Ortak Tarım Politikaları’nda 2003 Yılı Reformu

Hem Dünya Ticaret Örgütü İleri Tarım Müzakerelerinde Birliğin pozisyonunu daha da güçlendirmek, hem Birliğin genişlemesinin getireceği mali yükün azaltılmasını sağlamak, hem de tüketicilerin özellikle gıda güvenliği ve kalitesi konusundaki endişelerinin giderilebilmesini sağlamak amacıyla Ortak Tarım Politikaları’nda son reform 26 Haziran 2003 tarihinde AB Tarım Bakanları Konseyi tarafından alınan bir kararla gerçekleştirilmiştir.171 Yeni Ortak Tarım Politikaları ile üç yeni hedef ortaya konulmaktadır. Bunlar rekabet edebilirlik, sürdürülebilirlik ve kalite olarak özetlenilebilir. Bu reform ile çiftçilere yapılan desteklemelerde yeni düzenlemeler getirilmiş ve desteklemeler beş ayrı başlık altında toplanmıştır. Bunlar; • Tek Ödeme Planı

• Çapraz Uyum • Modülasyon • Kırsal Kalkınma

— Kalite Teşvikleri

170 _{Türkiye Tarımcılar Vakfı Araştırma Merkezi, y.a.g.e., s. 16}

171 _{G.Şahika Atılgan, “Ortak Tarım Politikası 2003 Reformu”, Tarım ve Mühendislik Dergisi,}

82 — Çiftlik Danışma Sistemleri

— Standartları Karşılama — Hayvan Refahı

• Ortak Piyasa Düzenlemeleri

Tek ödeme planı, 1782/2003/EC sayılı Tüzüğe bağlı olarak tarımsal desteklemelerin üretimden bağımsız olarak doğrudan arazi veya hayvan miktarına göre verilmesini ifade etmektedir. Kısaca doğrudan ödemeler olarak tanımlanabilecek düzenlemede, tarımsal işletmelere 2000–2001 ve 2002 yıllarında verilen toplam desteklemelerin ortalamasının sabitlenerek, tek ödeme planı şeklinde daha sonraki dönemlerde üretim miktarından bağımsız olarak aynı miktarda yardım yapılmasını içermektedir.172 Çiftçilerin desteklemelerden faydalanabilmeleri için Bütünleşmiş İdare ve Kontrol Sistemi’ne (IACS-Integrated Administrative and Control System) dâhil olmaları, dolayısıyla iyi tarım uygulamaları yapma ve çevresel değerlere saygı gösterme zorunluluğu bulunmaktadır. Yönteme göre bu koşullara uymayan üreticiler çapraz uyum çerçevesinde daha az destekleme alacaklardır. Uygulamanın 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren başlaması öngörülmüş olsa da, daha sonra isteyen ülkeler için uygulama 1 Ocak 2007 tarihine ertelenmiş, yeni üye olan on ülkenin ise en geç 2009 yılında düzenlemeye katılması kararlaştırılmıştır.173

Yine 1782/2003/EC sayılı Tüzükle belirlenen çapraz uyum düzenlemesinde ise, üretimin arttırılmasından çok, kalitenin yükseltilmesi hedeflenmiş, bu amaçla tüzükle belirlenen 18 kritere uygun üretim yapan çiftçilerin destekleme kapsamına alınması, uymayanların ise daha az doğrudan ödeme desteklemesinden faydalanması, üretimin azaltılmasına yönelik süt kotası gibi uygulamaların ise sürdürülmesi öngörülmüştür.

172 _{Gökhan Günaydın, “Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikaları Türkiye Tarım Sektörü İçin Bir Çıkış}

Yolu Olabilir mi?”, Tarım ve Mühendislik Dergisi, Ankara, ZMO Yayınları, 2004, sa: 69-70-71, s. 13, (b)

173 _{Gürol Ergin, “Avrupa Birliği Müzakerelerinde Türk Tarımı Panel Sonuçları”, Türk Ziraat}

83 1782/2003/EC sayılı Tüzük ile getirilen bir diğer düzenleme de kırsal kalkınmanın güçlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilen modülasyon düzenlemesi olup, desteklemelerin daha önceki dönemlerde olduğu gibi büyük çiftçilere daha fazla fayda sağlamasının önüne geçilmesi amacıyla oluşturulmuştur. Buna göre tek ödeme planı çerçevesinde 5000 avro üzerinde desteklemeden faydalanan çiftçilerin alacakları tutarlardan 2005 yılında yüzde 3, 2006 yılında yüzde 4 ve 2007-2012 yılları arasında da yüzde 5 kesinti yapılarak, bu kesintilerin kırsal kalkınma amacıyla kullanılması hedeflenmiştir. Yüzde 5 modülasyon düzenlemesi ile kırsal kalkınma fonlarına yıllık yaklaşık 1,2 milyar avro kaynak aktarılacağı öngörülmektedir.174

Kırsal kalkınma ile ilgi düzenlemede ise, 1257/1999/EC sayılı Tüzükte değişiklik yapan 1783/2003/EC sayılı Tüzükle kırsal kalkınma konusu genişletilerek, üretimde kalitenin arttırılmasına yönelik çalışmalar ile çiftlik danışma sisteminin yaygınlaştırılması, belirli standartları karşılama ve hayvan refahı konularındaki girişimlerin ilave bir takım teşviklerden faydalandırılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda çiftçileri coğrafi göstergeler ve menşe yeri ile organik tarım dahil olmak üzere kalite güvencesi ve sertifikasyon programlarına katılmaları konusunda teşvik etmek amacıyla kırsal kalkınma tüzüğüne yeni bir gıda kalitesi bölümü eklenmiş ve yeni hayvan refahı önlemleri getirilmiştir. Ayrıca çiftçilere tamamen gönüllülük esasına dayalı olarak, bir veya daha fazla otorite tarafından idare edilen arazi ve çiftlik yönetimi ile çapraz uyum gereklerini karşılama konusunda yardımcı olmak ve bilgilenmelerini sağlamak amacıyla bir danışma sistemi oluşturulmuştur. Bununla beraber tarımsal ürünlerin ve üretim şeklinin kalitesini yükseltmek ve bu konuda tüketicilere güven vermek amacıyla düzenlenen programlara katılan çiftçilere teşvik ödemeleri yapılması kararlaştırılmıştır. Bu destekler en fazla 5 yıllık bir dönem için yıllık olarak verilecek ve her işletme için 3.000 avroya kadar ödenecektir. Yine kalitenin arttırılması ve tüketicilerin bu konuda bilinçlendirilmesi amacıyla üretici

84 grupları tarafından gerçekleştirilecek faaliyetlerin masraflarının da yüzde 70’ini geçmemek koşuluyla desteklenmesi öngörülmektedir.175

Bunun dışında, çiftçilerin hayat standartlarının yükseltilmesi ve olumsuz piyasa koşullarından etkilenmelerinin azaltılması amacıyla ortak piyasa düzenlemelerinin devam ettirilmesi öngörülmüştür. Ancak düzenleme dahilinde bulunan ürünlere verilen desteklemelerin bir kısmının doğrudan, bir kısmının da aşamalı olarak azaltılarak kaldırılması öngörülmektedir.176

2.3. AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KIRSAL KALKINMA POLİTİKALARI

Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikaları zaman içerisinde değişikliğe uğrayarak, kırsal kalkınma politikaları haline dönüşmeye başlamıştır. Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Politikaları’nın anlaşılabilmesi için öncelikle Avrupa Birliği’nde kırsal alanların incelenmesi, daha sonra bu politikaların temel özellikleri ile, uygulayıcıları ve uygulanma araçlarının irdelenmesi gerekmektedir. Bunun yanında gittikçe genişleyen Birliğin aday ülkelere yönelik uyguladığı kırsal kalkınma politikalarının da bilinmesinde fayda vardır. İzleyen bölümlerde tüm bu konular detaylı bir şekilde incelenecektir.