri işte böyle ödüllendiririz. Zekeriya, Yahya, İsa ve İlyas da doğru kişilerdi. İsmail’i, Elyose’yi Yunus’u ve Lut’u da diğer insanlara üstün kıldık.”101

98

Geçmişten Günümüze Yahudi Tarihi ve Kültürü, Çev; Estreyus-Eval Vali, İstanbul 2004, s. 34-35. 99

Reuven Firestone, _{Yahudiliği Anlamak, Çev; Çağlayan Erendağ, İstanbul 2004, s.21.} 100

Nuh Arslantaş, Emeviler Döneminde Yahudiler, İstanbul 2005. s. 21. 101

46

Yahudilikle İslâm’ın tanrı bilimleri birbirine Hıristiyanlıktan çok daha yakındır.102 Yahudileri ifade etmek için geçmişten günümüze kadar kullanılan üç kavram vardır: 1- İbrânî; nehrin diğer tarafından gelenlere deniyor. Hz. İbrahim de Ürdün nehrinin doğusundan geliyor Tevrat’ta ilk kez çıkış 14/13’te (İbrânî Avram) yer alan kelime, Yahudileri ifade etmek için kullanılan en eski kavramlardan biri olarak kabul edilir. Yahudi ulemasına göre kelimenin kökeni, Hz. İbrahim’in atalarından Eber’e kadar geri gitmektedir. Hz. İbrahim’in Eber’in neslinden geldiğini ifade etmek maksadıyla kendisine İbrânî dendiği gibi, konuştukları dile de İbrânîce (ivrit) adı verilmiştir. 2- İsrail kelimesi; kutsal kitap’ta Yakub’a sonradan verilen bir isimdir. Olay şöyledir; bir adam onunla sabaha kadar güreşir ve sabahleyin Yakub’u kutsar ve ona, “Tanrı ile güreşen” anlamında israil adını verir. O zamana kadar İbrânî olarak anılan bu topluluk bundan sonra atalarının yaşadığı bu olayın anısına İsrail ve İsrail Oğulları olarak anılmıştır. 3- Yahudi; bu isim Babil sürgünü sırasında kullanılmaya başlamıştır. Babilliler, m.ö. 586’da Yahuda krallığına son vererek buranın ahalisini Babil’e götürmüşlerdi. Babil halkı Yahuda kökenli olduklarını ifade etmek maksadıyla onları Yahudi diye isimlendirmiştir. İsrail ve İsrail Oğulları kullanımı da varlığını devam ettirmiştir, İsrail kelimesi de 1949’da Filistin’de kurulan devletin adı olmuştur. Nitekim Kur’an’ı Kerim’de Hz. Musa’nın ümmetinden söz ederken üç farklı isim kullanılır; Beni İsrail (İsrail Oğulları), Ehli- kitap ve Yehûd ya da Hüd.103

Günay Tümer ve Abdurrahman Küçük “Dinler Tarihi” adlı kitaplarında Yahudi, İbranî ve İsrail terimlerini şöyle açıklamaktadır: Yahudi; İshak oğlu Yakub’un on iki oğlu vardı, dördüncü oğlunun adı Yahuda’dır. Onun adına izafeten İsrail oğullarına Yahudi denilmiştir. Esaretten sonra genel olarak halk israilliler diye adlandırılırken, şahıslar birbirine Yahudi demişlerdir. Böylece onların torunları da günümüze kadar bu isimle anılmışlardır. Şehristanî, Yahudi kelimesinin Arapça “Hade” kökünden “dönmek” ve “tevbe etmek” anlamına geldiğini, bu ismin Yahudilere verilmesinin de Hz. Musa’nın “Biz sana dönüp yalvardık” sözü sebebiyle olduğunu belirtmektedir. İbrânî; Bu kelime, “Hibrî” kelimesinden gelmektedir. Bu

102

Eva Groepler, İslam ve Osmanlı Dünyasında Yahudiler, s.17-18. 103

47

kelimeler, m.ö. XV. ve XIV. Yüzyıllarda Filistin’de görülen göçebe bir kabîlenin; “öte tarafın insanları” anlamında, Fırat ve Ürdün nehirlerinin öbür kıyısından gelmiş olan göçmenleri ifade etmektedir. Yahudilere bu ad, Kenan ülkesinin yerlileri tarafından verilmiştir. İsrail; Bu kelime, Tanrıyla ve insanlarla güreşip yenen anlamında Yakub’a Tanrı tarafından verilmiş bir lâkaptır. Taberî, Hz.Yakub’a “gece içinde Allaha giden” anlamında “israil” denildiğini kaydetmektedir. On iki Yahudi kabilesi de İsrail adıyla anılmaktadır. Bu ad Hz. Süleyman’dan sonra ikiye ayrılan ülkenin kuzeyde kalan bölümünü oluşturan kabîlelerin krallığını nitelendirmek üzere kullanılmıştır. Yahudi inancına göre Yakub’a bu ad, Tanrı tarafından verilmiştir. Bundan dolayı Yahudilik Millî bir din, Yehova da Millî bir tanrı olarak kabul edilmiştir. Onlara göre İsrail Oğulları, seçkin bir kavimdir. Bu ad sonradan genelde bütün Yahudileri içine alacak bir şekilde kullanılmıştır. Şimdiki İsrail Devleti’de bu adı kullanmaktadır.104

Üstelik Kur’an-ı Kerim’de Yahudilerden bahsedilen âyetlerin sayısı oldukça fazladır. Onlardan “Benî İsrail”, “Yehûd” gibi deyimlerle bahsedilen âyetler bulunduğu gibi, bir kısmında bazı peygamberler konu edilirken, Yahudiler hakkında da bilgi verilir. Ayrıca “Ehli-i Kitap” deyiminin genel çerçevesine onlar da girer.105

Bir kıtlık sebebiyle Mısır’a giden Hz. İbrahim Mısırda çok kalamaz. İbrânîler Mısır’dan ayrıldıktan sonra Hz. İbrahim ile Lut’un çobanları arasında yaşanan bir meseleden dolayı çıkan _{anlaşmazlık} sebebiyle _{ayrılmışlar} ve Kenan’a yerleşmişlerdir. Hz. Yakub’un oğlu Hz. Yusuf kardeşlerinin kıskançlığı nedeniyle Mısıra giden tüccarlara satılması bir müddet sonra Hz. Yusuf’un Mısır’da önemli mevkilere yükselip, o sıralarda vuku bulan kıtlık ve O’nun ortaya koyduğu fikirler sayesinde Mısır kıtlığı ucuza atlattı. Hz. Yusuf daha sonra babası ve kardeşlerini Mısıra getirip yerleştirdi. Kur’an-ı Kerim’de de Hz. Yusuf’tan Yusuf süresi 12/99 bahseder ve dönemin Firavun’u da İsrail Oğulları’nın gelmesini istemiştir.106 Bugün dünyada toplam Yahudiler’in sayısı 18 Milyon ve dünya nüfusu yüzdesinin %0.03’nü oluşturmaktadır. Yahudiler 1947 yılında kurulan İsrail devleti adı altında

104

Günay Tümer, Abdurrahman Küçük, _{Dinler Tarihi, s. 205-206.} 105

Günay Tümer, Abdurrahman Küçük, _{Dinler Tarihi, s. 212.} 106

48

bağımsız bir devlete sahip olmuşlar ve İsrail dışında yaşayan yuhudiler, Avrupa ülkeleri, Amerika, Türkiye, Rusya ve dağınık olarak değişik Asya ülkelerinin bir kısmında varlıklarını sürdürmektedirler.107