Avrupa Kaynaşma Fonu

Avrupa Birliği’nin nispeten geri kalmış ekonomilerinin diğerlerine yaklaştırılması ve bu kapsamdaki ülkelerin Maastricht Kriterleri’ne ulaşmalarını kolaylaştırmak amacıyla, Maastricht Antlaşması ile kurulması kararlaştırılan ve Mayıs-1994’te Konsey Tüzüğü ile işlerlik kazanan bir fondur. Bu Fon’dan satınalma gücü bakımından fert başına milli geliri Birlik ortalamasının yüzde 90’ından düşük olan ülkeler yararlanabilmektedir. Bu bakımdan Fon’dan sadece Yunanistan,

235 _{Atılgan, y.a.g.e., s. 38-39} 236 _{Şahin, y.a.g.e., s. 65}

129 İspanya, İrlanda ve Portekiz gibi Birliğin en fakir ve bölgesel gelişmişlik düzeyi en farklılık gösteren ülkeleri yararlanabilmektedir.

Fon, sadece çevre ve ulaştırma konularına yönelik projelere destek vermektedir. Bu projeler yardım alan ülke ile mutabakat içerisinde Komisyon tarafından kabul edilmektedir. Kaynaşma Fonu, kamu ve eşdeğer harcamaların en fazla yüzde 80-85’lik bölümünü finanse etmektedir.237 Kaynaşma Fonu kaynaklarından finanse edilen projeler, İspanya, Portekiz, Yunanistan ve İrlanda’da ulaştırma altyapısının ve çevrenin geliştirilmesinde büyük katkıları olmuştur. 1994 yılından bu yana birçok proje Fon kaynakları ile finanse edilmiştir. Gerçekleştirilen bu projeler ile birçok kişiye iş olanağı sağlanmış olup, ekonomik faaliyetler de artmıştır. Fon’dan yararlanma imkanına sahip ülkelerin Fon katkısıyla gerçekleştirmiş oldukları projeler şunlardır:238

İspanya;

• Deniz Trafik Kontrol Projesi, • Madrit Çevre Yolu,

• Madrit-Barcelona-Fransa Sınırında Hızlı Tren Hattı, • Ciutat Vella-Barcelona, “Pla Central Del Raval”,

• SAICA-Balıkçılık Alanlarında Kontrol İstasyonları Şebekesi, • Sevilla’da Majarabike Aks Değiştiricisi.

Yunanistan;

• Atina İçme Suyu Şebekesinin Geliştirilmesi-Evinos Tüneli, • Gaia Ekoloji Hizmetleri Merkezi,

• Su Temini ve Taşkın Önleme Projesi-Livadia,

• Midilli Adası’na İçme Suyu Temininin Geliştirilmesi. Portekiz;

• Algarve’ye Su Temininin Geliştirilmesi, • Alveilla Nehri’nin Temizlenmesi,

• Lizbon’da Tagus’a Yeni Bir Köprünün Yapılması, • Funchal-Maderia İçin Daha İyi Bir İçme Suyu Temini.

237 _{Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği, 2001, s. 9} 238 _{Şahin, y.a.g.e., s. 87-88}

130 İrlanda;

• Dublin Çevre Yolu-Kuzey Kavşağı, • Dublin-Belfast Demiryolu Hattı,

• Dublin Havaalanı Kargo Kapasitesinin Arttırılması, • Roolare Hatbour’un Kalkındırılması.

Buna göre 1994-1999 yılları arasında ülkelerin Fon’dan almış oldukları yardımlar Tablo-25’de verilmektedir. Tablodan görülebileceği gibi, Fon’dan en büyük katkıyı sırasıyla İspanya, Portekiz, Yunanistan ve İrlanda almışlardır.

Tablo-25. Kaynaşma Fonu’ndan 1994-1999 Yılları Arasında Ödenen Miktarlar (Milyon ECU)

Ülke Adı Çevre % Ulaşım % Toplam %

İspanya 4.654,2 50,3 4.596,9 49,7 9.251,1 100,0 Yunanistan 1.463,7 48,8 1.534,5 51,2 2.998,2 100,0

İrlanda 746,9 50,0 748,3 50,0 1.495,2 100,0

Portekiz 1.559,4 51,9 1.446,0 48,1 3.005,4 100,0

Toplam 8.424,2 50,3 8.325,7 49,7 16.749,9 100,0

Kaynak: http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/pcf4a_en.ht, (Erişim: 02.04.2005)

Yine aynı şekilde üye ülkelerin 1994-1999 yılları arasında Kaynaşma Fonu’ndan harcama kalemleri cinsinden almış oldukları yardım miktarları Tablo- 26’da verilmiştir. Tabloda da görülebileceği gibi ülkeler, çevre alanında Fon’dan en fazla yüzde 22,8’lik oranla atık sularla ilgili, ulaşım alanında ise yüzde 28,1’lik oranla karayolları ile ilgili kaynak kullanmışlardır.

Ayrıca, 1999 yılında üye ülkelerin Kaynaşma Fonu’ndan almış oldukları paylar Tablo-27’de, bunların harcama kalemlerine göre dağılımları ise Tablo-28’de verilmiştir. Tablolardan görülebileceği gibi, 1999 yılında Fon’dan ödenen kaynakların yaklaşık yüzde 56’sı İspanya tarafından kullanılırken, oransal olarak çevre alanında en fazla kaynağı yüzde 59 ile Portekiz, ulaşım alanında ise yüzde 62,5 ile Yunanistan kullanmıştır.

131 Tablo-26. Kaynaşma Fonu’ndan 1994-1999 Yılları Arasında Harcama

Kalemlerine Göre Ödenen Miktarlar (Milyon ECU)

Harcama Kalemi Yardım Tutarı %

Çevre İçme Suyu 2.576,5 15,4 Atık Su 3.817,8 22,8 Katı Atık 948,8 5,7 Erozyonla Mücadele 622,7 3,7 Diğer 458,4 2,7 Toplam 8.424,2 50,3 Ulaşım Karayolu 4.706,1 28,1 Demiryolu 2.819,2 16,8 Havaalanı 496,2 3,0 Liman 237,2 1,4 Trafik Kontrolü 37,9 0,2 Diğer 29,1 0,2 Toplam 8.325,7 49,7 Genel Toplam 16.749,9 100,0

Kaynak: http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/pcf4a_en.ht, (Erişim: 02.04.2005)

Tablo-27. Kaynaşma Fonu’ndan 1999 Yılında Ödenen Miktarlar (Milyon ECU)

Ülke Adı Çevre % Ulaşım % Toplam %

İspanya 925,1 52,6 832,5 47,4 1.757,6 100,0

Yunanistan 206,0 37,5 343,7 62,5 549,7 100,0

İrlanda 150,1 55,2 121,8 44,8 271,9 100,0

Portekiz 324,2 59,0 225,5 41,0 549,7 100,0

Toplam 1.605,4 51,3 1.523,5 48,7 3.128,9 100,0

132 Tablo-28. Ülkelerin Kaynaşma Fonu’ndan 1999 Yılında Harcama Kalemlerine Göre Almış Oldukları Yardım Miktarları (Milyon ECU)

İspanya Portekiz Yunanistan İrlanda Toplam

Harcama

Kalemi _Yardım

Tutarı % Yardım Tutarı % Yardım Tutarı % Yardım Tutarı % Yardım Tutarı %

Çevre İçme Suyu 259,4 14,8 70,5 12,8 75,3 13,7 28,7 16,3 433,9 15,4 Atık Su 567,9 32,3 135,9 24,7 111,3 20,2 121,4 32,6 936,5 22,8 Katı Atık 61,3 3,5 117,6 21,4 14,8 2,7 0,0 0,6 193,7 5,7 Eroz. Müc. 35,4 2,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 35,4 3,7 Diğer 1,1 0,1 0,2 0,0 4,6 0,8 0,0 0,3 5,9 2,7 Toplam 925,1 52,6 324,2 59,0 206,0 37,5 150,1 50,0 1.605,4 51,3 Ulaşım Karayolu 77,2 4,4 76,6 13,9 92,5 16,8 98,9 37,5 345,2 28,1 Demiryolu 726,2 41,3 67,8 12,3 141,6 25,8 22,9 9,4 958,5 16,8 Havaalanı 0,0 0,0 44,9 8,2 99,9 18,2 0,0 0,2 144,8 3,0 Liman 0,0 0,0 36,2 6,6 9,7 1,8 0,0 2,6 45,9 1,4 Traf. Kont. 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 0,0 0,2 Diğer 29,1 1,7 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 29,1 0,2 Toplam 832,5 47,4 225,5 41,0 343,7 62,5 121,8 50,0 1.523,5 48,7 G.Toplam 1.757,6 100,0 549,7 100,0 550,0 100,0 271,9 100,0 3.128,9 100,0

Kaynak: http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/pcf4b_en.ht, (Erişim: 02.04.2005)

24-25 Mart 1999 tarihinde toplanan Berlin Doruğu’nda, 2000-2006 yılları için yapısal önlemler çerçevesinde 260 milyar avro tutarında bir tahsiste bulunulmuş olup; bu tutarın 213 milyar avroluk bölümünün yapısal fonlar çerçevesindeki programlar aracılığıyla 15 Birlik üyesi ülke tarafından kullanılması hedeflenmiştir.

239 _{Ayrıca aynı dönem için 47 milyar avro tutarındaki kaynak da aday ülkelere tahsis}

edilmiştir.240 2000-2006 döneminde en fazla 18 milyar avro tutarında bir paranın Avrupa Kaynaşma Fonu’ndan kullandırılması öngörülmüştür.241 Bu tutarların kullandırılmasına 1 Ocak 2000 tarihinde başlanmıştır.

Bu dönemde Kaynaşma Fonu’na tahsis edilen paranın yüzde 16-18’inin Yunanistan’a, yüzde 61-63,5’inin İspanya’ya, yüzde 2-6’sının İrlanda’ya ve yüzde

239 _{http://www.kobinet.org.tr/hizmetler/katilimci-kuruluslar/vakiflar/008c.html, (Erişim: 09.04.2005)} 240 _{http://www.tobb.org.tr/anket/abbpyf.htm}

133 16-18’inin de Portekiz’e ödenmesi öngörülmüş olup; bunun parasal karşılığı yaklaşık olarak Yunanistan için 3.000 milyon avro, İspanya için 11.000 milyon avro, İrlanda için 700 milyon avro ve Portekiz için de 3.000 milyon avrodur.242

2000-2006 yıllarında yapısal fonlar için ayrılması öngörülen kaynak miktarları Tablo-29’da görülmektedir. Buna göre toplam 213 milyar avro olarak öngörülen yapısal fon harcamalarının, 182,45 milyar avrosunun yeni kriterler için kullanılması hedeflenmektedir.

Tablo-29. 2000-2006 Yılları Arasında Yapısal Fonlara ve Kaynaşma Fonu’na Harcanması Öngörülen Kaynaklar (milyar avro)

YAPISAL FONLAR AYRILAN KAYNAK

(milyar avro)

Yeni Kriterler 182,45

Yeni Kriter 1 135,95

Yeni Kriter 2 22,45

Yeni Kriter 3 24,05

Topluluk Girişimi Programları 10,44

Balıkçılık Sektörü İçin Mali Araçlar 1,11

Yenilikçi Eylemler 1,00

Kaynaşma Fonu 18,00

TOPLAM 213,00

Kaynak: http://www.europa.eu.int/comm/regional_policy/intro/regions4_en.htm, (Erişim:

20.12.2004)

Tablo-30’da ise AB Bütçesi’nden 2003 yılında yapısal fonlara harcanan kaynakların dağılımı verilmektedir. Tabloda da görülebileceği gibi, toplam 33.980,01 milyon avro olan kaynağın, 28.947,78 milyon avrosu yeni kriterler kapsamında, bunun içerisinde yer alan 21.577,06 milyon avro ise sadece yeni kriter 1 kapsamında kalan alanlara harcanmıştır.

134 Tablo-30. 2003 Yılında AB Bütçesi’nden Yapısal Fonlara Harcanan Kaynakların Dağılımı (milyon avro)

YAPISAL FONLAR AYRILAN KAYNAK

(milyon avro)

Yeni Kriterler 28.947,78

Yeni Kriter 1 21.577,06

Yeni Kriter 2 3.651,79

Yeni Kriter 3 3.718,93

Yeni Kriter 1 Dışındaki Alanlar 171,90

Topluluk Girişimi Programları 1.866,02

Yenilikçi Eylemler 143,30

Diğer Spesifik Yapısal Eylemler 12,01

Kaynaşma Fonu 2.839,00

TOPLAM 33.980,01

Kaynak: Hatice Yazgan, “Avrupa Tarımsal Yönverme ve Garanti Fonu (FEOGA)”, (Erişim:

http://213.139.233.100/kurumsal/birimler/merkez/diatk/web/sunumlar/FEOGA.ppt, 20.07.2004)